1. Экономикалық талдау түсінігі мен оның мәні, мақсаты

Еңбек өнімділігін факторлық талдау үшін бастапқы мәліметтер.

Кесте 6.7

Көрсеткіштер	Көрсеткіштер мағынасы			Өзгерісі
	t0	t1
ӨӨП орташа жылдық саны	200	200	-
оның ішінде жұмысшылардың	160	164	+4
Қызметкерлердің жалпы санындағы жұмысшылардың үлес салмағы (Үс)	0,8	0,82	+0,02
Бір жұмысшының бір жылда жасаған жұмыс күндері (К)	225	215	-10
Барлық жұмысшылардың жасаған жұмыс сағаттары,сағ	280800	264450	-16350
Жұмыс күнінің орташа ұзақтығы,сағ (Ұ)	7,8	7,5	-0,5
Базалық кезеңдегі бағамен өндірілген өнім, мың тг.	80000	83600	+3600
Бір қызметкердің орташажылдық өндіруі, мың тг.	400	418	+18,0
Жұмысшының өндіруі: Орташа жылдық, мың тг.(ОЖӨ)	500	509,8	+9,8
Орташа күндік, тг.(ОКӨ)	2222,2	2371	+148,8
Орташа сағаттық, тг. (ОСӨ)	284,9	316,13	+31,23

6.7 кестенің берілгенінен көріп отырғанымыздай, негізгі өндірісте жұмыс істейтін бір қызметкердің орташажылдық өндіруі, 18 мың тг-ге немесе 4,5 пайызға өсті,соның ішінде төмендегілердің өзгеруі есебінен:

a) кәсіпорын персоналының жалпы санындағы жұмысшылардың үлес салмағының өзгеруінен:

ОЖӨ_үс = Ү_с × К_о × Ұ_о × ОСӨ_о = (+0,02) × 225 × 7,8 ×284,9 = +10 мың тг.;

б) бір жұмысшының бір жылда жұмыс жасаған күндерінің санының өзгеруінен:

ОЖӨ_к = Ү_{с 1} × К × Ұ_о × ОСӨ_о =0,82×(-10) ×7,8×284,9= -18,2мың тг.;

в)жұмыс күнінің ұзақтығының өзгеруінен:

ОЖӨ_ұ= Ү_{с 1} ×Д₁× Ұ× ОСӨ_о = 0,82×215×(-0,3) ×284,9= -15,1мың тг.;

г) жұмысшылардың орташасағаттық өндіруінің өзгеруінен:

ОЖӨ_осө= Ү_{с 1} × Д₁×П₁× ОСӨ=0,82×215×7,5×31,23= +41,3 мын тг.

1. 1 жұмыскерге келетін жалпы өнім, түсім көлемі (еңбек өнімділігі);

2. 1 жұмыскерге келетін пайда (персоналдың рентабельділігі);

         Персоналдың рентабельділігі (R_П) – еңбек ресурстарын пайдалану тиімділігін сипаттаушы негізгі көрсеткіш. Ол келесідей есептеледі:

                Өнім өткізуден пайда (жалпы табыс)

R_П     =   -------------------------------------------------------------  

               Өндірістік жұмыскерлердің орташа жылдық саны

Мұндағы: П- өнім өткізуден алынған пайда; Т-орташа жылдық жұмыскерлер саны; Q- жалпы өнім құны; В- өнім өткізуден түсім; R_c –сатудың рентабельділігі; B_Ү – түсімнің жалпы өнімдегі үлесі; Е_ЖЫЛДЫҚ –жылдық еңбек өнімділігі.

         Бұл үлгі 1 жұмыскерге келетін пайда сомасы сатудың рентабельділігі, түсімнің жалпы өнімдегі үлесі мен жылдық еңбек өнімділігі әсерінен қаншалықты өзгергендігіне баға беруге мүмкіндік береді.

 6.8 Кесте. Персоналдың рентабельділігін факторлық талдау

 а) жылдық еңбек өнімділігінің 20970 теңгеге не 3,6 % ға жоғарылауынан, персоналдың рентабельділігі 3973 теңгеге жоғарылады:

 ∆ R_П = (Е_{1 –} Е₀ ) * Вү₀ * Rc₀ =  (603720-582750)* 0,91*20,82 = +3973 тг

б) түсімнің жалпы өнімдегі үлес салмағының 0,03 пунктке жоғарылауынан, персоналдың рентабельділігі 3771 теңгеге жоғарылады:

 ∆ R_П = Е₁ * (Вү₀- Вү₁) * Rc₀ = 603720 * (0,94-0,91)* 20,82 = +3771 тг

в) сатудың рентабельділігінің 4,51 пунктке төмендеуінен, персоналдың рентабельділігі 25618  теңгеге төмендеді:

 ∆ R_П = Е₁ * Вү₁ (Rc₁- Rc₀)  = 603720 *0,94 (16,31-20,82) = -25618 тг

 Үш фактодың әсері жалпы ауытқуға тең: 3973+3771-25618 = -17874  тг.