1. Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары

жүктеу/скачать 196,98 Kb.

бет	1/2
Дата	07.10.2022
өлшемі	196,98 Kb.
	#152049

1 2

Байланысты:
Салыктык аудит 1СРС Баияхитова Улдана

Алматы 2022 ж.

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті: «ЭжБЖМ»
Кафедрасы: «Есеп және аудит», К2

СӨЖ
Тақырыбы: "Аудитті жоспарлау"
Орындаған: Баиязитова Ұ.М.
Тексерген: Нургалиева Г.К.

Алматы 2022 ж.
Жоспары
Кіріспе .................................................................................................................... 3

1. Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары

2. Аудиттық жоспарлаудың сатысы
2.1 Аудитті жоспарлау мақсаттары мен принциптері ........................................6 2.2 Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелдікті бағалау ……………………….9
2.3 Аудиттің жалпы жоспарлы мен бағдарламасын даярлау………………...12
3. Жалпы жоспар құрастыру мен аудит бағдарламасы
ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………………………………….. 22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ………………………………… 23

Кіріспе
Қаржылық есептіліктің әрбір элементі аудиттің нақты мақсаттарының бірі болып табылады. Оларды белгілеп болған соң, нақты мәліметтерді жинау шараларын бастауға болады. Аудитор анықтау керек, жағдайға сәйкес қандай дәлелдемелер және қандай әдістемелердің көмегімен жинау керек. Бұл процесс белгіленген жолмен тексеруді талап етеді, сондай-ақ, стратегияда болып табылатын, осы арқылы аудитор шынайы мәліметтер ала отырып, қаржылық есептілік туралы ой – пікірін жазуға мүмкіндік береді. Аудиторлық тексерудің стратегиясы тексеру жүргізгенде мүмкіндігінше мақсатқа жетуде парасатты жолдар арқылы талдау негізі болып табылады және аудиторлық тәжірибелігімен дәрежесіне байланысты аудиторлық серіктестік фирмалар мен клиенттің ұзақтығына, яғни клиенттің біліктілік деңгейі, аудитормен шығарылатын есептің ерекшеліктері және басқа да факторлар. Стратегиялық тексеріс шараларының көлемі мен уақыты бөліп тарату әдісі көрсетілген, аудиторлық дұрыс тексеріс жүргізуіне мүмкіндік береді. Бұл тексеріс жүргізудегі жалпы жоспар мен бөлшек шараларының арасынмдағы байланыстырушы буын болады, бағдарлама мазмұнында қаралған, сонымен қатар белгіленген шаралардың нәтижелік пен тиімділікті бағалаудың негізі болып табылады.

Аудитті жоспарлаудың мақсаты. Аудиттің 300 халықаралық стандартының «жоспарлау» көрсетілген, жоспарлаудың негізгі мақсаты - тиімді аудит жүргізуді қамтамасыз ету. Жоспарлауға байланысты жұмыстар аудиторға аудиттің қажетті аудандарына көңіл аударуына көмек береді, потенциалды проблемеларды табу мен бастаған жұмысты уақытында аяқтау. Сонымен қатар, тапсырысты аудитор, асистенттер арасында ұтымды бөлумен эксперттердің атқаратын жұмысын үлестіру. Аудиторға кәсіби жауапкершілікті өзіне алу үшін тексеріс жүргізуге қажетті жеткілікті дәлелдемелер жинау керек. Сонымен қатар, дәлелдемелер құны минималды болу керек. Бұл жоспарлану жұмыстарына байланысты болады. Сондықтан әрбір тексеріс үшін аудитор жоспар құру керек, оның мақсаты:

- аудиторлық шаралардың қажетті көлемін анықтау;
- тексеріс жүргізу шараларын бағалау;
- аудит жүргізудің сапасын қамтамасыз ету болып табылады.
Аудитті жоспарлаудың қағидалары. Аудит жоспары аудит жүргізудің жалпы қағидалары негізінде жасалады, сонымен қағидалар арқылы:
- кешенді жоспарлау
- үздіксіз жоспарлау
- оңтайлы жоспарлау;

Аудиттің кешенді жоспарлау қағидаты жоспарланудың барлық сатылары арасындағы өзара байланысы мен келісімділігін қамтамасыз етеді, яғни аудиттің алдын – ала жоспарланудан, жалпы жоспар мен бағдарлама жасалуына дейін қамтамасыз етеді.

Аудиттің үздіксіз жоспарлау қағидаты аудиторлар тобына арналған есеп қисаптарын анықтайды және жоспарлану сатыларын бөліп тарату мерзімі бойынша және құрылымдық бөлімдер арасындағы байланысын қарастырады.
Аудиттің оңтайлы жоспарлау қағидаты жоспарланудың нұсқаулығын қамтамасыз етеді, критерийлер негізінде аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасы үшін оңтайлы нұсқаны таңдап алуына мүмкіндік береді. Оның аудиторлық ұйым анықтайды.

Аудиттық жоспарлаудың сатысы

Аудитті жоспарлау сатысы. Жоспарлау - аудит жүргізуді мейлінше парасатты атқаруға мүмкіндік беретін шара және сондай-ақ тәуелділікті төмендетеьін маңызды жағдайлардың айқындалмауы. Жоспарлау - аудиторлық іс-шаралар тізімінің жай ғана механикалық құрастырылымы емес, кез келген тексеріс жүргізу шараларында қайталынып келіп отырады. Әрбір клиент жеке жоспарлау кезінде ескеру қажет. Аудиторлар өз жұмысын тексеріс жасаймын деп отырған ұйымның қызметімен танысудан бастау керек. Ол үшін оны ұйымдастыру құжаттарын зерттеу, қызмет түрі мен оған деген лицензиясы, есеп саясаты және т.б. Басқарушылар мен үйым мамандарымен ынтымақтасу кезінде қаржылық есептілік көрсеткіштерін анықтау керек, клиент қызметінің ауқымын байқау үшін қажет. Тек қана қайта зерттеу нәтижесінде ұйымның алдағы уақыт жұмыстарының үлгілі көлемі мен еңбек сыйымдылығын анықтауға болады, сонымен қатар аудит ұзақтығын. Сәйкесінше жұмыс көлемі, оның қиыншылықтары мен ұзақтығынан аудит жүргізу құны анықталады.

Жоспарлау шараларын сатылар бойынша көрсетуге болады;

Алдын – ала жоспарлау

Клиент туралы жалпы мәліметтер жинау

Аудиторлық тәуекелділіг мен маңыздылығын бағалау

Ішкі бақылау жұмысын бағалау

Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын құру

Жоспарлау аудитті өткізудің бастапқы кезіңі болып табылады.Ол өзіне аудиторлық ұйымның күтілетін аудитті өткізу көлемі, графигі мен мерзімдері көрсететін жалпы жоспарын даярлаумен, сонымен қатар аудиторлық ұйым ұйымның бухгалтерлік есептілігі туралы объективті және негізделген пікір қалыптастыруға қажетті аудиторлық процедураларды жүзеге асыру көлемін, түрін анықтайтын аудиторлық бағдарламаны даярлауды қосады.

Бұл курстық жұмыс аудиторлық тексеру кезіндегі жоспарлауға, оның кезеңдеріне, оған әсер ететін тәуекел мен ішкі бақылау жүйесін бағалауға және аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламаны даярлау ерекшеліктеріне арналған.

Жоспарлау – бұл аудитті тиімді орындауға және бір мезгілде елеулі кезеңдерінің байқалмай қалу қаупін төмендетуге мүмкіндік беретін процесс.

Аудиторлық жоспарлауды 300 «Жоспарлау» деп аталатын Халықаралық аудиттің стандарттары реттейді.

Аудитор өзінің қызметін негізгі үш себептер бойынша жоспарлау керек: бұл оған

клиент туралы жеткілікті мәліметтер жинау мүкіндігін береді;

аудитке кеткен шығындарды шектеулі түрде ұстап қалуға көмектеседі;

клиентпен белгілі-бір түсініспеушіліктен сақтап қалуға көмектеседі.

