Басталуы
5 минут
|
Бағалау парақшасымен таныстыру
Топтарға бөлу.
Психологиялық ахуал қалыптастыру:
«Аялы алақан»
Мақсаты: жылылық, сенімділік деңгейін, еркіндікті дамыту.
Нұсқаулық: қатысушылар шеңбер болып отырады. «Бүгінгі сабақтан не алғыңыз, не көргіңіз келеді?» — сұрағын оқушыларға қойып, сұрақтарға жауап алу. Бастапқы қатысушы жанындағы көршісінің қолын ұстайды. Тренинг шеңбер бойымен жалғасады. (Тренинг соңында қатысушылар дөңгеленіп қолдарын ұстайды)
Бөшкеден шыққан бас қатырғылар
1. Ежелгі дәуір әдебиеті қай кезеңдерді қамтиды?
А) ҮІ - ҮІІІ Ә) ҮІІ – ХІҮ Б) ІІ – ІІІ В) ІІІ - V
2. Сақтардың жазуы қанша әріптен тұрған?
Р) 30 Л) 26 М) 42 Н) 37
3.... Бектер аты болдырып,
Қайғы оларды солдырып,
Меңді жүзі сарғайып
Запыран рең сүртілер Берілгін үзінді қай шығармадан алынған?
Ф) Алып ер Тоңа Х) Күлтегін Һ) Оғыз қаған Ц) Қорқыт
4. Түркі қағанатының негізін қалаушы
А) Бумын Ә) Күлтегін Б) Тоныкөк В) Білге
5. Түркілердің оғыз ұлысынан шыққан данагөй көріпкел, бақсы, ұлы күйші, жыршы ел басқарған көрнекті қайраткер
П) Оғыз Р) Қорқыт С) Күлтегін Т) Білге
6. "Оғыз қаған" жырындағы Оғыздың анасының аты
А) Айқаған Ә) Айғаным Б) Ханзада бегім В) Рабиға сұлтан
7. Ислам дәуіріндегі әдебиет нешеге бөлінеді?
А) 5 Ә) 4 Б) 3В) 2
8. Әл - Фараби, А. Яссауи, С. Бақырғани ислам дәуіріндегі әдебиеттің қай кезеңіне жатады?
Е) Қарахан әдебиеті Ж) жыраулар әдебиеті З) кеңес дәуіріндегі әдебиет И) Сыр бойы әдебиеті
Тесттің кілті: ӘЛ ФАРАБИ /
|
Оқушылар қорапшадан өздеріне ұнайтын түске сай маркерлер алады.
«Аялы алақан»
Тренинг.
|
Жаңа білім
10 минут
|
Оқушылар оқулықтағы негізгі тақырыппен танысады.
Сабақты ашуға түрткі болар сұрақтар мен тапсырмаларды орындату:
Б)Ітоп: «Туған жер» сөзіне;
ІІ топ: «Өмір» сөзіне бес жолды өлең құрастыру.
Өнерлі жігіт
Әл-Фараби бір күні базарға барса, бір жас жігіт тісімен шеге суырып, әртүрлі өнер көрсетіп отыр екен. Оны көрушілер риза болып, тиын-тебен тастап кетіп жатады. Әбунасыр одан: - Күніне қанша табасың? – деп сұрайды. - Екі дирхемге жетер-жетпес қана. - Онда сен бұл өнерді таста. Маған ер, мен саған оқу үйретемін, күніне төрт дирхем беремін, – деп оны ертіп алады. Мұны естіген саудагер:
«Өнерлі жігіт»тақырыбындағы мәтіннен үзінді беру, өздеріне қорытынды ой айтқызу. Оқиға әрі қарай қалай өрбуі мүмкін? Оқиға әрі қарай қалай өрбуі мүмкін? Әке орнында сендер болсаңдар не істер едіңдер?
- Мына дәруіштің дені сау ма? Өзі оқытып, әрі оған төрт дирхем төлегені несі? – деп күліпті. Кейін сол бала үлкен ғалым болыпты деген сөз бар.
• Әл-Фараби жігітке нені үйреткісі келді? Не үшін? • Шәкірттерінің болашақта жақсы адам болып шығуына ұстазы қаншалықты еңбек сіңіреді деп ойлайсыңдар? • Білім адамға не үшін керек деп ойлайсыңдар?
- Дұрыс айтасыңдар. Арине ұстаздың еңбегі зор. Ұстаз әр баланың бойындағы жақсы қасиеттерді байқап, оның болашықта өз орнын табуына көмектеседі. Сол үшін аянбай еңбек етеді.
Ортақ тапсырма:
В)Видеобаянды көріп болып,одан не ұққандарын ауызша айтып, ойларын ортаға салады)(Әл -Фарабидің өмірі мен қызметімен таныстыру)
|
Оқулық,
мәтіндер.
