1. Мектептегі 9-11 сынып оқушыларымен өткізілетін әскери-спорттық ойындар мақсаттары мен міндеттері
жүктеу/скачать 109,61 Kb.
|
| Қорытындыларды шығару және марапаттау
Батальондарда ойын қорытындылары үш рет шығарылады: күзде, қыста және көктемде. Аудандық қалалық, аумақтық финалдар жыл сайын бір шілдеге дейін жергілікті шарттар және жоғарыдағы штабтар шешіміне сәйкес өткізіледі. Облыстық, өлкелік және республикалық финалдар жергілікті ұйымдардың қарауына қарай бірінші шілдеге дейін, бірақ екі жылда бір реттен жиі емес өткізіледі. Батальон штабтары жас ұландарды даярлаудың барлық тараулары бойынша қорытындыларды шығарады, әр кезеңнің аяқталуы бойынша жеңімпаздарды анықтап, жоғарыда аталған штабтарға есептерді жібереді. Ойынға басшылық етушілер бұйрықтарының орындалуы туралы батальон штабтарының жеткізулері аудандық және қалалық штабтарға жіберіледі. Ойынға басшылық етушілер бұйрықтарының орындалуы туралы жеткізілімдер, есептер, бір жылғы жұмыс қорытындылары бойынша марапаттауға ұсынылымдар «Алау» Республикалық, өлкелік, облыстық штабтармен жіберіледі. Ойында ерекше көзге түскен жас ұландар отрядтары дипломдармен және «Алау» жергілікті штабтар белгілерімен марапатталады. Финалдарға бір сыныптың оқушыларынан тұратын, бір жылдан аз емес қатысқан және облыстық, өлкелік финалдар жеңімпаздары болған отрядтар қатысады. Жас ұландар – ойын финалына қатысушылар «Алау» дипломдарымен және төс белгілермен марапатталады, ал ерекше көзге түскен жас ұландар «Үздіктігі үшін» медальдармен марапатталады. Азаматтық қорғаныс эстафетасына қатысушылар «ҚР азаматтық қорғанысына даярмын» төсбелгілерімен марапатталады. Ойын финалының командалар – жеңімпаздары бас штаб шешімімен «Жеңімпазға» үлкен медальмен, дипломдармен, финалды өткізуші ұйымдар сыйлықтар және төсбелгілермен марапатталады. Негізгі әдебиеттер 1. Жуков М.Н. Подвижные игры: Учеб. для студ. пед. вузов. – 2-е издание., стереотип. – М.: Издательский центр «Академия», 2004ж. 2. Военно-спортивная игра «Алау».Алғашқы әскери дайындық» Журнал. 3. Военно- спортивная игра «Улан » Алғашқы әскери дайындық» Журнал. № 1 Тақырып: Єскери – патриоттық тєрбиеніњ мазмүны. Жалпы әдістемелік нұсқаулар Оқу сұрақтары: 1. Әскери патриоттық тәрбие мәні. 2. Әскери патриоттық тәрбиенің мазмұны. Тарау оқушылардың әскери-патриоттық тәрбиесіне, сондай-ак Қазақстан Республикасы Конституциясының негіздерін, өскери доктринаны, Қарулы Күштердін жалпы әскери жарғыларының талаптарын, "Жалпыға ортақ әскери міндеттер мен әскери қызмет туралы", "Келісім-шарт бойынша әскери кызмет туралы", "Аумақтық корганыс туралы" және т.б. заңдарды оқып-үйренуге бағытталган. Оқушылардың заңдарды білуі олардың Қазақстан Республикасының егемендігін қорраудагы міндеттері мен қүкықтарын жете түсінуін айқындайды. Ол Отанына шы-найы берілген азаматтың жеке басын калыптастырады, әрбір адамның өмірлік көзқарасын таңдауды алдын ала аныктайды, сондай-ак Қазақстан Республикасвіньщ азаматы белсенді, мағыналы, салауатты өмір сүруі тиіс деген түсі-нікке алып келеді. Сабақтарды өткізу әдісі оқыту бағдарламасы талапта-ры мен басқа да орта білім туралы жетекші құжаттарга сәйкес бағытталуы тиіс. Мұғалімге кемек ретінде 1-кестені үсынамыз. Онда оқылатын тақырыптардың атаулары мен үлгі тізімдері, АӘД багдарламасына сәйкес оқу сүрактарының мазмұны келтірілген, сағаттар саны, оқыту әдісі және ұсынылган оқу материалдары көрсетілген. "Қарулы Күштер Қазақстан Республикасы егемендігінің күзетінде" тарауын оқып білу кезінде оқушылар мынаны білуі тиіс: Қазақстан Республикасы мемлекеттік кұрылымын, Қазақстан Республикасы егемендігінін негізгі белгілерін; Қазақстан Республикасының конституциялық негіздерін; Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің релі мен орнын; Қазақстан Республикасынын мемлекеттік нышандары және әскери бөлімінің жауынгерлік туынын маңызын; Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің түрлері мен салаларын, офицерлік және сержанттық қүрамның әскери атақтарын. Әскери – патриоттық тєрбиеніњ мазмүны. Әскери – патриоттық тєрбиеніњ мазмүнынањ бір – бірмен өзара тығыз байланысқан екі негізі компонентті біліп көрсетуге болады. Біріншісі кењ әлеуметтік – педагогикалық баѓытпен сипатталады. Ол мынадай элементтермен негізделеді: өмірге деген позитивті козқарас жєне негізі әлеуметтік, тарихи, арият, саяси, әскери жєне басқада мәселелер бойынша позиция; жан – дуние, адамгершілік, іскерлік секілді мањызды сапалар (Отанға деген сұй; спеншілік, зањдылыққа мєртебе, Отанды және оныњ азаматтарын қорғаудағы конституциялық міндеттерді орындауға деген жауапкершілік).