Аудитор тексеруді басталмас бұрын, алдын ала жоспарлауды өткізеді. Онда ол клиент туралы жалпы ақпаратты жинайды, аудитті орындау үшін персонал таңдайды және жұмыс жағдайлармен келіседі. Кейін аудиторлық ұйымдар немесе жеке аудиторлар жоспарлау кезінде жалпы аудиторлық тәуекел мен ішкі бақылау жүйесін бағалау керек. Соңында аудитораудиттің жалпы жоспарын мен бағдарламасын даярлауға кіріседі. Өйткені аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасы қорытынды шығаруға қажетті фактілі материал болып табылады, сонымен қатар экономикалық субъектінің бухгалтерлік есептілігі туралы аудитордың объективті пікір қалыптасуына негіз болып табылады.

Аудиторлық ұйымдар немесе жеке аудиторлар аудиторлық тексеруді жоспарлау процессін дұрыс ұйымдастыру, тәуекелді және ішкі бақылауды бағалау, аудиттің жалпы жоспарын және бағдарламасын құру мен даярлау тәртібін қарастыру және оны жетілдіру мәселелермен кездеседі.

Осы аталған мәселелердің барлығы таңдалған курстық жұмыс тақырыбының өзектігін білдіреді.

Маңыздылық аудиттің негізгі ұғымдарының бірі болып табылады. Халықаралық аудиторлық тәжірибеде маңыздылықты анықтаудың тәртібі 320- шы аудиттегі маңыздылық стандартымен реттеледі. Маңыздылық деңгейі болып бухгалтерлік есептегі қателіктердің шекті шамасы түсіндіріледі. Бұл шамадан басқа есепті білікті пайдаланушы үшін дұрыс тұжырым жасауға және дұрыс экономикалық шешім қабылдауға негіз етіп алуды тоқтату ықтималдылығы жоғары болады. Аудиторлық маңыздылық тұжырымдамасын келесілерге негіз ретінде пайдаланады: Ерекше назар аударуын талап ететін маңызды типтік емес және қатесі бар баптармен шоттарды анықтаған кезде тексеруді жоспарлауға негіз ретінде Жиналған аудиторлық дәлелдерді бағалауға негіз ретінде Аудиторлық есептің типі туралы шешімдер қабылдау үшін негіз ретінде пайдаланады. Маңыздылық абсалюттік сондай-ақ салыстырмалы шама ретінде анықталады. Маңыздылық абсалюттік шекарасын белгілеу өте сирек пайдаланады. Базалық көрсеткіштерден салыстырмалық шамадағы процентпен немесе үлеспен белгілеген маңыздылықты анықтау іс жүзінде неғұрлым кең тараған болып табылады. Маңыздылық өлшемдері тұтастай есепке сондай-ақ бухгалтерлік баланстың елеулі бағыттарына қатысты анықталады. Тексеру үшін елеулі және маңызды бағыттарды анықтау аудитті жүргізудің іріктемелі тәсілінен шығарылады. Есепті кезеңнің ішінде бүхгалтерлік есептің бүкіл шоттарына тексеру жүргізу мүмкін емес. Баланстың маңызды баптарын анықтаған кезде сандық және сапалық көрсеткіштер назарға алынады. Қаржылық ақпараттың маңыздылығы бұл пайдаланушының экономикалық шешіміне әсер етуге қабілетті ақпараттардың сандық мөлшері мен әсері. Аудит барысында аудитор маңыздылықты 2 тұрғыдан қарастыра отырып шешім қабылдаған дұрыс: Сандық - Сапалық Маңыздылықтың сапалығы - бұл тексеру барысында анықталған ауытқулардың Қазақстан Республикасындағы әрекет етуші нормативтік актілер тарапынан мекемелердің анықталған ауытқулардың сипаттамасы туралы аудитордың кәсіби пікірі. Маңыздылықтың сандық жағы - бұл маңыздылықтық белгілеген деңгейіне анықталған ауытқулар соммаларын және басқа да ауытқулар бағасының асып түсуі. Маңыздылық деңгейі дегеніміз бұл пайдаланушыға негізделген экономикалық шешім мен дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бере алмайтын қаржылық есеп берудегі сандық өлшемі мен шектік мәні. Әлемдік аудиторлық тәжірибеде баланс баптарындағы 5-10% шеңберіндегі ауытқуға алып келетін қателіктер маңызды болып саналмайды. Дегенмен халықаралық стандарттарда, Қазақстандық стандарттарда қателіктердің маңыздылығына сандық талап нормативтік түрде бекітілмеген. Әрекет етуші тәжірибеге сай әрбір ұйым мен аудитор маңыздылық деңгейін өз тәжірибесі мен кәсиби пікіріне сай бекітеді. Бұл маңыздылық деңгейін бағалау фирма ішілік стандартарда тіркелу қажет. Маңыздылық деңгейін анықтау әдістемесі 2 бөлімнен тұрады: маңыздылық деңгейі бекілетін қаржылық есеп берудің базалық көрсеткіштерін талдау таңдаған базалық көрсеткіштерге маңыздылық дейгейін бекіту

Тәуекелділік ұғымы кәсіпорын ресурстарының бір бөлігін жоғалту ықтималдылығы.
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі бизнестің тәуекелсіз болмайтынын көрсетеді.
Тәуекелді өзін-өзі сақтандыру есебінен және хеджиралау жолымен тәуекелдің бөліктерін басқа фирмаларға беру арқылы азайтуға болады.
Шет елдерде тәуекелді азайтудың кең тараған тәсілі – хеджиралау (аудармасы – жоғалтулардан сақтау).
Кәсіпкерлік тәуекел – бұл бизнестің түріне байланысты компания қызметінің тәуекелі. Олардың негізгі түрлеріне: коммерциялық тәуекел, қаржылық және өндірістік тәуекелдер жатады.
Өндірістік тәуекел – бұл өнім өндіру мен қызмет көрсетумен, басқа да түрлі өндіріс қызметін жүзеге асырумен байланысты тәуекел.
Коммерциялық тәуекел - кәсіпкер өндірген немесе сатып алған тауарлармен қызметтерді өткізу процесінде пайда болады.
Қаржылық тәуекел – кәсіпорынның банктермен және басқа да қаржы институттарымен қарым — қатынасы барысында пайда болатын тәуекел түрі.
Жалпы тәуекелді талдау кезінде тәуекел аймағы ұғымын пайдалану маңызды. Нарықтық экономика жағдайында кез келген кәсіпорын қызметінің 5 негізгі тәуекел аймағын белгілеуге болады.
1. Тәуекелсіз аймақ. Бұл кезде кәсіпорын кем дегенде есепті табыс алады.
2. Аз тәуекелді аймақ. Бұл кезеңде кәсіпорын таза табысының бір бөлігін жоғалту ықтималдылығы болады.
3. Жоғары тәуекелді аймақ. Мұнда кәсіпорын нашар болған жағдайда барлық шығындарын жабады. Ал жақсы болған жағдайда есепті деңгейден төмен табыс алады.
4. Қауіпті тәуекелді аймақ. Мұнда өнімді өткізуден түскен табысты жоғалту ықтималдылығы болады.
5. Жарамайтын тәуекелді аймақ. Мұнда кәсіпорын банкротқа ұшырайды.
Сонымен тәуекелділік дәрежесіне әсер ететін барлық факторларды объективті және субъективті деп бөлуге болады.
Объективті себептерге:
• инфляция;
• бәсеке;
• саяси және экономикалық дағдарыстар;
• кедендік салықтар жатады.
Субъективті факторларға:
• кадрлық құрылым;
• шаруашылық байланыстар;
• қаржылық жағдай жатады.

