ДӘРІС.СУСЫНДАР МЕН ШЫРЫНДАР ЖАСАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Жүзім шырыны тез корытылатын кантка (глюкоза және фруктоза), органикалык қышқылдарга (алма, шарап жэне лимон), минералды туздарга бай. Жүзім шырынында витаминдер өте көп емес, негiзiнен каротин (провитамин А), В және С. витаминдері бар. Жүзім шырынының колориялылыгы жогары, сондыктан багалы диеталык тагам ретiнде пайдаланылады. Алма шырыны кантка, пектин зандарына және минералды тұздарга (әсіресе темiр тузына) бай. Шабдалы шырынында (жумсак етiмен) калий мен темір тузы мол. Онын курамында каротиннiн мол болуы ерекше манызды. Кара орік шырынын жумсак етімен қоса және кант косып әзiрлейді: онын курамында пектин заттары мол болады, шелді басады, карын ішек трактiсiне босансьтатын эсер туғызады.

Апельсип және мандарин порындары витаминдерге, әсіресе С витаминiне бай, цинготка карсы касиеттері бар. Етімен қоса жасалган кара каракат шырынында С витамні ете кеп болады кой булдiрген мен карлыга шырындарында С витамині мұнан аздау. Томат шырынынын курамында есiмдiк тагамдарында кездесетін витаминдердiн барлығы дерлік болады. Бiрак томат шырыны каротин мен С витаминiне ерекше бай, онда сонымен бірге минералды туздар, кант және органикалык кышкылдар да мол. Томат шырыны кышкылдылыгынын төмендiгiмен сипатталады және жагымды, бой сергітерлік дәмi болады, шолді басады. Сәбіз шырынында каротин коп. сонымен бірге онда организмге кажеттi кальций, фосфор және темiр туздары бар. Өзiнiн калориялылығы мен корытылуы жагынан сәбіз шырыны басқа кекеніс шырындарымен салыстырғанда артык, демек энергиялык кұндылығы жоғары. Ол, әсіреce балаларга, жүкті және бала емізетін әйелдерге пайдалы, кызылша шырыны кантка, минералды тұздарга және азоттык заттарга бай.

Сусындар ертеден сусындарды екі топка бөлген: (алкогольсіз) салкындаткыш,сусынды кандыргыш немесе алкогольдi. Ғылыми және аспаздык-тагамдық түрде құндылығы бірдей емес. Ен кұндысы бауыр, ми, тіл, бүйрек, жүрек, сиыр желіні, сиыр етінін сүйекті кұйрыгы болып саналады. Олардың құрамында темір, фосфор тұздары, витаминдер мен белоктар кеп. Тіл мен бауыр жогары домдiк касиетке ие. Олар бiрiншi категорияга жатады. сусындар суытылган жэне муздатылган турде түседі. Муздатылған өнімдерді, негізінен, ауада жiбiтедi. Суда миды, бүйректі, карынды жiбiтуге болады. Ары карам ендеуге дайындалған бас пен сирактын жүнін тазалайды. Басты суык суга салып кояды, терiсiн тазалайды, шайып, етін терісімен бірге кесіп алады. Сирактарын тазалайды, тұяктарын кагып, жуады, ұзынынан екі болікке боледi де суык суга 2-3 саг-ка салып кояды. Миды кап ұйытындысынан арылып жегіл алынуы үшiн және үлдiрдiн iсiнуi үшiн суык суга 1 - 12 саг-ка салып кояды. Yлдiрдi 1 миды судан шығармай тұрып алып тастайды. Бауырын өт жолдарынан және кан тамырларынан айырып үлдірін түсіріп, тез жуып алады. Бүйректерден майын алып тастайды. Ол үшін бір жагынан узынынан кеседi де, үлдiрiн маймен бірге сыпырып алады. Содан сон езiндiк иiсiн жою үшiн бүйректерді 3-4 сағ-қа суық суга салып қояды. Суды 2-3 рет ауыстырган жон. Тiлдi суык сумен жуады. Қарын- нын iшкi жагын сыртка карай айналдырып жуады да 8-12 сағ-қа суық суға салып кояды. Содан соң шырышты кабатын жою ушiн оны жидітеді, ұйыған шырышты тазалайды да жуады. Пісіру алдында карынды орама түрінде орап, сусындардын мынадай тобы бар.