«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі
|
Ортасы
10 минут
|
«Ыстық орындық» орындық әдісі
І топқа: Г) Өлең мазмұны бойынша жұмыстар.
1.Ғұламада лирикалық сарында жазылған сырлы, мұңлы өлеңдер көп.
Фараби де адам, пенде, оның да алыста ел-жұрты, ауыл-аймағы бар.
Сол сағынышын қай өлең жолдарынан көруге болады?
Қашықтасың туған жер- қалың елім...
2.Алыста жүріп туған жерін сағынып, аңсап жазған қандай ақынның өлеңдерін білесіңдер?
(М. Жұмабаев «Сағындым», Қ.Аманжолов «Туған жер»,т.б.)
Әл- Фараби «Қашықтасың туған жер»өлеңін мәнерлеп оқып, өлең мазмұнын, идеясын ашу,:өлеңге СКТ жасау .
Өлең мазмұны бойынша түсініктеме сөздер.
қашықтасың – алыстасың
жанарым – көзім
кері оралмай – кейін қайтпай
пенделіктен аулақ – жамандықтан аулақ
ғұмыр -өмір
кілең күн – барлық өмірін
ұлы мұрат- ұлы мақсат
жаратқан – құдай, алла
жылдарым жатыр ағып – жылдарым өтіп жатыр
жүректің оты молында – жастық шағыңда
тылсым түн – тыныш түн
аймалады – құшақтады, сүйді
Өлеңді мәнерлеп оқып, түсінгендерін айтып береді.
3. Әл-Фараби:
«...Зиялы аз бір тұтам тіршілікте,
Әкімдікке күллісі жүгіреді.
Көкірекпен сезініп, күрсініп көп,
Жаным менің түршігіп, түңіледі...»,-деп білімсіз бола тұра әкім, бастық болуға таласатынын айтып күрсінсе,
Абай:
«...Баламды медресеге біл деп бердім,
Қызмет қылсын шен алсын деп бермедім...», немесе
«...Ойында жоқ Салтыков пен Толстой,
Я тілмаш, я адвокат болу бәрінде ой...» - деп, баласын бастық болсын деп емес, білім алсын, халқына пайдасы тисін деп бердім дейді.
4. Фараби табандылық, адалдық, өнеге-білімді жоғары ұстайды. Осы өлең жолдарын тауып көріңдер.
Бұл ғұмырда құрыштай бол төзімді...
ІІ топқа:
5.Келесі шумақтардан эпитеттерді,метафора,кейіптеуді табу.
Эпитет деген не?
Эпитет - ұқсастығы бойынша бір затты екінші затқа қолдану.
Тамылжыған бал тыныштық айналамнан,
Тылсым түнге құшағын жайған далам.
Мен жатырмын ұйқысыз жапа-жалғыз,
Жанымды ой жарығы аймалаған.
Аққан жұлдыз құласа кейде егер,
Сенің нұрлы бейнең боп кеудеме енер.
Әлдеқайда ғайыптан ынтызар ғып,
Өміріме бір ғажап сәуле берер.
Бал тыныштық, тылсым түн, аққан жұлдыз, нұрлы бейне, ғажап сәуле- эпитеттер
Ой жарығы – метафора
Жарық аймалады - кейіптеу
1. Өлеңнен төзімділікті, шындықты дәріптейтін өлең жолдарын тауып оқы.
2. Кестені толтыр.
«Үш жақты күнделік» стр-сы
Өлеңнен үзінді
|
Үзінді жайлы
пікір
|
Мазмұны сәйкес мақал-мәтел
|
Өрге жүзген өнегелі ісімен,
Таңда адал дос өз теңіңнің ішінен.
Жүргендер көп достық атын малданып,
Алайда тек қалма оған алданып.
3.Салыстыр, өз ойыңды білдір.
Әл-Фараби қағидасы
Абайдың 34 қара сөзі
Шығармашылық тапсырма:
«Менің туған жерім» тақырыбына шағын эссе жазу
«Фараби- біздің бабамыз...» (арнау шығару)
«Атымды Адам қойған соң...»(Әл-Фарабидің тегінің шығу тарихы турасында)
Қортынды сұрақ жауптар
Әбу Насыр әл – Фараби қай жерде дүниеге келген?
-Қай жылы туылған?
-Еңбектері?
-Шәкірттері кім?
- Әбу Насыр бастауыш білімді қайда алған? - Ол қай елдерде болған? - Әбу Насырдың туған еліне арналған өлеңінен қандай сезімін байқадың?
-Мансабы ?
-Оның еңбектерін зерттеген ғадымдар кімдер?
|
Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер
«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.
|