Кез келген қызметте тәуекелдік болады. Экономикалық субъект үшін тәуекелдік — бұл нарық конъюктурасының өзгеруі (мысалы, тұтынушылардың өзгерген талғамы), серіктестер тарапынан тәртіп бұзушылық, сыртқы факторлар әрекеті. Аудиторлық тәуекелдік кәсіпорынның қаржылық есеп беруіне қатысты дұрыс емес пікірдің қалыптасуында болып табылады. Аудитті жүргізудің жалпы қабылданған әдістері, пайдаланушының күтуі және бизнесті жүргізу практикасы аудитордың процедураны "қаржылық есеп беру бойынша пікірі шындыққа сәйкес келмейді" деген минималды тәуекелмен білдіретіндей жоспарлауы мен орындауын талап етеді. Аудиторлық тексеру кезінде айтылған пікір пайдаланушы үшін кәсіби стандарт сақталады, елеулі мәліметтер жинақталды және осы пікірді дәлелдеу үшін бағаланды дегенді білдіреді. Егер аудитор өзі үшін аудиторлық тәуекелдіктің кіші деңгейін анықтаса, бұл оның қаржылық есеп беруде елеулі қателіктер жоқ деген үлкен сенімділікке ұмтылатындығын көрсетеді. Нольдік тәуекелдік жүз пайыздық тәуекел абсолютті сенімсіздік абсолютті сенімділікті білдірер еді. Тәуекелдік дәрежесі нольмен бірлік (0-ден 100%-ға дейін) арасындағы диапазонда ауытқуы мүмкін, бірақ осы мәндер не жоғары не төмен болмайды. Қаржылық есеп беру дәлділігінің толық кепілдігі (нольдік тәуекел) экономикалық тұрғыдан тиімсіз. Сондық-тан аудитор қателер мен қателіктер абсолютті түрде жоқ деген кепілдеме бере алмайды. Аудитор клиент бизнесін зерттеп, қаржылық есеп беруді сыртқы пайдаланушылар сенімінің деңгейіне әсер ететін факторлардың әрқайсысының мәнін бағалап, аудит аяқталғаннан кейін клиенттің, бизнестегі қаржылық жеңісінің ықтималдылығын анықтауы керек. Осы факторлар негізінде, аудитор "қаржылық" есеп беруде аудит аяқталғаннан кейін де елеулі қателіктер сақталады деп отырып, тәуекелдік деңгейін субъективті түрде қоя алады. Тексеру процесінде аудитор клиент туралы қосымша ақпарат алып, аудиторлық тәуекелдік деңгейін бағалау жөніндегі ойын өзгерте алады. 400 "Тәуекелдікті бағалау және ішкі бақылау" ХАС-ында тәуекелдікке анықтама берілген. "Аудиторлық тәуекелдік — қаржылық есеп беру елеулі бұрмаланған жағдайда, аудитор сәйкес келмейтін аудиторлық қорытынды береді дегенді білдіреді". Аудиторлық тәуекелдіктің үш компоненті бар

Жоспарлау аудиторлық тексерудің ең еңбек сыйымды процессі. Жұмысты жоспарлау аудиттің маңызды бағыттарына көңіл бөлуге және аудиторлық фирма қызметкерлері арасында жұмысты тиімді бөлуге, өзге аудиторлар мен эксперттерді координаттауға көмек береді. Жоспар құжат түрінде рәсімделініп, 7 сыныпталған аудитті жүргізудің сипаттамасы қамтуы тиіс. Оның формасы мен мазмұны шаруашылық етуші субьектінің көліміне аудиттің қиындығына , специфиикалық әдістер мен технологияларға байланысты өзгеруі мүмкін. Жоспарлау аудиттің көлемі мен мерзіміне сипатына қарай стратегия мен тәсілдерді өңдеу. Аудитор өз қызметін тиянақты жоспарлауына келесідей үш себеп әсер етеді: клиенттік іс-әрекеті туралы қажетті дәлелдер жинауға мүмкіндік береді аудит шығындарын шекті мөлшерде ұстауға көмектеседі клиентпен түрлі келіспеушіліктерді болдырмауға көмектеседі. Аудитті жоспарлау № 300 «Жоспарлау» деп аталатын халықаралық аудит стандартары негізінде жүзеге асырылады. Жоспарлау барысында аудит мақсатын көрсету маңызды болып табылады. Өйткені клиентке аудитордың не үшін келгенін және жүргізетін тексерудің қандай пайда алып келетінін түсіндіру қажет. Аудиторлық жоспарлау үш кезеңде жүргізіледі: клиентті таңдау кезінде жүргізетін аудитордың алдын ала жоспарлауы- бұл жұмыс нәтижесінде тапсырмас қауіп-қатердің жоғары деңгейі байқалса, аудит жүргізуден бас тартуы мүмкін. Аудиторлық тексеру жүргізудің мерзімі, графигі, күтілетін көлемі көрсетіліп аудиттің жалпы жоспары өңделеді Аудиторлық процедуралар жүзеге асырудың көлемін, түрін, реттелетінін анықтайтын аудиторлық бағдарлама түзіледі. Алдын-ала жоспарлау аудиторлық жұмыстың алғашқы фазасында жүзеге асырылады. Алдын-ала жоспарлау келесілерден тұрады: жалпы мәліметтерді жинақтау клиенттің құқықтық міндеттемелері жөнінде ақпарат жинақтау аудиторлдық қауіп пен маңыздылықты бағалау Жоспарлау процесі өте еңбек сыйымдылығы жоғары. Аудиттің жалпы жоспарын өңдеу мен аудиторлық бағдарламаны түзу аудит жүргізудің барлық уақытының 1/3 бөлігін алады. Аудитті жоспарлау кезінде оның негізгі принциптері сақталуы қажет: кешендігі үздіксіздігі ұтымдылығы Кешенділік принципі жоспарлаудың барлық кезеңінде алдын-ала жоспарлаудан бастап аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын өңдегенге дейін өзара байланыс пен келісімді қамтамасыз етеді деп болжамдады. Үздіксіздік принципі аудиторлар тобына тапсырмалар беру мен жоспарлау кезеңдерін мерзімімен байланыстырудан көрінеді. Ұтымдылық принципі жоспарлау кезінде аудиторлық фирманың анықтаған критерий негізінде аудитордың бағдарламасы мен жалпы жоспарының ұтымды вариантын таңдауды қамтамасыз етудегі әрекеті. Қандай да жұмыс болмасын оның тиянақтылығы және жүйелі орындалуы үшін сол жұмысқа бағдарлама, жоспар жасалуы қажет. Аудит жұмысының бағдарламасын жасау дегеніміз - оның мағынасын және мақсатын тапсырушы талабына сәйкес, оның шаруашылық процесін түгелдей қарастырылып тексеру жасауды тиянақты жүргізуге негіз болады. Аудит бағдарламасында аудит обьектісі түгелдей анықталуы қажет. Бағдарламаның түрі мен мазмұны шаруашылық субьектісінің технологиялық ерекшелігіне сәйкес, аудит жұмсының обьектісі байланысты, аудит методологиясы мен аудитте қолданылатын техникалық әдісінің түріне қарай әртүрлі болады. Жалпы бағдарламада қарастырылатын мәселелер - тапсыру субьектісінің шаруашылық жағдайын түгелдей зерттеу ; - есеп саясатының негізін және ішкі аудит жұмысының негізін анықтау; - аудит мазмұнына жоспар жасау және аудит көлемін, орындалатын мерзімін анықтау ; - аудитор тобының, жұмысына жүйелі түрде басшылық жасауды ұйымдастыру; Аудит бағдарламасында шаруашылық субьектінің есеп саясаты ерекше орын алады. Біріншіден есеп саясаты субьектілердегі бухгалтерлік есепті ұйымдастыру негізін құрайды. Оның ішінде өте күрделі бухгалтерлік есеп жасау материалдар есебі, еңбек ақы төлеу принциптері, өндірістік өнімнің өзіндік құнын анықтау әдісінің есебіне ұйымдастыру жұмыстарын жан-жақты қарастырады. Екіншіден, есеп саясаты субьектісінің қаржылық есептерінің мазмұнын анықтайды, сонымен қатар оның бухгалтерлік есебін салықтың есебін жүргізу жолын бір жүйеге келтіріп, салық төлеу жолын, оның мерзімін уақытылы салық мекемелерімен есеп анықтау жолын, әдісін бекітеді . Жаңа есеп жоспар заңына, тағы басқа нормативтік құжаттарға талдау жасап, сол субьектінің технологиялық ерекшелігіне сәйкес есеп саясатының мазмұнын анықтайды. Енді аудит бағдарламасының мазмұнын қарастырамыз: шаруашылық субьектісінің технологиялық ерекшелігіне байланысты аудит жұмысының көлемі, оның күделілігі, аудит жұмысына нақты талап, міндет қояды. Сондықтан аудит жүргізуші өз жұмсының бағытын, әр бір аудитордың міндетін, жұмыс көлемін анықтауы қажет . Аудиторлық топ үшін аудит бағдарламасын жүзеге асыруда жалпы жоспар негіз болып табылады. Аудит барысында жалпы жоспардың жекелеген жағдайларын қайта қарауға тура келеді. Оны жазбаша құжатта тексеру қажет. Жалпы жоспарда келесілер қарастырылады: аудиторлық топтағы аудитор саны мен біліктілігі аудиторды қызмет дәрежесі мен кәсіби сапасына қарай арнайы бөлімдерге бөлу аудиторлар тобының барлық мүшесін олардың нақты міндеттерімен танысу, клиент бизнесімен және аудитордың жалпы жоспарымен танысу аудиторлық топ жетекшісінің жұмыс тобының жоспарды орындауын, жұмыс сапасын, жұмыс құжаттарын жүргізуді бақылау топ жетекшілеріне аудиторлық процедураларды жүзеге асыруды түсіндіру аудиторлық топ мүшелерінің кейбір ерекше пікірлерін құжатпен рәсімдеу. Жоспарлау барысында аудитор келесідей құжаттарды дайындайды: тексерілетін ұйымның бизнесін сипаттау бухгалтерлік есеп жүйесін сипаттау ішкі бақылау жүйесін сипаттау тексерілетін ұйымның есеп беруін экспресс талдау материалдары Аудит жұмысының бағдарламасын жасау дегеніміз – оның мағынасын және мақсатын тапсырушы талабына сәйкес оның шаруашылық процесін түгелдей қарастырып тексеру жасауды тиянақты жүргізу. Аудит бағдарламасында аудит обьектілері түгел анықталуы қажет. Бағдарламаның түрі мен мазмұны шаруашылық субъектілерінің техникалық ерекшелігіне сәйкес аудит жұмысының обьектісіне байланысты аудит методологиясын аудитте қолданатын техникалық әдістердің түріне қарай әртүрлі болады. Аудит бағдарламасында шаруашылық субьектілерінің есеп саясаты ерекше орын алады.

