4,5,6-Сабақ. 2. Үндестік заңы. Ықпал түрлері. Буын түрлері.
Мәтін: Қазақстан – менің отаным. Қазақстан Республикасының рәміздері.
Буын үндестігі
(Сингармонизм или гармония гласных)
Қазақ тіліндегі тума сөздердің бірыңғай жуан не жіңішке буынды болып келуі буын үндестігі деп аталады. Буын үндестігі зандылығы кірме сөздерде сақтала бермейді (кі-тап, мұ-ға-лім).
Ерін үндестігі
(Губная гармония)
1. Алдыңғы буында еріндік о, ұ дауыстылары болса, келесі буындағы қысаң ы еріндік ұ дыбысына айналады.
=
1.1. о+рын = о+рұн
құ+лын = құ+лұн
1.2. той+ды = той+дұ
тұр+ды = тұр+дұ
2. Алдыңғы буында еріндік ө, ү дауыстылары болса, келесі буын-
дағы қысаң і еріндік ү дауыстысына айналады.
ө, ү + і = o, ү + ү
2.1. ө+мір = ө+мүр
ү+міт = ү+мүт
2.2. өш+ті = өш+тү
күл+ді = күл+дү
3. Алдыңғы буында еріндік ө, ү дауыстылары болса, келесі буындағы қысаң е еріндік ө дауыстысына айналады.
e, ү + е = ө, ү + ө
ө+лең = ө+лөң
кү+рек = кү+рөк
көр+се = көр+сө
күл+се = күл+сө
Достарыңызбен бөлісу: |