Шынайы патриотизм- жалпы адамзаттық құндылықтардың маңыздысы болғандықтан басқа халықтарға, ұлттар мен ұлыстарға сыйластықпен , ізгі ниетті адамгершілікпен қарауды көздейді. Қазақстан сияқты көпұлтты мемлекетте жекеленген этностар өкілдерінің ұлттық патриотизмі елде тұратын барлық халықтың ортақ патриотизмімен тұтас байып отырады. Өйткені,Халық деген ұғымға мемлекеттегі барлық адам, яғни ұлттар, ұлттық топтар сияды. Көпұлтты мемлекеттегі адамдардың патриотизмі олардың ұлтаралық қарым- қатынас мәдениетімен ажырағысыз бірлікте қарастырылуға тиіс. Мұның мәнісі алдымен, қоғамдағы патриотизмнің екі элементтен тұратына байланысты. Олар : жалпы яғни барлық ұлт өкілдерінің бойындағы жалпыұлттық патриотизм және ерекше, яғни жекелеген ұлттардың өкілдеріне тән ұлттық патриотизм. Айталық, Қазақстан Республикасында патриотизм бірден жалпықазақстандық, осында тұратын барша ұлтардың жалпыұлтық патриотизмі және қазақтардың , орыстардың, ұйғырлардың т.б. өзіне тән ерекше ұлттық патриотизмі түрінде көрінеді. Осылайша, жалпықазақстандық патриотизмнің даму дәрежесі ұлттаралық патриотизмнің даму дәрежесі ұлтаралық қарым- қатынас мәдениетінің даму деңгейін сипаттайды. Ұлтаралық қатынастар мәдениеті, ең алдымен, халықтардың тең құқылығы, өзара сыйластықөзара көмек гуманизм т.б. өркениетті қатынастар принциптерінің ұлттық санаға қаншалықты сіңгеніне, сол санада ұлттық мүдделермен басқа халықтардың мүделлері қаншалықты үйлесім тапқанына байланысты дамиды. Яғни, ұлтаралық қатынастар мәдениетті дегеніміз ұлтардың қамсыз- мұңсыз өмір сүруіне қажет мүлде жаңа сипаттағы рухани- парасат ортасының және ұлтаралық қатынастардың қалыптасуына себепкер әрі сол себептердің нәтижесінде қол жеткен ақтық нәтиже болып табылады.Ұлтаралық қатынастар әрі ұлттық, әрі жалпыадамзаттық парасат- мораль нормалары түрінде көрініп, рухани байлық, адамгершілік тұрғысында адамдар тіршілігінеәсер етеді. Ұлтаралық қатынастар мәдениеті халықтар, ұжымдар арасында және жеке адамдар арасында әртүрлі деңгейде көрініс береді. Көптеген адамдардың араласып, еңбектес, тағдырлас болуы бұл байланыстардың сапасыөзгеріп отырады. Зертеулерге қарағанда әртүрлі ұлт өкілдерінің ара қатынасында мына үш жағдайда байқалады екен:а) ынтымастық, ә) бейтараптық, б) алауыздық. Мұның ішінде аса жағымсыз қоғамдық жағдай ретінде алауыздықтың тигізетін зияны аса зор. Алауыздық салдарынан ұлтардың біріне – бірі қарсы тұруы, қастандық, бітіспес қайшылықтар мен арпалыс күрес, т.б. келеңсіз жағдайлар орын алады. Бұлардың мемлектаралық сипаты ел арасында соғыстарға себеп болатын, мемлекттің өз ішіндегі алауыздық азамат соғысына апаратынын көріп жүрміз. Бейтараптық жағдайда мемлекеттер арасында, бір елдің өз ішінде, сондай- ақ, адамдардың арасында кездесуімүмкін. Біріне- бірі ашық жауласпағанымен, өкпе ренішін анық білдірмей, өзара байланыс жасап жүргенімен , олардың арасындағы салқын қабақ табылмай қоймайды. Белгілідәрежеде біріне-бірі шыдамдылықпен төзіп, шын пиғылын көзге көрсетпесе де, бейтараптық жағдайында бір ұлттың екінші ұлт мүдесіне енжар қарауы, сырттай, сыйласқансияқты болуы да келеңсіз көрініс. Мұндай жағдайлар көбінесе жеке адамдар арасында, шағын ұлт топтарыарасында кездеседі. Қарым- қатынастағы жақтардың немқұрайдылығының астарында үлкен қатер жатады. Мұндай салқындық кез келген сәтте, болмашы себептің өзінен де ұрыс- керіске, қарулы жанжалдарға ұласып кетуі мүмкін. « Алтау ала болса- ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса –төбедегі келеді», деген халық даналығының астарында адамгершілік қатыстардың мәнін ашатын зор мағына жатыр. Өзара ынтымық, түсіністік пен татулық – аса қуатты жасампаз күштердің негізі міне осында жатыр. Мемлекеттер арасындағы экономикалық, рухани жәнеәскери ынтымақ XXI ғасырдың табалдырығында бұрынғыдан да зор күшке ие болуда. Егемендік алып, көк байрағын көтергеннен бері Қазақстан мемлекеті әлемнің жүзден аса елімен ынтымақ шартарын жасасты. Оның бәріне бір елдің екінші елдің байлығына, қалқына көз алартпауы, шекара дауын туғызбау, адамгершілік ниетте қарым – қатынас жасау негіз болған. Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасында мәңгілік достық және татулық шартына қол қойылуының тарихи маңызы бар. Сондай- ақ, екінші бір үлкен көршіміз- Қытаймен шекара айқындасып, татулық шартын жасадық. Түбі бір түркі елдері - Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркіменстан, жырақтағы Түркия мемлекеттері біздің бауырлас достарымыз. Бұл арада біз тек сол мемлекттердегі саны басым ұлттармен ғана емес, олардағы жекеленген шағын ұлттардың, ұлыстардың мүдделеріне де ортақ екнімізді, оларды сыйлайтындығымызды паш еттік. Жеке мемлекеттің өз ішіндегі ұлттар ынтымағының жемісі қандай болатынын біз Қазақстан Республикасының өмір мысалдарын көріп отырмыз.Өтпелі кезеңде қазақстың басына түскен қиыншылықтар, шешілмеген күрделі мәселелер басқа ұлттарға да ортақ, Әлемдік өркениетке қол созған Қазақстан мемлекті өз жеріндегі барлық халықтар мен ұлтардың мүдде ортақтығы, ниет бірлігі арқасында жаңа реформаларды табандылықпен жүргізу үстінде. Бұл тарихи кезеңде еліміздің олжалы болмағының кепілі – оның барлық халықтарының ынтымағы мен достығында, бір отбасының баласындай татуында. Бұл ынтымақ қатынастары жеке адамдар арасында адамгершілік негізде дамып отырса, тұтас алғанда Отандық патриотизмнің мызғыиас іргетасы болып табылады. Нақты әлеументтік зертеулер нәтижесінде адамдардың біріне- бірінің адамгершілік қатынастарының, гуманизмнің үш деңгейі анықталған. Соның ішінде жоғарғы деңгей – ізгілік қатынастар идеясы адамның бүкіл болмысын, яғни оның жаны мен ақылын толық қамтып, санасын, сезімдерінен, іс әрекетінен , басқа үл өкілдерімен арақатысынан көрінеді екен. Ал, орта деңгей жеке адам болмысының белгілі бір жақтарын ғана қамтиды, яғни сол белгілі бір мәселеде мейірімділік, туыстық пиғыл танытып, басқа бір жағдайда ұлтық тар шеңбер аясында қалады. Төменгі деңгейде адам басқаға алакөз, іші тар, қаскөй мінез танытады, ұлтшылдық дертімен уланып, сол ұлтық деңгейден аса алмайды. Ұлтаралық қарым- қатынастар мәдениеті дегенде оның ұлтаралық қатынастарға қаншалықты әсер ететінін ескеруіміз қажет. Ұлтаралық қарым- қатынастардың деңгейі мен сапасы, тиісінше, ұлтаралық қатынастардың дамуымен : белгілі бір ұлтардың, ұлтық топтардың , ұлыстардыңдамуымен, сол қауымдастықтардың табиғатына, мінез- құлқына, ара байланыстарына қарай, сондай – ақ, жеке адамдарарасындағы қарым –қатынас табиғатына, сипатына, ерекшеліктеріне, яғни түрлі ұлт өкілдерінің өндірісте, рухани және басқа да өмір салаларында қаншалықты араласатындықтарына қарай сипатталады. Сонымен, ұлттаралық қатынастар мәдениеті түрлі ұлттар өкілдері арасында сыйластық, өзара көмек, гуманизм, ұлт артықшылығы дегенге төзбеу, өз ұлтының рухани мәдениетін де, басқа ұлттар мен топтарының рухани мәдениетін де игеруге құштарлық болып табылады. Әлбетте, ұлттаралық қатынастар мәдениетін өз бетімен пайда болып, қалыптаса қоймайды. Ол үшін мемлекеттің, партиялардың, қозғалыстардың, ұлттық мәдени орталықтардың т.