Аудиттық жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары

Аудитті жоспарлаудың мақсаты. Аудиттің 300 халықаралық стандартының «жоспарлау» көрсетілген, жоспарлаудың негізгі мақсаты — тиімді аудит жүргізуді қамтамасыз ету. Жоспарлауға байланысты жұмыстар аудиторға аудиттің қажетті аудандарына көңіл аударуына көмек береді, потенциалды проблемеларды табу мен бастаған жұмысты уақытында аяқтау. Сонымен қатар, тапсырысты аудитор, асистенттер арасында ұтымды бөлумен эксперттердің атқаратын жұмысын үлестіру. Аудиторға кәсіби жауапкершілікті өзіне алу үшін тексеріс жүргізуге қажетті жеткілікті дәлелдемелер жинау керек. Сонымен қатар, дәлелдемелер құны минималды болу керек. Бұл жоспарлану жұмыстарына байланысты болады. Сондықтан әрбір тексеріс үшін аудитор жоспар құру керек, оның мақсаты:

аудиторлық шаралардың қажетті көлемін анықтау;

тексеріс жүргізу шараларын бағалау;
аудит жүргізудің сапасын қамтамасыз ету болып табылады.
Аудитті жоспарлаудың қағидалары. Аудит жоспары аудит жүргізудің жалпы қағидалары негізінде жасалады, сонымен қағидалар арқылы:

кешенді жоспарлау

үздіксіз жоспарлау
оңтайлы жоспарлау;
Аудиттің кешенді жоспарлау қағидаты жоспарланудың барлық сатылары арасындағы өзара байланысы мен келісімділігін қамтамасыз етеді, яғни аудиттің алдын – ала жоспарланудан, жалпы жоспар мен бағдарлама жасалуына дейін қамтамасыз етеді.

Аудиттің оңтайлы жоспарлау қағидаты жоспарланудың нұсқаулығын қамтамасыз етеді, критерийлер негізінде аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасы үшін оңтайлы нұсқаны таңдап алуына мүмкіндік береді. Оның аудиторлық ұйым анықтайды.

Аудиттық жоспарлаудың сатысы

Аудитті жоспарлау сатысы. Жоспарлау — аудит жүргізуді мейлінше парасатты атқаруға мүмкіндік беретін шара және сондай-ақ тәуелділікті төмендетеьін маңызды жағдайлардың айқындалмауы. Жоспарлау — аудиторлық іс-шаралар тізімінің жай ғана механикалық құрастырылымы емес, кез келген тексеріс жүргізу шараларында қайталынып келіп отырады. Әрбір клиент жеке жоспарлау кезінде ескеру қажет. Аудиторлар өз жұмысын тексеріс жасаймын деп отырған ұйымның қызметімен танысудан бастау керек. Ол үшін оны ұйымдастыру құжаттарын зерттеу, қызмет түрі мен оған деген лицензиясы, есеп саясаты және т.б. Басқарушылар мен үйым мамандарымен ынтымақтасу кезінде қаржылық есептілік көрсеткіштерін анықтау керек, клиент қызметінің ауқымын байқау үшін қажет. Тек қана қайта зерттеу нәтижесінде ұйымның алдағы уақыт жұмыстарының үлгілі көлемі мен еңбек сыйымдылығын анықтауға болады, сонымен қатар аудит ұзақтығын. Сәйкесінше жұмыс көлемі, оның қиыншылықтары мен ұзақтығынан аудит жүргізу құны анықталады.

Жоспарлау шараларын сатылар бойынша көрсетуге болады;

Алдын – ала жоспарлау

Клиент туралы жалпы мәліметтер жинау
Аудиторлық тәуекелділіг мен маңыздылығын бағалау
Ішкі бақылау жұмысын бағалау
Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын құру
2 –сурет. Аудиторлық тексеруді жоспарлау сатылары.

Алдын ала жоспарлау. Алдын ала жоспарлау сатысы келесі аудиторлық қызмет жағдайларынан тұрады:

клиентті таңдау және аудит атқарғаны туралы шешім қабылдау;

аудит жүргізу үшін персонал таңдау;
жқмыс талаптарымен келісу;
аудит жүргізуге клиенпен келісім- шарт жасау.
Клиентті таңдау аудит атқарғаны туралы шешім қабылдау. Аудиторлық ұйым қажет деп таныған клиенттермен ынтымақтасу міндетті емес, қызмет көрсетуді жалғастыру, егер өзара қатынасты қажет етпесе. Ұйым саясаты жаңа клиенттерді таңдауға байланысты мынандай элементтерді қамтиды:

болжалды клиенттің репутациясын бағалау, оның қаржылық жағдайының мықтылығын және бұрынғы аудиторлық ұйыммен қарым-қатынасы;

мүмкін болатын клиентке деген аудиторлық ұйымның тәуелсіз бағасы.
Клиенттер мен қарым-қатынасын жалғастыру туралы сұрақтары кезеңімен құрастырылады (мысалы, жыл сайын) немес пайда болған ерекше жағдайларда. Тексеру басталу туралы шешім қабылдағаннан кейін оны жүргізу мақсаты мен ауқымы анықталады. Көпшілік аудиторлық фирмалар өзінің тексеріс жоспарының ішкі құрастырады, клиенттің өзгешелік саласына бейімділігі. Аудиторлық ұйымның ішкі фирмалық стандарты негізінде клиентпен танысуы жоспарлау бланкінде көрсетілу керек. Төменде көрсетілген бөлімшелерден тұрады.