б. күнбе- күнгі белсенді қызметті сияқтысубекті оң факторлар керек. Егер мұның бәрі болмаса, ұлттықкелісімге жарықшақ түседі, ұлттаралық шиеленіс, алауыздық белең алады.Ұлттаралық қатынастар мәдениеті түрлі ұлт өкілдері арасындағы ізгі, адамгершілік қатынастардың неғұрлым жоғарғы деңгейін білдіреді. Олар адамдардың іс- әректінен, көзқарасынан, мінез- құлық тәрбиесінен, басқа халықтарға адамдарға еңбекте, тұрмыста, демалыс сәтінде, сайып келгенде ұлттық мүдделер мен ұлтық ерекшеліктер байқалатын қоғамдық өмірдің барлық салаларында айқын көрінеді. Қоршаған орта мен қарым- қатынас нәтижесінде адам сол ортаға деген көзқарасын қалыптастырады.Егер оған тексіздік, нигилизм сияқты жағымсыз тәрбие әсер етсе, оның Отанға деген ықыласы кемиді, тіпті оны мойындамай қояды.Керісінше, түрлі жағымды әсерлер адам санасында өнегелі қасиеттерді нығайтып,Отан үшін қандайда қажеттің бәрін істеуге құлшындырады. Адам бойына сіңген әлеументтік және рухани құндылықтар рухани табандылықтың, ерлік пен батырлықтың, ізгіліктің бастауы бола отырып, Отан алдындағы борыш пен міндетті орындауда кездескен қиындықтарды батыл жеңуге құлшындырады. Ол үшін қоғам мүддесі дәрежесінде қабылдануы керек. Әрбір адам өзін қоршаған болмысты танып – біле отырып, сол болмыс құбылыстарынан өзіне қжетті, пайдалы жақтарды ала білуге ұмтылады.Мұндй саналы, мақсатты ықылас жемісті болады, өйткені адам қоршаған ортаны танып – білмей, оны бағаламай, жаны мен тәніне қажетқұндылықтарды іздемей тіршілік ете алмайды.Адамға қатысты бола тұра, оған пайда әкелетіндердің,адам қоғамын дұрыс жолда дамытуға және жеке адамның жарасымды жетілуіне себеп болатындардыңбарлығы құндылықты болып табылады.Тиісінше, бұған жоралғы болмайтындардың, тіпті бөгетжасайтындардың барлығықұндылықтар емес, яғни құнсыздықтар. Нақты әлеументтік зертеулер нәтижесі ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарға қатыстыңдеңгейі әрбір жеке адам бойында патриотиз мен ұлтаралық қарым- қатынас мәдениеттініңдеңгейіне байланысты болатынын көрсетті. Қазақстан Республикасының Президенті өзінің халыққа «Жолдауында» еліміздің сегіз артықшылығының бірі ретінде: «Біздің жетінші бекем тұсымыз – қоғамымыздың саяси тұрақтылығы мен бірлігінде жатыр. Біз қоғам ішінде тікелей тай таласқа жібермей, ахуалды тұрақтандыра білдік, мұны мақтан етеміз, өкінішке қарай, көптеген дамушы және кешегі коммунистік кейінгі елдердің бұған қолы жеткен жоқ. Алайда толық тұрақтылықтың, ал топтасу мен бірліктің ауылы әлі алыс жатыр, сондықтан біздің баршамыз өзімізді біртұтас отбасымыз деп сезіну, өз мақсаттарымызды айқын біліп, оларға қарай келісе ілгерілеу үшін алдағы уақытта көп жұмыс тындыруға тура келеді», баршамыздың алдымызға аса маңызды тарихи міндет қойды. Қолданылған әдебиеттер тізімі. Закон РК «О всеобщей воинской обязанности». – 1993. «Военная доктрина Республики Казахстан», от 10.02.2000г. Государственный стандарт по специальности: «050104-Начальная военная подготовка», 2004г. «Основы военно-патриотического воспитания» г.М., 1988г. Г.В. Средин «Военно- патриотическое воспитание молодежи», г.М. 1991г. Ю.И.Дерюгин «Военно – патриотическое воспитание учащихся на занятиях по НВП»г.М., 1988г. К.М. Катуков. Организация внеклассной работы по начальной военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию учащихся /Под ред. Ф.Е.Штыкало - М.: Просвещение, 1985. № 2 таќырып: Әскери – патриоттық тєрбиеніњ мақсат және міндеттері. Оқу сұрақтары: Әскери патриоттық тәрбиенің мақсаттары.
Єскері – патриоттыќ тәрбие – мемлекеттік органдардыњ, қоғамдық бірлестіктердіњ жіне ұйымдардыњ жастарда жоғары патриоттық түйсікті із Отанына шын берілу, ізініњ азаматтық парызын орындауға дайын болуды қүруға бағытталған коп жоспарлы, жүйелі, мақсаты іс – әрекет. Әскери – патриоттық тәрбиеніњ мақсаты – жастарда азаматтылық патриоттылықты дамыту. Оларда өмірдіњ әр саласында керекті белсенді көрінулерді қүру. Осы мақсатытарға қол жеткізу ұшін келесі негізгі міндеттерді орындау талабы орын алады: жастардыњ санасында және сезімінде патриоттық қүндылықтарды, көзқарасын және сенімдерін, Ќазақстанныњ мєдени және тарихи өткеніне ілтипат мемлекеттік, әсіресе әскери ќызметтіќ деңгейін кілтіруді бекіту; жастарда Отанға шын берілудіњ дамуын қамтамасыз ететін тиімді, жеқе єскері – патриотыњ жүйе қүру; әскери – қызметтік тєрбие жұйесініњ түтас қызмет ету єсерін қамтамасыз ететін оныњ ішінде ЌР Ќарулы күштер қатарында қызмет етіп жатқандарда қамтамасыз ететін механизм қүру. Әскери патриоттық тәрбиенің негізгі мақсаттары жастарды өз отанының адал патриоты болуға тәрбиелеу . Бүгінгі жастар отанымыздың келешегі, сондықтан олармен санасу, пікірін тыңдау қоғамға белсене араласуына көмектесуіміз қажет болып саналады. Әскери патриоттық тәпбиенің негізгі алатын қоғамдағы ролі ерекше болып саналады. Жастарды өзінің еліне деген сүйініспеншілікке тәрбиелеу, патриоттық тұрғыда ерекше болып саналуы мүмкін. Патриоттық тәрбиенің негізгі мақсаты мен міндеттері қоғамыздағы өзгерістердің барлығына жастардың араласуына бірдей ықпал жасау, оған негізінде мектеп жасынан отанға деген сүйінспеншіліктерін артыруы қажет ол дегеніңіз патриоттық тәрбие негізін түсіндіру болып табылыды. Жастардың патриот деген сөзге мағанасын нақты түсіндіру үшін оларға жиі ардагерлермен кездесу өткізу әртүрлі патриоттық тұрғыда жарыстар өткізу қоғаммен тікелей байланыстыру біздің мақсатымыз болуы тиіс. Әскери патриоттық тәрбие міндеттері жастардың көзқарасын қоғамдағы күнделікті өзгерістермен айқындалуы қажет соған бейімделуі керек. Патриоттық тәрбиенің өзінің халқына деген үйінспеншілікті мектеп ұжымында тәрбиелік мәні мен айқындалуы керек. Тәрбие жалпы жас жеткіншектерге отбасынан басталуы қажет. Отбасылық тәрбие жастарға қоғамға тез араласуына ықпалын зор тигізеді. Әскери