Экономикалық және оның басқаруы туралы жалпы мәліметтер. Аудиттің 310 халықаралық стандартында «бизнес біліктілігі» сәйкесінше, «қаржылық есептілікке аудит жүргізгенде аудитор клиенттің бизнесі жайлы білуі немесе біліп алуы көлемді, жағдайды, операциялар мен қабылдаған практиканы түсіну және айқынмдау қажеттілікті болуы керек, бұлар аудиторлар бойынша, қаржылық есептілік, тексеріс және аудиторлық есепке маңызды әсер етуі мүмкін» Аудиторлық біліктілік деңгейі, қызмет көрсетуіне байланысты сала, субъект қызметінің жүзеге асыру шеңберінде және экономика туралы жалпы білімі кіреді. Талап ететін білім деңгейі әрқашан субъект басшылығынан төмен болады. Клиент бизнесі туралы білімді игеру үздіксіз және кумулятивті мәліметтерді бағалау және жинау шарасы, соынмен қатар осы білімнің аудиторлық дәлелдемелерге өатысты болуы керек. Мысалы, мәліметтер жоспарлану кезінде пайда болуына қарамастан, ол әдетте соңғы кезеңдерінде толықтырылады және айқындалады, яғни қалай аудитор клиенттің бизнесі туралы аса толығырақ танысу шамасына байланысты болады. Субъект және сала туралы білім қайнар көзі үшін де болуы мүмкін:

— аудитордың бұрынғы субъект мәліметтері мен сол саладағы жұмыс тәжірибесі;

— жұмыс қызметкерлері мен сала және субъект туралы пікірлесу;

— берілген субъектің жұмыс істемейтін компитенттін адамадардан субъект және сала туралы мәліметтер;

— салаға қатысты жариялымдар (стастистикалық материалдар, кезеңдік баспа статьялары);

— субъектің әкімшілік және өндірістік жағдайларына аудитордың қатысуы;

— Субьектің дайындаған құжаттары (отырыс протоколдары, жарнама материалдары, өткен жыл бойынша жылдық және қаржылық есептіліктер, субьектің әкімшілік құрамының ішкі есептері, басқару саясаты бойынша басшылық, лауазымдық инструкциялар, сату және маркетинг жоспарлары).

Клиент бизенсін білу аудитордың кәсіби ой – пікірінің негізі болып табылады. Клиент қызметін түсіну және оны сәйкесінше алынған мәліметтерді пайдалану аудиторға:

проблемеларды анықтау және тәуекелділікті бағалауға;

тиімділікті жоспарлау және аудит атқаруға;
аудиторлық дәлелдемелерді бағалауға;
клиентке қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге көмектеседі;
Клиенттің әкімшілік және өндірістік жағдайларын қарай оның бизнесі мен операцияларын дұрыс түсінуге көмектеселді, себебі аудитордың қызметкерлер жұмысын бақылауға жіне ір деңгейдегі басқарушылар мен жеке әңгімелесуге мүмкіндігі бар. Аудитте, тәуекел негізінде, клиент бизнесін тану мен жоспарлауға барлық аудиторлық шаралардың жартысына жуығы апарылады. Субьект басқапушылары туралы мәліметтер жинау кезінде келесідей аспектілер қаралады:

іскерлік абырой және әкімшілік құрамының жеке өкілдерінің кәсіби тәжірибелігі;

жиналыс жүргізу мерзімдері;
лауазымды инструкция және міндеттерді енгізу;
ішкі аудит жүргізуінің болуы;
кадрлар жинақталуы, кадрлар ағымдылығы;
қызметкерлер туралы ереже және коллективті келісім – шарт ұсыныны және т.б.
Қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштері. Клиенттің ағымдағы жіне болашақтағы жағдайын түсіну үшін ағымдағы және болашақ рентабельділігі, өтімділігін ( қысқа мерзімді міндеттемелерді өтеу қабілеті) және капитал жеткіліктілігін(ұзақ мерзімді міндеттемелерді өтеу қабілетттілігі және сәйкесінше қаржы өсуі) зерттеу керек. Алдын – ала жоспарлау бланкінде келесідей сұрақтарды құрастыру қажет:
— табыс құрылымы мен өсу тенденциясының басқа негізгі экономикалық көрсеткіштерімен байланысы қандай?

— қолма – қол ақша қаражаттарының қозғалыс тенденциясы қандай?

— қолма – қол ақша қозғалысы мен табыс арасындағы айырмашылық нәтижесінің себебі неде?

— қолма – қол ақша қозғалысының сенімді болжау дайындалған ба?

— өтімділікке байланысты қандай ереже болады?

— ұзақ мерзімді жалдық міндеттемелері бар ма?

— күмәнді талаптар бойынша күрделі соммалар бар ма?

Өндірістік шаруашылық қызметі.

— негізгі өндірістік жолдары қандай және қалай олар тапсырыс берумен байланысты?

— әрбір өнім рентабелділігіне басқарушылық талдау жасай ма?

— қандай негізгі өндірістік жоспарлар ажасалады?

— қандай өндіріс күштілігімен клиент жұмыс істейді (толық., толық емес)?

— қандай шикізаттар мен материалдарды сатып алады, сонымен қатар қызмет көрсетуді пайдалану кім негізгі пайдаланушы болып табылады?

— альтернативті жеткізу көздері бар ма?

— еңбек даулары бар ма ( қаншалыұты олар өндірістік- шаруашылық қызметке әсер етеді)?

— өнім сапасына байланысты проблемалар болады ма?

— дайын өнімге баға қалай белгіленеді?

— өнімнің сапасына деген жоғары талаптар және жеткізуге байланысты қатаң шартты келісім – шарттар бар ма?

Әрбір тексеріс жасаған кезде сұрақтар шеңбері, алдын –ала жоспарлау бланкінде қарастырылған, клиент қызметінің талаптары мен мүддлеріне байланысты кеміп немесе артып отырады. Қаржылық есептілікке тексеріс жүргізу үшін аудиторлық ұйым қызметкерлертобын жинақтайды. Аудит жүршізу үшін персонал таңдау аудитті қамтамасыз ету үшін мұқияттылықты талап етеді. Аудиттің техникалық және кәсіби сапаға сәйкестігі бар тұлғалар жүзеге асыра алады. Кең ауқымды міндетті аудиторлық тексеріс жүргізу кезінде оның басқарушысы бірнеше қызметкерлер, сонымен қатар заңдар мен салықтық сұрақтар бойынша кеңес берушілер және басқа да мамандардың қатысуына болады. Аз ауқымды аудитте бір- екі штаттық жұмысшылары жеткілікті.

Жұмыс талаптарымен келісу. Клиент пен аудитор арасындағы келісім – шарт 4 статья ҚР – ның «аудиторлық қызмет туралы» заңына сәйкес қарастырылады. Әрбір келісім – шарттың қорытындысы алдын – ала келіссөзде қаралады. Аудит жүргізу туралы келісім болғанда екі жақ жұмыс талаптары бойынша жазбаша құжат ұсынуға міндетті. Аудитор клиенттің қойған талаптарымен келіскен жағдайда оның қойғвн талаптары мен қанағатын анықтау қажет, сонымен қатар аудит жүргізуге байланысты ұйымдастырушылық сұрақтарды қарастырылады. Ол үшін клиент аудиторлық ұйымның мекен — жайын ресми түрде аудит жүргізу туралы ұсынысын келісім — хат арқылы жібереді немесе сәйкесінше қызмет көрсету. Бұндай хат ерікті түрде құрылады. Онда аудит жүргізу мерзімі, оны жүргізу қажеттіліг, соынмен қатар шешімін талап ететін сұрақтар, мүмкін болатын гонорар көлемі және т.б. көрсетіледі. Келісім – хат алғаннан кейін аудиторлық ұйым алдын — ала жоспарлау аудитін жүргізеді. Қаржылық есептілікке тексеріс жасауға шақыру себебін бағалаған кезде аудиторларға ең көп мүмкіндік болатын пайдаланушыларды анықтау керек. Егер кәсіпаорын сатылуға дайындалған болса немесе оны қайта құру қаралса,онда олар есептіліктің нақты екенін дәлелдейтін кең көлемдңматериалдар дайындау керек.