патриоттық тәрбиенің негізгі ықпалы жастарға отанының адал болуына патриоттық сезімін тудыратын, өзінің қоғамға бір ықпалын тидіретіне қуаныштылығын туғызуы тиіс. Қоғамдағы өзгерістер жастарғада ықпалын тигізеді себебі, жастар қазіргі уақытта қағамның белді бір мүшесі болып табылады. Жастардың қазіргі патриоттық тәрбиенің мақсат мен міндеттеріне саналы көз қараспен қарайды ол дегеніңіз өзінің отанына деген сүйінспеншілігін бар екенін айқында берілуі болып табылады. Отанға деген сүйінспеншіліктің жастардың бойына табылуы ол дегеніңіз үлкен құрметтің белгісі болуы тиіс. Әскери патриоттық тәрбиенің негізгі алатын орны қоғамыздың жаңаруына өзінің қандайда бір ықпалын тигізеді. Бұл дегеніңіз қоғамдағы қандайда болсын өзгерістер жастардың ықпалы мен болып жатқанын дәлелдейді. Әскери патриоттық тәрбиеде жастарға әскердің не екенін жалпы мағлұмат алатындай олардың әскери ойындарға араласуы, отан соғысының ардагерлермен кездесу өткізуі бейне филъмдер көрсету соның бір дәлелі бола алады. Патриоттық тәрбие қашанда жас жеткіншектерге өзінің халқына деген сүйінспеншілігін артуына зор ықпал етуі тиіс.Отан қорғау бойынша эмоционалдық, күш-жігерлілік қатынас, оның адалдығы, Отан қорғау туралы балалардың білімінің қалыптасу жүйесі Әскери-патриоттық тәрбиенің барлық түрлерін қолдана білгенде ғана тәрбиелік нәтиже беретіні ескерілуі қажет. Мұғалімнің міндеті мұндай жағдайда жоғары эмоцияға, кіші оқушылардың тез қабылдауына сүйене отырып, оларға ҚР Қарулы Күштерінің ерлік тарихтарымен ҚР Әскерінің және Әскери-теңіз флотының жауынгерлерін мақтанышпен айта отырып, болашақта солардың қатарына болғысы келетін сезімін дамыта білу. Төменгі мектепті бітіріп, оқушылар Қарулы Күштер туралы кең мағлұматта болады. Армия мен флот біздің Отанымызды, халқымыздың бейбіт еңбегін, тыныштық өмірін қорғайды. Ұлы Отан соғыс кезінде неміс фашист басқыншыларымен біздің жауынгерлер, біздің еліміздің тәуелсіздігі мен еркідігіне, бейбіт өмір мен бақыт үшін күресті. Фашистер біздің жерді иелену үшін соғыс ашты. Кеңес жауынгерлері батыр, жігерлі, күшті, олар біздің елімізді қырағылықпен күзетті. Әскери патриотттық тәрбиелеуде жастарға жас ерекшеліктеріне қарай үш топқа бөлген:кіші,орта,жоғары буын болып бөлінген. Кіші мектеп жасындағы балалар өздерінің ең бірінші қоғамдық ұйымға мүше бола алады . Бұл жастағы балалар әскери спорттық ойындарға белсене араласады. Қарулы күштердің, халықтың жауынгерлік еңбек қағидаларын, өткен және қазіргі кездегі болашақтағы, оның ерлік тарихы, Отан туралы білімін терендетіп, қоғамдық-саяси көзқарасын кеңейтуге атсалысады. Әскери-теңіз флотына және Армия жауынгерлеріне жақсы көзқарасы ескеріліп, балаларға мұғалім оқудан тыс, сабақ кезінде оқушыларды жігерлікке қасиетті жауынгерге қажетті тәртіпті, батырлыққа, шешіді болуға, ауыртпалықты жеңіп шығуға талаптануға, психологиялық және дене жүктемелеріне шыңдауға, керекті істі орындауға даярлыққа мұғалім тапсырған тапсырманы орындауға дайындау. Әскери - патриоттық шараларды ұжымдық ұйымдастыруда оқушыларға ұжым алдында жауапкершілікке, өзіне және жолдастарына талап қоя алуға, бір-біріне көмек жасаудың маңызын, тапсырылған істі аяқтау сезіміне тәрбиелеу. Кіші мектеп жасындағы оқушыларға патриоттық сипаттағы ойындар маңызды екенін айта кетуге болады. Бала ойын ережесін қатал сақтай отырып, командир, старшина, тыңшы, байланысшы, белгі беруші тағы да сондай-ақ рольдерде ойнағанды жақсы көреді. Бұндай ұйымдасқан, кейде аяқасты болған ойындар құнды маңызға ие. Мұғалім сонымен бірге болашақ жауынгерлердің міндеттерін орындаудың маңызын үйрете отырып оқушыларға күнделікті өмірде, тек қана ойында емес тәртіпке тәрбиелеуге қамқорлық жасайды. Әскери-патриотттық тәрбие беруде жан ұяның ролі зор. Кіші жастағы оқушылар армия және флот ардагерлері, Ұлы Отан соғысына қатысқан туған-туыстарының өмірбаянымен танысып, мемлекеттік марапатауларға яғни наградаға деген дұрыс көзқарасы қалыптасады. Мектептің педагогика ұжымы оқушылардың әскери ойындарын ұйымдастыруда ата-аналар алыс жерлерге, мысалы: саңырауқұлақ жинауға, балалармен жаяу баруға, немесе балық аулау, далада өнім жинауға, саяхатқа бірге қонып белсенді араласа алады. Сонымен қатар балаларды жергілікті жерлерді айыруға, кедергілерден өтуге үйрету қажет.Мұғалімдер ата-аналарға барлық туындаған сұрақтарына кеңес береді. Оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беруде шефтік көрсетулер үлкен жұмыс атқарады. Шефтік етушілер күнделікті күндерде де оқушыларды ұмытпайды, балалармен қызықты әңгіме жүргізеді, өзінің қызметі туралы көптеген әңгімелер айтады. Бірақ ең басты күшті сынып жетекшілерімен бірге жас достардың өте жақсы оқуына бағыттайды. Әр сыныпта жеке жәрдем штабы құрылады. Оған оқу озаттары енеді. Штабтың міндеті артта қалушыларға жүйелі көмек көрсету, жалпы мектепте, сабақты тәртіптің сақталуын қадағалайды. Балаларға шынайы әсер беретінтіктен штаб өзінің қабырға газетін шығарады. Демалыс күндері де вожатылардың да жұмысытоқтатылмайды. Әрбір демалыс күнін балалар өзінің шефтері мен қызықты да айдалы өткізеді: бірге кинофильмдерді көреді оны талдайды, батыр қалалардың тарихи орындырына бірге барады.Осылайша, мұғалімдер мен вожатый- теңізшілердің шебер біріккен жұмысы арқасында балалардың өмірі маңызды, әр қилы да қызықты бола түседі.Олардыңпсихикалық даму кезеңдерімен ерекшеліктері әскери- патриоттық тәрбиелеу үшін өте жайлы жағдай жасайды. Оларда тадауға қажеттілік туындап, деректермен шынайы құбылыстардыжалпылап, өздерін қоршағандарға өз көзқарасы, адамгершіліккеталаптары менбақылау қалыптаса бастайды.Жеткіншек шақта басты жаңа туындайтын сезім, ол өзінересек санау. Жасөпірімдерде, қызушылықтары тұрақты, әрқилы, өзін қоршағандарға қатыстықызметпен байланысты, барлық қоғамдық- пайдалы еңбектергеқатысу қажеттілігі айқын білінеді, Сондықтан әскери патриоттық тәрбие осыған байланысты оларда жоғары қызуғышылықты тудырады.Жасөспірімдерді Отанын қорғауға даярлауды қалыптастыруобьективті және субьективті жағдайларды туындатады. Обьективті жағдайлардың ішінде оқушылыар әр түрлі әскери патриоттық тәрбиелеуде мектепте үйымдастырылған шараларға қатысуы үлкен мәнге ие.Келешек Отан қорғаушыларды жеке тұлға ретінде қалыптастыру үшін оқу үрдісі негізгі орында. Оқушылар әр түрліғылым негіздерімен таныса бастайды, ол әлеументтік шынайы құбылыстарды өзіне қатыстыжаңа түсініктермен қорытындап, шеберлікпен меңгеруіне әсерін тигізеді. Осы жастағы оқушылар үшін дене тәрбиесі, қоғамтану- математика пәндері, гуманитарлық циклдағыпәндердің маңызы ерекше. Бұл кезеңде оқушылар әскери түсініктітерең түсіне отырып, «Отан қорғау», «Қазақстандық жауынгер» және т.б. біздің мемлекетіміздің экономикалық күшінің негізі Отанымыздың қорғаныс күші мен оның қарулы күшінде екенін айқын түсіне бастайды. Біздің Отанымыздыңқорғаныс күшін күшейту қажеттілігі идеясы Қазақстан Республикасының әр азаматының қызметі мен жағдайына байланысты екенінжасөспірімнің санасына қоғамдық жұмыстар мен оқудың мәні арқылы жетелейтіні ене бастайды. Отан сүйгіш сезімжасөспірімдерде ерлікке ұмтылыс, жеңуге құмарлық , өз- өзіне талап қойғыштық, өз қатарластар арасында ұжымда өз орнын табу, олардың сеніміне ие болу, өзіне жоғары талап қойып ұжымның талабына бағыт беру, зор әлеументік белсенділік қалыптасып дами бастайды.Жастарды өз отанын сүйгіштікке тәрбиелеу оқушылардың барлық алдыңғы қатарлы жақтаушылар нағыз отан сүйгіш патриоттар, олар Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлерімен достық қарым – қатынасты ұстап, еңбек және соғыс ардагерлерімен кездесіп тұрады, туған өлкесіне саяхатқа шығып, барлық іздеу жұмыстарына араласып белсенділік көрсетеді.Әртүрлі жарыстарға, әскери- спорт ойындарына қатысып, үлкен таласпен әскери- техникалық моделдеумен айналысады, әскери техника, әртүрлі әскери белгілерді айыру, әр әскери топттардың киім түрлері мен тарихымен танысады.Оларды жер бетіндегі мәселелер, әділеттілік пен теңсіздік мазалайды. Жер бетінде ешқашанда соғыс болмағанын қалаймын барлық жерде теңдік болса. Барлық елдің халықтарының балалары бақытты өмір сүргенін қалаймын- сен нені көп армандайсың деген сұраққа көпшілігінің жауабы осылайша. Оқушылардың талабы мен арманына жету үшін мұғалімдермен, ата- аналармен, тереңдеп, дамып, белсенді шынайы сипат алуы өте маңызды. Бұл үшін жеткіншектерге олардың мүмкіншіліктеріне сенімен қараған жөн. Үлкендерден оның талаптарынан кейбіреулеріндекерісінше қатынас қалыптасады.Сондықтан, мұғалім осыны байқағанда оқушының белсенділігіне, талабын марапаттауы маңызды. Қолданылған әдебиеттер тізімі. «Основы военно-патриотического воспитания» г.М., 1988г. Г.В. Средин «Военно- патриотическое воспитание молодежи», г.М. 1991г. Ю.И.Дерюгин «Военно – патриотическое воспитание учащихся на занятиях по НВП»г.М., 1988г. К.М. Катуков. Организация внеклассной работы по начальной военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию учащихся /Под ред. Ф.Е.Штыкало - М.: Просвещение, 1985. Педагогическая культура офицера. - М.: Воениздат, 1985. А.В. Барабанщиков, С.С. Муцинов. №3 – Таќырып: Оќушылардыњ єскери – патриоттыќ тєрбиесі єдістері Оқу сұрақтары:
Тєрбиелеу єдістері деп, оќушылардыњ түйсітін жєне ісін ќүру маќсатындаѓы педагогикалыќ тєсіл жєне єдістер жиынтыѓын түсінуге болады. Єскери – патриоттыќ тєрбие єдістері мєні бойынша тєрбиелеудіњ жалпы єдістері секілді. Єдістерді ќолдану жєй нєрсе емес. Ен бастысы, єскери - ұйыпдастырушы тєрбиелеудіќ белсенді єдістеріні ќажеттілігін тереќ түсінуі керек. ұйрету єдістерін ұйрету жєне дамыту ќызметімен ќатар тєрбиелеуші ретінде де іске асырылады. Єскери жетекші пєнніњ баѓдарламасымен негізделген шеќберде сабаќ мазмүнын аныќтайды. Оќу жєне тєрбие міндеттерініњ шешімін ќамтамасыз ететін негізгі жєне ќосымша фактілерді бµліп корсетеді: сабаќ жүргізудіњ тәртібі, түрі жєне єдістемесін белгілейді. а) Оќыту әдісі – әскери жетекшініњ тікелей оќушы түйсітіне, сезім, жігеріне әсеретіп, оќу, ењбек, керек болган жаѓдайда үрыс кезіндегі єрекетін ќүрудыњ негізгі әдісі. АЄД сабаќтарында ұйрету єдістері соѓыс жєне оныњ маќсаттары, парыз, Отанды ќоѓаудаѓы жекі жауапкершілік, үрыстаѓы жеќіске жету факторлары, әскери ѓылым, патриотизм сияќты негізгі әлеуметтік – саяси түсініктерді мењтеруде кењ ќолданылады. Оќыту әдісі саналы әскері тєртіп негіздерін ќүру, халќыныњ батырлыќ дәстөрлерін дамытуды тәрбиелеуге ұмтылуда да жетекші болып табылады. Оќыту түсіндіру, дєлелдеу, аќпарат, салыстыру, тәжребиелік корсету, әдіс, тәсілдер көмегімен іске асады. Түсіндіру жаќа ќатида, кірніс, мазмұны ќиын сүраќтарды ќарастырѓанда, әскери ќызметтіњ талаттары және тәртіптерін ќарастырѓанда ќолданылады. Дєлелдеу кезінде фактірлер, дєлелдер, мысалдар ќолданылады. Бүл ұлкен білімді, µз ойын аныќ тұсіндіруді, сараптау, салыстыра білуді талап етеді. Аќарат ќатањ ѓылыми және наќты дєлелденген болуы керек. Ашыќ және дєп фактілермен оќушылардыњ ойлау ќабілетіњ белсендендіруте үмтылу ќашет. б) Мысал әдісі. Бүл єдістіњ негізінде ењ алдымен адамдардыњ ол образға үмтылуы жатыр. Оқушыға Отанды қоғау кезінде корінетін интернационалдық парызды орындаудағы ерлік, батырлық мысалдарымен әсер ету із өмірінде сол мысалдары үстануға итермелейді. Мысалды қолдану тек батырлық, ерлік жасауға ғана итермелеу болмауы тиіс. Егер оқушылардыњ бірі барлығына жақын әрі таныс, сондықтанда әсерлі. Әсіресе батыр іс – әрекетініњ оњ себеп – салдарын көрсету мақызды. Мысалдар оқушыныњ ізіндік терењ ойлануға, шүғыл шешім қабылдау, іштей соған дайын болуға тєрбиелеуі керек. в) Жаттығу єдісі Оқыту жєне тєрбиелеудегі шаттыѓу єдісі оќушылардыњ белгілі єрекетті ж‰йелі ќайталауында. Нєтежиесінде оларда керекті даѓды, єдеттер ќалыпта сады, ойлау дамиды. Оќушыларѓа алдымен ќарапайым, сосын к‰рделі тапсырмаларды кµп рет ќайталау пайдалы: ќысќа баяндамалар жазу; єскери таќырыпќа сµз сµйлеу, сыныптан тыс іс – шараларды ±йымдастыру жєне откізу (сабаќ, жарыс, кµрніс, дайындыќтар). г) Ынталандыру єдісі оќушыда оњ мотивті сыќтауда жєне оятуда, олардыњ оќушы іс – єрекетінде кµрінуін белсендендіруде, µзініњ к‰шіне деген сенімді дамытуда ќолданылады. Ынталандыруды ќарапайым міндеттерді орындауда емес, салястырмалы т‰рде ќиын тапсырмаларды орындаѓанда ќолданѓан жµн. д) Емкерту єдісі оќушыныњ адамгершілік жєне тєртіп нормаларына ќарсы єрекетін сынау керек болѓанда, тєрбиелеу маќсатында ќолданылады. Ќандай болмасын аиыпжєне ескерту сендіру єдісімен орайластырылып, соныњ негізінде ќ±рылу керек. Тек басќа єдістер нєтежие берметенде ѓана ескертуге кµшеді. Кей кезде жєй еске салу, ескертулермен шектелу жеткілікті. Ескерту уаќытынды жариялы т‰рде болуы тиіс. Оќушы жастардыњ єскері-патриоттыќ тєрбие жетекшілері. К‰рделі ж‰іе ретінде басќаруды ќажет етеді. Басќару ќызметтері кµп маѓналы. Біраќ ењ бастысы басќару ж‰йесініњ жаѓдайын зерттеу жєне оны дамытуѓа ќабылданѓан шешімдер.