Клиент және аудиторлық ұйым аудит жүргізуге байланысты келісім-шарт талаптарын біркелкі түсінуі қажет.Түсінбестілікті минимумға апару үшін, бұл талаптпарды келісім-шартта анықтап белгілеу керек. Міндетті хаттың құрамында міндеттер аудитті жоспарлау үшін маңызды, себебі ло тестер жүргізу және жалпы аудитті орындау мен басқа да қызмет көрсету мерзімінің шарттарын қвмтиды. Аудиторлық қызмет көрсету туралы келісім-шарт Қ.Р-ң Азаматтық Кодексінің 384 статьясына сәйкес қызмет көрсетуі қайтарымды келісім-шарт категориясына жатады.Келәсәм-шарт қорытындыланғаннан бастап күшке енеді және екі жақ үшін де міндетті болып табылады және белгіленген мерзіміне дейін әрекет етеді. Егер соңғысы көрсетілмесе, онда келісім-шарт сонда берілген уақытқа дейін әрекет етеді деп танылады. Әрекет ету мерзімі тоқтатылады егер:

келісім- шартта негізделген иіндеттерді атқару мүмкін емес болған жағдайда (Қ.Р. Азаматтық Кодексінің 374 статья бойынша)

белгіленген тәртіпке байланысты екі жақтың банкрот деп мойындаған болса;
келісім-шарт жасаған мемлекеттік мүшесін алып тастаған немесе өзгерткен жағдайда (Қ.Р. Азаматық Кодексінің 404 статья бойынша)
Аудиторлық тексеріс жүргізу келісім-шартты ресми құжат болып табылады. «Аудитор – клиент» арасындаңы қарым-қатынасты регламентейтін және жай келәсәм-шарттардан айырмашылығы жоқ кәсіпкерлік қызметте пайдаланылады. Басқалар сияқты, бұл келісім-шартта заңды түрде қатаысушы жақтар қызығушылық келісімін көрсетеді және осы жағдайда тапсырыс беруші –клиент, атқарушы – аудиторлар. Дегенмен, кәсіпкерлікте пайдаланылатын маңызды келісім-шарттардың басқа келісім-шарттардан ерекшеленеді. Біріншіден, келісім-шарт жасаған кезде үшінші жақ (қаржылық есептілік мәліметтерін пайдаланушылар ) қызығушылығы есептеледі. Себебі деректер бойынша аудитор сапасыз тексеріс жүргізу нәтижесінде болған залал үшін тек клиент алдында ғана емес ,сонымен қатар пайдаланушылар алдында жауапты болады. Келісім-шартқа қол қою алдында аудиторға қажетті түрде мүмкінділігінше клиенттің тілегін нақты анықтап алу керек және оның талабының дұрыс тұжырымдалуына көмек беру. Аудиторлық тексеріс жүргізуінің сапасы, аудиторлар мен клиент арасындағы қарым-қатынасы көбіне аудит жүргізу келісім-шартының нақты құрылуына байланысты болады. Аудитоплық ұйымның көбіне келісім-шарт жасаудың стандарттық түрін пайдаланады. Бірақ нақты кәсіпорында аудит жүргізу ерекшелігін ескерген жөн, себебі клиент көбіне толық мөлшерде оның мәні мен мазмұнын түсіне бермейді. Аудиторлық тексеріс жүргізу келісім-шарттында клиент тексеріс жүргізуге қажетті құжаттарды ұсыну мерзімін анықтаған жөн, себебі клиент аудитроды шақырып алады, бірақ бухгалтерлік есебі жиі дайын емес, бұл жұмысты өте қиындатады. Келісім-шартта тапсырысшы талабында аудиторлық ұйым алдын-ала төлеу сомасын көрсеткен дұрыс, аудит шаралары кезінде аудиторлық қаржылық тәуелсіздігін қамтамасыз етеді. Клиент жағынан оған деген «қысымның» болуы және аудит үшін сыйақыны төлемей қою мүмкіндігін жояды. Әдетте аудиторлық ұйым талап ететін алдын-ала төлеу сомасы 50-ден – 100 ٪ дейін мөлшерді құрайды. Келісім –шартта тексеріс кезінде аудиторға тапсырысшының көмек көрсету міндеттеме пунктін қарастырған жөн (яғни, түгендеу кезінде жәрдем беретін қызметкерді анықтап беру, мүмкін болған жағдайда аудиторлық командировкаға шығу үшін қамтамасыз ету және т.б.) Қызмет үшін төлеу Қ.Р-ң Азаматық Кодексінің 385 статьяға сәйкес, келісілген баға бойынша тапсырыс беруші көрсетілген қызмет үшін төлеу міндетті. Келісім-шарттың негізгі бөлімдері – бұл:

келісім-шарт заты;

қызмет көрсету мерзімі;
құқықтар;
міндеттемелер;
жақтар жауапкершілігі;
төлеу талаптары мен мөлшері;
басқа да талаптар.
Аудиторлық тәуекел және маңыздылықты бағалау. Қаржылық есептілікті тексеруді жоспарлау кезінде аудитор алдағы аудиторлық жұмыстың сипатын және көлемін анықтайды. Клиент «тәуекелдірек» болған сайын жұмыс көлемі де сәйкесінше көбірек болатыны ескеру қажет. Сондықтан аудитор маңыздылық пен тәуекелділікті бағалауы қажет. Аудиторлық шаралар мен бұрмалауд салдарын бағалауды жоспарлау кезінде маңыздылық ескеріледі. Маңыздылық туралы алдын –ала пікірлескенде баланс бөлімшелері үшін маңызды болатын кіріс және шығыс туралы есептілік, ақша қозғалысы, меншікті капиталды пайдалануын толық бағалау жатажы. Қаржылық есептілік үшін маңыздысы туралы алдын-ала пікірлесу мақсатының бірі болып жалпы жалпы аудиторлық жоспарды анықтау кезінде аудитор көңілін қаржылық есептіліктің маңызды элеметтеріне аудару керек. Бірақ практикада бұндай пікірлер және негізгі көрсеткіштер бойынша біріккен қателер деңгейі болып, көлемі арнайы басқарушылармен қарастырылған ішкі ұйымдық стандарттарға сай жасалады. Тексеріс жоспарлай отырып, аудиторға маңыздылық деңгейін анықтау қажет, бұл есеп құжаттарындағы кез-келген қателер мен бұрмалауды табуға мүмкіндік береді. Аудиторлық тексерістің барлық сатыларында маңыздылықты бағалайды: жоспарлау, аудитті жүргізу, және аудиттің қорытындысын жалпылау. Жоспарлау кезінде аудитор алдын ала баланс бөлімшелері, кіріс және шығыс туралы есепте жеке алғанда және толық қаржылық есептілік туралы пікір жасайды. Аудитор маңыздылықты бағалағанда белгіленген дәйектілікпен атқарса болады:

Әр саладағы қателер саны аудит жүргізу барысында бағаланады. Сондықтан аудитор маңыздылық туралы жасаған алдыңғы пікірін өзгертіп отырады. Бағалауды қайта қарау негізінің бірі болып өзгеріс немесе аудитордың жасаған қорытындысы, яғни алдыңғы қабылдаған деңгейі һте жоғары немесе төмен. Маңызды жоспарлау кезінде төмен деңгейді белгілеу бұрмалау тәуекелділігін төмендету үшін және қажет болғанда маңыздылық деңгейін коррктілеу. Бұл есеп кезінде дәлелдемелерді алғаннан кейінгі соңғы күнде жасалады. Маңыздылықтың жоспарлы деңгейін анықтау арнайы Бұйрық негізі бойынша арнайы аудиторлық ұйыммен құрылған, маңыздылық деңгейін алдын-ала бағалау қаржылық есептілік көрсеткіштеріне сәйкесінше жасалады. Тәуекл әртүрлі формаларды қабылдайды және тәуекел сияқты көрінеді:

клиент тұрақсыз нарық жағдайында жұмыс істеп жете алмайды;