Оќу-тєрбие ж±мысы бойынша мектеп орынбасары: єскери-патриоттыќ тєрбиеніњ міндеттерін шешу ‰шін оќу баѓдарламасыныњ м‰мкіндіктерін аныќтайды, жєне оларды оќу-тєрбие процесінде єіске асырады; жастарды Отанды ќорѓауѓа дайындау бойынша сабаќтыќ жєне сабаќтан тыс ж±мыстыњ бірлігін жєне µз-ара байланысын ќамтамасыз етеді; оќу-тєрбие процесініњ єскері-патриотыќ баѓыттылыѓыныњ єдістемелік ќамтамасызетілуін ќадаѓалайды. Сыныптан тыс жєне мектептен тыс тєрбие ж±мыстыњ ±йымдастырушысы: сынып жетекшілерініњ єскери – патриоттыќ ж±мысты жоспарлауын баќылайды жєне оны сараптайды; сынып жетекшілерініњ єскери – патриоттыќ ж±мысты ±йымдастыруына єдістемелік кµмек корсетеді; мектептіњ мектептен тыс мекемелермен єскери-патриоттыќ іс-єрекеті координациясын іске асырады. Єскери-ұйымдастырушы сыныптан жєне мектептен тыс тєрбие ж±мысын ±йымдастырушымен бірге оќушылардыњ єскери-патриоттыќ тєрьие бойынша іс-шыраларын жоспарлауѓа ат салысады. Сынып жетіешелеріне жєне ќоѓамдыќ мекемелерге жастарды Отанды ќорѓауѓа дайындауѓа єдістемелік жєне тємребиелік кµмек кµрсетеді;
Муғалімдер: оќу-тєрбие процесініњ єскері-патриоттыќ баѓыттылыѓын ќамтамасыз етеді. ¤з пєні арќылы болашаќ Отан ќортаушыныњ т±лѓасын ќ±рлайды; сабаќтыњ тєрбиелік маќматтарында єскери-патриоттыќ аспектілерді ж‰йелі т‰рде енгізіп отырады. -- Патриоттық тәрбиелеу оқушыларды жалпы мұғалімнің ықпалы да болуы тиіс. -- Мектептегі мұғалімдер оқушыларға шын ойын патриоттық сезімін жеткізуіне ықпал жасауы қажет. Қолданылған әдебиеттер тізімі. Основы военно-патриотического воспитания» г.М., 1988г. Г.В. Средин
№ 4 Тақырып. Отанды қорғау — мемлекеттің маңызды қызметі Оқу сұрақтары:
Бүл тақырыпты оқыту барысын мүмкіндігінше Қазак-стан Республикасы азаматтары үшін әскери қызметтін Қазақстан Республикасы Конституциясымен және белгіленген заңдармен аньщталатыны туралы баяндаудан бастау керек. Мүғалім оқушыларға әскери қызмет -Қазакстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік кызметінің ерекше түрі екендігін түсіндіреді. Ол тек қана әскери лауазымдарда, мысалы, Қорғаныс министрлігінщ кұрылымдарывда немесе Үлттық гвардияда, ішкі және шекара әскерлерінде жүзеге асырылады. Әскери қызметте жүрген азаматтар әскери қызметшілер болып саналады. Олар өздерінің міндеттері мен құкықтарын белгілейтін ерекше статусқа, белгілі бір заңға ие болып, сондай-ақ мемлекет тарапынан әлеуметтік коргау бойынша шаралар кешенін пайдалана алады. Оқушылардьщ назарын Қарулы Күштер қатарында кызмет ету мерзіміне аудару қажет. Әскери кызметтің басталуы әскери белім және өскер кұрамының тізіміне енген күннен бастап саналады. Сондай-ак, біздің заңдылықтар Отанды коргауды мемлекеттің маңызды қызметі және оны бүкілхалықтық іс деп санайтындыгын ерекше атау қажет. Басқа мемлекеттік қызметшілерден айырмашылығы, әрбір әскери қызметке алғаш түскен азамат әскери ант кабылдайды. Оны қабылдамайынша әскери қызметші әскери кызметтерге тағайындала алмайды, жауынгерлік тапсырмаларды орындауга тартылмайды, оларга қару-жарақ пен үрыс техникасын бекітіп беруге болмайды. Өскери антты талқылау кезінде, алдымен сабаққа арналып алдын ала дайындалган плакаттан оның мөтінін окып шығып, сосын оқушыларға бұл кұжаттың мемлекет-тік мәні бар екендігін түсіндіру керек. Ант мэтіні—окулықтың 19-бетінде берілген. Онда Қазақ-стан Республикасы Конституциясының талаптары нақты түрде көрсетілген, ягни Отанды қорғау — Қазақстан Респуб-ликасы азаматының борышы мен міндеті. Біздің Қарулы Күштеріміздің қызметі әскери жарғылармен белгіленген. Сондықтан антты кабылдай отырып, жауынгер әскери жар-ғы талаптарын, командирлер мен бастықтардың бұйрық-тарын мүлтіксіз орындауға ант етеді. Ол сондай-ак, өзінің жауынгерлік борышын лайықты орындауға, өз Отаны мен төуелсіз Қазақстанның мемлекеттік мүдделерін ерлікпен қорғауға ант етеді. Одан ары қарай әскери антты қабылдау және әскери кызметшілердің міндеттері жайлы айту керек. Қорытындысында жауынгер үшін өскери анттын мәнін және оны бұзғанда тартылатын жауапкершілікті көрсету қажет. . 2. Қазақстан Республикасының конституциялық негіздері. Қарулы күштердің мемлекеттегі орны Аталған тақырыпты окып-үйренуді Қазакстан Респуб-ликасы Конституциясының баптарьшан дәйексөз келтіруден бастаған жөн. Қазақстан Республикасы Конституциясының негіздері Қазақстанды демократиялык, құқықтык, зайырлы және біртұтас мемлекет ретінде сипаттайды. Қазақстан Республикасы Конституциясының жеке меншікке қол сұқпауға, жеке кәсіпкерлік қызмет еркін-дігіне, бәсекелестікті қолдауға заңды күші бар. Жоғары заңды күші бар дегеніміз — заңдар мен өзге қүқықтық актілердің Конституция мәтініне — Қазақстан Республика-сының Негізгі Занына қайшы келмеу керектігін білдіреді. Қазақстанның шынайы демократиялык дамуын көрсе-тетін факт — Қазақстан Республикасы Конституциясы біздің мемлекетімізді оньщ басшыларыньщ діни сешмдеріне немесе қандай да бір діни ағымдарға тәуелсіз мемлекет ретінде айкындайды. Қазакстан Республикасының егеменді мемлекет ретінде өзінің тәуелсіздігін бүтіндей Қарулы Күштер мен шекара- лық әскерлерін қолданумен қорғауға кұкылы екендігін оқушыларга түсіндіріңіздер. Қарулы Күштер — мемлекет институты, қоғамның бір бөлігі, ол саясаттан тыс бола алмайды. Сонымен катар, ол оның субъектісі бола алмайды және болуга тиіс емес. Қарулы Күштер саясатты жүзеге асыру құралы бола отырып, азаматтық биліктің бақылауында болуы тиіс, және де тек Қазақстан Республикасының Конституциясы гана бұл принциптерді бекіте алады. Жоғары әскер басшыларын тағайындау, әскери күры-лысқа бюджеттен ақша бөлуді белгілеу, Қарулы Күштер құрылымын бекіту және атқару қүзырлы органдардың бақылауында болады. Сабактың қорытындысында, оқушыларга Қазақстанның басқа мемлекеттермен тату көршілік қатынас пен ынтымактастық саясатын жүргізетінін, олардың ісіне араласпаушылык, дау-дамайды, оның ішінде аумақтық дауларды бейбіт жолмен шешуі, Қарулы Күштерді бірінші болып колданудан бас тартатыны жайлы әңгімелеңіздер. Біздің елімізге қарсы басқыншылык жасалған немесе оның қауіпсіздігіне тікелей кауіп төнген жагдайда, Президент республиканың бүкіл аумагына немесе оның жекеленген аудандарына әскери жагдай енгізеді, жартылай немесе жалпы әскери міндеттерге жүмылдыруды хабарлайды. "Қазакстан Республикасының мемлекеттік шекарасы туралы" заңы бойынша қүрлықтагы, теңіздегі және өуе кеңістігіндегі барлық аумақ бойынша мемлекеттік шекараларды Қарулы Күштер күзетеді. 3. Жалпы әскери жарғылар — әскери қызметшілер мінез-құлқының құқықтық негіздері Жалпы әскери жарғыларға Ішкі кызмет жарғысы, Тәртіптік жарғы, Гарнизондық және Қарауылдық қызметтер жаргысы, Саптык жарғы жатады. Жаргыларда әскери кызмет пен әскери тәртіп, әскери тәртіптіліктің негіздері баяндалады, олар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген. Жалпы әскери жарғыларды оқып-үйренудің маңыздылàры - оның әскери кызмет заңдарының жиынтығы болып табылуында. Онда әскери кызметшілердің міндеттері мен құқықтары және өзара карым-қатынастары көрсетілген, әскердегі белгіленген тәртіпке, үйымдастырушы лық, әскери тәртіптілікті ұстап тұру мәселелеріне нақты нұсқаулар берілген. Оқу сұрақтарын құрастыру үшін 2-кестеге көңіл аударыңыздар, оқулық аркылы оқу материалдарының мазмүнымен танысыңыздар, оқушылардьщ білім деңгейіне қарай тақырыптың оқу және төрбие мақсаттарын анықтаңыздар. Сабақтың негізгі бөлімінде окушыларды еліміздегі ішкі және сыртқы кауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша өз азаматтарына қойылган Қазакстан Республикасы зандарының талаптарымен таныстыру керек. Содан соң өзара карым-қатынас талаптары туралы айтыңыздар. Мысалы, Ішкі қызмет жарғысы әскери кызметшілердщ жалпы және лауазымдық міндеттерін аныктайды. Бастықтар мен бағыныштылар арасындағы өзара қарым-қатынасты, бүйрықтар беру мен орындалу тәртібін, әскери сыпайылық ережелерін және т.б. анықтайды. Тәртіптік жаргы әскери тәртіптің мәнін, әскери қызметшілерге қойылған негізгі талаптарды баяндайды, көтермелеулер мен жазалар түрлерін белгілейді. Гарнизондык және Қарауылдық қызметтер жарғысы гарнизондык және карауылдық қызметін ұйымдастыру және атқару мәселелерін белгілещц. Жарғыда гарнизондагы лауазымды адамдардың және қарауылдық қызмет атқарушы өскери қызметшілердің құкыктары мен міндеттері айқындалады. Саптық жаргы бөлімшелердің және әскери кызметші-лердің саптық тәсілдерді орындау ережелері мен тәртібін, саптық байқау өткізу ретін баяндайды. Қолданудагы жалпы әскери жаргылардан басқа ұрыстық жарғылар да болады. Үрыстық жарғылар туралы материалдарды оқушыларға түсіндіру қажет . Жарғылардың басты талабы - Отанды корғаудагы әскери қызметшілердің жеке басының жауапкершілігіне, өз еліне, халқына аянбай кызмет етуіне тәрбиелеу . Содан кейін адамгершілік принциптері мен күкықтық нормалар туралы айтып етіңіздер. Біздің барлық жаргыларымыз адамгершілік принцип-теріне негізделіп жасалады. Мүғалім осы адамгершілік принциптері неге негізделетінін анықтаганы дүрыс. Окушылар назарын әскери үжымдарда жарғы талапта-рына қайшы келетін жагдайларға аудару қажет. Сабақты оқушылардың өздері мынадай корытынды шығаратындай етіп аяқтаған дүрыс, яғни әскери ұйым жарғы ережелерінсіз, олардың талаптары мен нормала-рынсыз жүмыс істеулері мүмкін емес және жаргылар сарбаздардың бойына идеялық сенімділікті, ерлікті, батырлықты, әскери жолдастықты, бастамшылдыкты, осы заманғы үрыстарда жеңіске жету үшін қажетті моральдық-жауынгерлік қасиеттерді төрбиелеу жолындагы куатты кұрал болып табылады. Әскери қызметшілерге қызмет бойынша, тіпті уақытша болса да бағынатын бастықтың билігімен оларға қолданылатын жаза. Ол әскери қызметшілерге әскери тәртіп пен қоғамдық тәртіпті бүзғаны үшін қолданылады. Тәртіптік жаза әскери қызметшіні жауаптылықтың басқа түрлеріиен босатпайды. Әскери қызметші әсқери тәртіпті немесе қоғамдық тәртіпті бүзуы кезінде командир (бастық) оның міндеттері мен әскери борышы туралы есіне салумен шектеле алады, ал қажет болған жағдайда тәртіптік жаза қолдана алады. Бүл ретте ол қолданылатын жазаның тәртіпті иығайту мен өскери қызметшілерді тәрбиелеу шарасы ретінде жасалған теріс ісінің ауыртпалығына және командирдің (бастықтың) жүргізген тексеруінің нәтижесінде белгіленген кінәлылық дэрежесіне сәйкес келетіндігін ескеруі тиіс (4-қосымша). Әскери тәртіпті немесе қоғамдық тәртіпті бүзуды қоғамдық айыптау мақсатында командирдің (бастықтың) шешімі бойынша әскери қызметшілердің теріс істері: сарбаздар мен матростар - жеке қүрамның жиналыстарында; сержаиттар мен старшиналар — сержанттар мен старшиналардың жиналыстарында; ирапорщиктер мен мичмаидар ~ праиорщиктер мен мичмандардың жиналыстарында; офицсрлер - офицерлер жиналысында қаралып, талқылана алады. Әскери қызметшілердің теріс істерін офицерлердің, прапор-щиктердің, мичмандардың намыстық жоддастық соттары қарай алады. Офицерлсрдің, прапорщиктер мен мичмандардың намыстык жоддастық сотгарының қарауы туралы шешімді осы оргаіідар қүрылған әсксри бөлімдердің командирлері, сондай-ақ олардың жоғары бастықтары кабылдайды. Әскери қызметшілердің теріс істерін намыстық жолдастык соггарыныц қарауы туралы шешіммен бір мезгілде оларға дәл осы теріс істері үшін тәртіптік жаза қолдануға тыйым салынады. Намыстық жолдастық сотгарының шешімін олар қүрылған бөлім Командирі бекітуге тиіс. Ең ақырғы, кейінге қалдыруды күтпейтін жағдайда әскери Қьізметшілер лауазымдарынан алынуы мүмкін. Әскери қызметаіілерді лауазымынан оларды лауазымға тағайындау Қүкығы берілген командирлер (бастықтар) алады. Бағыныштыны лауазымынан алған командир (басгық) бүл туралы іи бойынша дереу мәлімдеуге, лауазымынан алуды тудырған себентер мен жағдаяггарды егжей-тегжейлі көрсетіп, мәлімдсугс міндетті. Бағыныштыны лауазымынан бүған жеткілікті негіздерсіз алған командир (бастық) бүл үшін жауап береді. Сарбаздар (матростар) мен сержантгарға (старшиналарға) қолданылатын тәртіптік жазалар Мерзімді әскери қызметтің сарбаздары (матростары) меы сержаштарына (старшитіларына) мынадай жазалар қолданыла алады: : а) сөгіс; б) қатаң сөгіс; в) бөлімнің орналасқан жерінен немесе корабльден жағаға ксзекті сейілдемеден айыру; г) сарбаздарды (матростарды) нарядқа жүмысқа — 5 нарядқа дейін тағайындау; д) омырауға тағатын Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің үздігі белгісінен айыру; е) сарбаздарды (матростарды) "ефрейтор" ("аға матрос") әскери атағынан айыру; ж) гауптвахтада үстай отырып қамау: сарбаздарды (матростарды) — 10 тәулікке дейін, сержаштарды (старгаиналарды) — 7 тәулікке дейін; з) сержанггардың (старшиналардың) лауазымын төмендету; и) сержанттардың (старшиналардың) әскери атағын бір сатыға төмендету; к) сержанттардың (старшиналардың) әскери атағын төмен лауазымға көшіре отырып бір дәрежеге