қаржылық есептілік басқару жүйесінің қателерінен бұрмалау немесе ішкі бақылау таппай, қате түзелмейді.
Жалпы жоспар құрастыру мен аудит бағдарламасы
Аудиторлық тәуекел аудит жасап отырған дәлелді қаржылық есептілік туралы ойының бұрыс болып қалған жағдайда.Аудитор тәуекелділігін 0-ге көздеу амалдары жоқ, бірақ аудитор әрқашан аудитті жоспарлау кезінде барлық мүмкін факторлардың есебі жолымен тәуекелді максималды төмендетуге ұмтылу керек. Аудиттің халықаралық стандартының «Тәуекелділікті бағалау және ішкі бақылау» 10 бабында айтылады: «Аудит жүргізу әдістемесін жасау кезінде тәуекелділікті бақылауды (ажырағысыз тәуекелділікті бағалау нарядымен) алдын-ала бағалау үшін сәйкесінше тәуелділік болмауын анықтау керек, ол нақты қаржылық есептілікке қатысты қабылдануы мүмкін,сонымен қатар сипаттамасын және маңызды шаралар көлемін анықтау үшін, осындай нақтылықты тексеруге бағытталған». Біріккен ажырағысыз тәуекелділік пен бақылау тәуекелділігі клиент тәуекелділігін құрайды, яғни тәуекелділіктің екә түрі де клиентке заңды тұлға ретінде қатысы бар. Бұл заңды тұлғаның екі тәуекелділік элементі бухгалтерлік есеп жүйесін бөлшектеп зерттегеннен кейін бақылау тәуекелдігін қайта қарау қажетттілігіне қарамастан заңды тұлғаның екі тәуекелділік элементін жоспарлау кезінде аудитор ескеруі қажет. Жоспарлаудың мақсаты ең тиімді және квалификациялы тең шараларды жасайды. Алайда аудиторлық шаралар ең көп тәуекелділікпен байланысты аудандарға бағытталады, сонымен қатар тәуекелділік төмен аудандардағы қажетсіз жұмыс жұмсамау. Мысалы, аудитор ажырағысыз тәуекелділікті бағалау үшін кәсіби ой-пікірін қолданады, яғни бағалау, мысалы, қаржылық есептілік деңгейінде мынадай факторларды:

тәжірибелік субьект басқарушының біліктілігі және шынайылығы, сонымен қатар кезең ішінде оның құрамындағы өзгерісі.

Субьект басқарушыларына әдеттегідей емес қысым, мысалға, қаржылық есептілікті бағалауға апаратын жағдайлар. Мысалы бұндай жағдайлар болып саладағы банкрот кәсіпорындардың санының көп болуы немесе субьектің ары қарай дамуына капиталдың жеткіліксіздігі.
Субьект бизнесінің сипаты, потенциалын ашатын техникалық ескеруі оның өнімі мен қызметі капитал құрылымының қиындығы, жақтар байланысының мәні, орналасуы және оның өндіріс көлемінің географиялық таралуы;
Субьектің қызметін жүзеге асыратын саладағы әсер етуші факторлар немесе экономикалық жағдайы болуы мүмкін бәсекелестік жағдай.
Қаржылық тенденциясы мен коэффициенттермен анықталатын, сонымен қатар технологиялық өзгерістер, берілген салада таралған тұтынушы сұранысы және бухгалтерлік есепті жүрзізу тәжірибелігі;

Қаржылық есептілік шарттары, бұрмалауға шалдықтыруы мүмкін. Ондай шоттар болуы мүмкін, алдыңғы кезеңде түзетуді қажет ететін және субьективті бағаның жоғары деңгейін болжайтын;

Операциялар қиындығы және эксперттерді қажет ететін басқадай жағдайлар;
Пікір деңгейі, берілген шоттар сальдосын анықтағанда;
активтердің шығындалуына душар ету және заңсыз пайдалану, мысалы, ең қажет ететін және мобильді активтерге қатысты, ақша қаражаттарына сәйкес;
әдеттегідей емес және кешендік операциялардың соңында, әсіресе соңында немесе кезең соңына жақындағанда;
операциялар, әдеттегі өңдеу шаралар душар болмайды.
Тәуекелділікті аеықтаудың қиындығы болып нақты құнының бағасы ретінде есептеуге болмайды, себебі ол жоғары, орта немесе төменгі (интуициялық әдіс) ретінде анықталады. Сондықтан алдын –ала жоспарлау кезінде бақылау тәуекелділігін бағалау жүргізуге болады, «Тәуекелділікті бағалау бойынша сұраулық».
Салықтық бақылау – бұл мамандандырылған (тек салықтар мен алымдарға қатысты) мемлекеттік қаржылық бақылау, оның мәні салық заңдарының сақталуын тексеру ғана емес, сонымен қатар салықтар мен төлемдердің дұрыс есептелуін, толықтығы мен уақтылы төленуін тексеру; сондай-ақ анықталған бұзушылықтарды жою. Салық бақылауы мемлекеттік басқару функцияларының бірі ретінде салықтар мен алымдар туралы заңнаманы сапалы орындау үшін оны оңтайландыру мақсатында салық төлеушілердің қаржылық-шаруашылық қызметін бақылау жүйесі болып табылады.

Салық бақылауы өз міндеттерін барынша тиімді жүзеге асыру үшін практикалық ұйымдастырудың әртүрлі нысандарын пайдаланады.

Салық бақылауының негізгі және тиімді нысаны жергiлiктi салықтық тексеру болып табылады, өйткені ол салық төлеушiлер салық органдарына олардың салық төлеуге құлықсыздығынан және сол арқылы әрқашан ұсынбайтын объективті, нақты деректердi зерттеуге негiзделген. , олардың қаржылық әл-ауқатын төмендетеді. Кәсіпкерлік заңды түрде дамымаса, мемлекет салық жинай алмаса, экономика қалыпты жұмыс істей алмайды. Сондықтан салықтар мен төлемдерді төлеудің дұрыстығын барынша толық және жан-жақты тексеруге, көлеңкелі экономикада жұмыс істейтін кәсіпорындарды анықтауға мүмкіндік беретін мемлекеттік бақылау құралына қатысты бұл тақырып қазіргі уақытта өзекті болып табылады және болашақта да өзекті болады.

Бұл жұмыстың мақсаты көшпелі тексерулер кезінде салық органдарының жұмыс механизмін зерттеу болып табылады.

Жұмыстың мақсатына жету үшін салықтық бақылау нысаны ретінде жергiлiктi жерде тексерудiң мәнi зерттелiп, жергiлiктi жерде салық тексеруiн жүргiзудiң негiзгi ұғымдары, тәртiбi мен тәртiбi айқындалады, сондай-ақ салықтық бақылаудың тиiмдiлiгi айқындалады. салық органдарына талдау жасалады.

1 Көшпелі салықтық тексерулерді жоспарлау әдістемесі

1.1 Көшпелі салықтық тексеру салықтық бақылау нысаны ретінде

Салық бақылауы – уәкілетті органдардың салық төлеушілердің, салық агенттерінің және алымдарды төлеушілердің салықтар мен алымдар туралы заңнаманы сақтауын бақылау жөніндегі қызметі.

Салық бақылауын салық органдарының лауазымды адамдары өз құзыреті шегінде салықтық тексерулер жүргізу, салық төлеушілерден, салық агенттерінен және алымдарды төлеушілерден түсініктеме алу, бухгалтерлік есеп пен есептілік деректерін тексеру, кіріс (пайда) алу үшін пайдаланылатын үй-жайлар мен аумақтарды тексеру арқылы жүзеге асырады. басқа формалардағы сияқты.

Салықтық бақылау нысаны бақылау процесінің мазмұнын білдіреді. Нақты нысанды таңдау салық жүйесінің даму деңгейіне және салықтық бақылауды ұйымдастыруға, сондай-ақ нақты практикалық жағдай мен бақылаудың түпкілікті мақсаттары негізінде қабылданған бақылау субъектісінің шешімдеріне байланысты. жұмыс.

баптың 1-тармағына сәйкес. Ресей Федерациясының Салық кодексінің 87-бабына сәйкес салық органдары салық төлеушілерге, алымдарды төлеушілерге және салық агенттеріне салық тексерулерінің екі түрін жүргізеді:

1) камералық салықтық тексерулер;

2) көшпелі салықтық тексерулер.

баптың 2-тармағына сәйкес. Ресей Федерациясының Салық кодексінің 87-бабына сәйкес, камералық және көшпелі салық тексерулерінің мақсаты салық төлеушінің, алымдарды төлеушінің немесе салық агентінің салықтар мен алымдар туралы заңнаманы сақтауын бақылау болып табылады. Және баптың ережелеріне негізделген. Ресей Федерациясының 1991 жылғы 21 наурыздағы № 943-1 «Ресей Федерациясының салық органдары туралы» Заңының 6-тармағында мұндай бақылау салық органдарының негізгі міндеттерінің бірі ретінде танылады.

баптың 1-тармағына сәйкес. Ресей Федерациясының Салық кодексінің 88-бабына сәйкес, камералық салық тексеруі салық органының орналасқан жері бойынша салық декларациялары (есептер) және салық төлеуші ұсынған құжаттар, сондай-ақ салық органының қызметі туралы басқа да құжаттар негізінде жүзеге асырылады. салық органына қолжетімді салық төлеуші.

Салық органының уәкілетті лауазымды адамдары қызметтік міндеттеріне сәйкес камералдық салықтық тексеруді салық төлеуші салық декларациясын (есепті) және салық төлеуші табыс еткен күннен бастап үш ай ішінде салық органы басшысының арнайы шешімінсіз жүргізеді. Ресей Федерациясының Салық кодексіне сәйкес салық декларациясына (есепке) қоса берілуі тиіс құжаттар.

Салықтық тексерудің екінші түрі – жергiлiктi салықтық тексеру.

Салық органы басшысының шешімі негізінде салық төлеушінің аумағында (үй-жайында) көшпелі салықтық тексеру жүргізіледі.

Салық төлеушiнiң жергiлiктi салықтық тексерудi жүргiзу үшiн үй-жай беруге мүмкiндiгi болмаған жағдайда, көшпелi салықтық тексеру салық органының орналасқан жерi бойынша жүргiзiлуi мүмкiн.

Салық тексеруін жүргізу туралы шешімді, егер осы баптың 2-тармағында өзгеше көзделмесе, ұйымның орналасқан жері бойынша немесе жеке тұлғаның тұрғылықты жері бойынша салық органы қабылдайды. Ресей Федерациясының Салық кодексінің 89-ы.

1.2 Салық тексеруін өткізу тәртібі

Салық тексеруін жүргізу тәртібі нормативтік құқықтық актілерге сәйкес Ресей Федерациясының Салық кодексіне негізделген.

Салық тексеруінің мәні құжаттық ақпарат көздерін де, салық салу объектілерінің нақты жай-күйін де зерделеу негізінде тексеру жүргізу туралы шешімде көрсетілген салықтарды есептеу мен төлеудің дұрыстығын бақылау болып табылады.

Салық органының шешімі негізінде жергiлiктi салықтық тексеру жүргiзiледi.

Салық тексеруін жүзеге асыратын салық органдарының лауазымды адамдары тексерілетін ұйымның басшысына немесе оның заңды өкіліне өздерінің қызметтік куәлігін және салық органы басшысының (оны алмастыратын адамның) көшпелі салықтық тексеру жүргізу туралы шешімдерін келгеннен кейін дереу ұсынуға міндетті. аудит объектісінде.

Салық тексеруін жүргізу туралы шешім салық органының лауазымды тұлғасын салық төлеушінің аумағына салық бақылауын жүргізу үшін жіберуге негіз болып табылады (РФ Салық кодексінің 91-бабы), яғни ол жергiлiктi жерде салық тексеруiнiң басталғанын көрсетедi.

Біріншіден, салық төлеуші кіріс және шығыс құжаттарын немесе материалдық құндылықтар мен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептерді салық органының инспекторларына ұсынады. Комиссия төрағасы осы құжаттарға «түгендеуге дейін (күні)» деген жазумен визасын қояды. Қаржылық жауапты тұлғалар түгендеудің басына мүлiкке барлық құжаттардың бухгалтерияға берiлгенi, бухгалтерлiк есеп регистрлерiнде көрсетiлгенi немесе комиссияға берiлгенi, барлық түсетiн құндылықтар есепке алынғаны, ал есептен шығарылғандары туралы қолхат бередi. есептен шығарылды.

Содан кейін комиссия мүшелері салық төлеушінің мүлкін есептеуге көшеді. Салық төлеуші бұл үшін тексерушілерге қажетті барлық жағдайды жасауға міндетті: көмек көрсету үшін адамдарды, өлшеу-бақылау құралдарын, өлшеуіш ыдыстарды және т.б.

Мүлік туралы мәліметтер түгендеу парақтарында және екі данада жасалатын актілерде тіркеледі. Бұл құжаттарға түгендеу комиссиясының барлық мүшелері және қаржылық жауапты адамдар қол қояды. Сонымен қатар, материалдық жауапты тұлғалар түгендеу қорытындысы бойынша түгендеу кезінде болғаны және комиссия мүшелеріне талаптары жоқ екендігі туралы қолхат береді.

Түгендеу нәтижелері бойынша салық органының инспекторлары акт жасайды, онда мүліктің анықталған жетіспеушіліктері мен артық жерлері көрсетіледі. Бұл құжатқа түгендеу комиссиясының төрағасы қол қояды;

Салық органының инспекторлары жергiлiктi салықтық тексеру барысында салық төлеушiнiң кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыру үшiн пайдаланатын, тексерiлетiн субъектi пайдаланатын кез келген өндiрiстiк, қоймалық, бөлшек сауда және өзге де үй-жайлары мен аумақтарын тексеруге (барлауға) құқылы. салық төлеуші табыс еткен нақты деректердің құжаттамалық деректердің сәйкестігін анықтау үшін жүзеге асырылатын салық салу объектілерін ұстауға байланысты кірістер алу.

Тексеру куәгерлердің (кемінде 2 адам) қатысуымен жүргізіледі. Тексеруге өзіне қатысты салықтық тексеру жүргізілетін тұлға немесе оның өкілі, сондай-ақ мамандар қатыса алады. Қажет болған жағдайда тексеру кезінде фотосуреттер, кино, бейнежазба жүргізіледі, құжаттардың көшірмелері жасалады немесе басқа да әрекеттер жасалады.

Тексеру жүргiзу туралы хаттама жасалады, онда тексеру үшiн мүдделi тексеру объектiлерiн тiкелей көзбен қарау нәтижесiнде алынған, iс үшiн маңызы бар нақты деректер жазылады.

Тексеру кезінде түсірілген фотосуреттер мен негативтер, кинофильмдер, бейнежазбалар және басқа да материалдар хаттамаға қоса беріледі.

Тексеру хаттамасына куәлар, сондай-ақ тексеруге қатысқан және оған қатысатын басқа да адамдар қол қояды;

Егер салық төлеуші құжаттарды өз еркімен беруден бас тартса, онда тексеру жүргізетін салық органдарының лауазымды тұлғалары құжаттарды алып қояды.

Жергiлiктi салықтық тексеру актiсi қағаз жеткiзгiште орыс тiлiнде ресiмделуге және тексеру барысында анықталған салықтық құқық бұзушылықтардың құжатталған фактiлерiнiң жүйелi көрсетiлуiн немесе олардың жоқтығы туралы белгiсiн қамтуға тиiс. Актіде анықталған бұзушылықтарды жою жөніндегі инспекторлардың қорытындылары мен ұсыныстары және салықтық құқық бұзушылықтың осы түрі үшін жауапкершілікті қарастыратын Ресей Федерациясының Салық кодексінің баптарына сілтемелер болуы керек.

Салық тексеруінің нәтижелері бойынша дұрыс шешім қабылдау үшін салықтық тексеру кезінде анықталған салықтар мен алымдар туралы заңнаманы бұзудың барлық фактілерін және соған байланысты мән-жайларды актіде көрсету қажет.

Салық тексеруінің актісі екі данада жасалады, оның бірі салық органында сақталады, екіншісі тексерілетін ұйымның басшысына тапсырылады.

1.3 Көшпелі салықтық тексерулерді жоспарлау

Жергiлiктi салық тексеруiнiң тиiмдiлiгi көп жағдайда оған объектiнiң дұрыс таңдалуына байланысты.

Қазіргі уақытта Ресей Федерациясының Федералдық салық қызметі көшпелі салықтық тексерулерді жоспарлау және дайындау бойынша салық органдарының жұмысының бірыңғай тәртібін белгіледі.

Шығуды жоспарлауРесей Федерациясының Салық кодексіне негізделген.

Салық органының шешімі негізінде жергiлiктi салықтық тексеру жүргiзiледi.

Тексеру хаттамасына куәлар, сондай-ақ тексеруге қатысқан және оған қатысатын басқа да адамдар қол қояды;

жүктеу/скачать 196,98 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2