төмендету. Әскери қызметті келісім-щарт бойынша сарбаздар (матростар), сержанттар (старшииалар) лауазымдарында өткеруші әскери қызметшілерге "в", "г" тармақтарды қоспағанда, осы Жарғыньщ 50-бабында көрсетілген тәртіптік жазалар және қосымша мынадай жазалар қолданылуы мүмкін: а) қызметтік қамау — 5 тәулікке дейін; б) ақшалай қаражатты төлеуді 1 айға 25%-ке дейін қысқарту. Әскери қызметтерді сарбаздар (матростар), сержанттар (старшиналар) лауазымдарында келісім-шарт бойынша өткеруші әйсл-әскери қызметшілерге осы Жарғының 50-бабындағы "в'", "г" және "ж"-тармақтары мен 51-бабының "а"-тармағында керсстілген жазалар қолданылмайды. ___________________________________________________________ Командирлердің (бастыктардьщ) оздеріне багынышты сарбаздар мен матростарға, сержанттарға (старшиналарға) тәртіптік жазаларды қолдану қүқыгы Болімшенің командирі, взвод командирінің орынбасары, ротаның старшинасы мен взвод командирінің: - сөгіс және қатаң сөгіс жариялауға; - мерзімді әскери қызмет сарбаздарын (матростарын) әскери бөлімнің орналасқан жерінен, корабльден жағаға кезекті сейілдемеден айыруға; - мерзімді эскери қызмет сарбаздарына (матростарына) жүмысқа нарядқа - бөлімше комаидирі, взвод командирінің орынбасары - 1 наряд, рота старшинасы - 2 наряд; взвод командирі — 3 наряд тағайындауға қүкығы бар. Рота (4-рангідегі корабль) командирінің, батальон (3-рангідегі корабль) командирінің: - сөгіс және қатаң сөгіс жариялауға; - мерзімді әскери қызмет сарбаздары (матростары) мсн сержанттарын (старшиналарын) өскери бөлімнің орыаласкан жерінен немесе корабльден жағаға кезекті сейілдемеден айыруга; - мерзімді әскери қызмет сарбаздарына (матростарына) жұмысқа нарядқа — ротаның (4-рангідегі корабльдің) командирі — 4 нарядқа дейін, батальон (3-ранггсгі корабльдің) командирі — 5 нарядқа дейін; - мерзімді әскери қызмет сарбаздары (матростары) мен сержаштарына (старшиналарына) ротаның (4-рангідегі корабльдің) командирі — 3 тәулікке дейін; батальонның (3-рангідегі корабльдің) командирі — 5 төулікке дейін, әскери қызметті келісім-шарт бойынша өткеруші сарбаздар (матростар) мен сержанттарға (старшиналарға) — 3 тәулікке дейін гауптвахтада үстай отырып қамау қолдануға қүқығы бар. Жекебатальонның (2-рангідегі корабльдің) командирі, сондай-ақ осы Жарғының 12-бабына сәйкес батальон (3-рангідегі корабль) командирінің тәртіптік күқықтарын пайдаланушы бвлім командирінің, полк (1-рангідегі корабльдің) командирінің: - сөгіс және қатаң сөгіс жариялауға; - мерзімді әскери қызмет сарбаздары (матростары) мен сержанттарын (старшиналарын) әскери бөлімнің орналасқан жерінен немесе корабльден жағаға кезекті сейілдемеден айыруға; - мерзімді өскери қызмет сарбаздарына (матростарына) — 5 нарядқа дейін жүмысқа наряд тағайындауға; - мерзімді әскери қызмет сарбаздарына (матростарына) сержанттарыиа (старшиналарына) — 7 тәулікке дейін, ал әскери қызметті келісім- шарт бойынша өткеруші сарбаздар (матростар) мен сержанттарға — 5 тәулікке дейін камау колдануға; - омырауға тағатын Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің үздігі белгісінен айруға; - ефрейтор ("аға матрос") әскери атағынан айыруға; - сержанттардың (старшиналардың) лауазымын төмендетуге; - сержанггардың (старшиналардың) әскери лауазымын аіа сержанттан (бас старшинадан) және одан төмен бір сатыға темендетуге; - сержанттардың (старшиналардың) әскери лауазымын төменгі лауазымға көшіре отырып аға сержанттан (бас старшинадан) және одан төмен бір дәрежеге төмендетуге; - ескери қызметті келісім-шарт бойынша өткеруші сарбаздарға (матростарға) — 5 тәулікке дейін қызметтік қамау қолдануға қүқығы бар. Жеке батальон (2-рангідегі корабль) командирінің, полк (1-рангідегі корабль) командирінің бүдаи басқа: - ақшалай қаражатты төлеуді бір айға 10%-ке дейін кысқартуға қүқығы Дивизияның командирі, корпустың (эскадраның) командирі, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері түрінің колбасшысы ездеріне бағынышты мерзімді әскери қызметтің және әскери қызметті келісім-шарт бойынша өткеруші сарбаздары (матростары) мен сержантгарына (старшиналарына) қатысты осы Жарғыдағы тәртіптік жазаларды қолдану қүқығын толық көлемде пайдаланады. Прапорщиктерге (мичмандарға) қолданылатын тәртіптік жазалар Прапорщиктерге (мичмандарға) мынадай тәртіптік жазалар қолданылуы мүмкін: а) сөгіс; б) қатаң сөгіс; в) гауптвахтада үстай отырьш - 5 тәулікке дейін камау; Негізгі єдибиеттер: сновы ВПВ» М.ќ. 1998 ж. Л. А. Бублик; Ю.С. Васютин «ВПВ учащихся на занятиях по НВП» М.ќ. 1988 ж. А. М. Катуков; Е. Н. Цветаев Ќосымша єдебиет: 1. «Организация внеклассной работы по НВП и ВПВ учащихся». Просвещение М.ќ. 1985 ж. №5 Тақырып . Орта оқу орындарындағы Әскери патриоттық тәрбиенің мазмұны. Оқу сұрақтары : Ж астарды Отан қорғауға даярлыққа тәрбиелеу. Үлкен, орта, кіші жастағы оқушыларға әскери – патриоттық тәрбие беру. Оқушы жастарға әскери патриоттық тәрбие беруге басшылық. 1. Жастарды Отан қорғауға даярлық тәрбиелеу. Біздің мемлекетіміздің ең маңызды қызметінің бірі жастар мен оқушыларды әскери – патриоттыққа тәрбиелеу.
әскери білім. Жауынгерлік шеберлік Тәртіптік және ұйымдастыру әскери және флоттық серіктестік : Командирлер мен басшылылардың бұйрықтарымен өкімдерін, жарғылары мен әскери анттың талаптарын мүлтіксіз орындау. Әскери отан сүйгіштікке тәрбиелеудің үшінші бағыты, жастардың дене шынықтыруы. Ол жауынгерлік жағдайында, сондай – ақ күнделікті әскери қызметте шыдамдылық , ауыр дене жүктемелерін өткеруге қалыптасуына көмек жасайды. Дене шынықтыру тек қана сергектік пен сенімді көзқарас ғана емес , бұл бос уақытты дұрыс қолдана білуді ұйымдастыру, Отан қорғауға және еңбек етуге дайын болуға маңызды әсер етуі болып саналады.Жастарды әскери қызметке денесін шынықтырып дайындау ерекше көңіл бөлуді қажет етеді. Жас адамның дене дамуы , оның денсаулығынын жағдайы осы құрметті де, жауапты ауыр міндеттерді атқаруына өте үлкен маңыз береді. Жастарға әскери- патриоттық тәрбие беруде ажырамас құрамды бөлігі болып бұқаралық қорғаныс және спорт жұмыстарын өткізу саналады. Бұл жұмыс біздің мемлекетімізді қорғау үшін қажетті, әскери білім мен дағдыларды меңгеруіне, жастардың жоғары адамгершілік – саяси және жауынгерлік сапасын қалыптастыру жұйесіне мемлекеттік және қоғамдықұйымдардың шаралары кіреді.Жақсы қойылған бұқаралық қорғаныс жұмыстары, сыныптан тыс жұмыстарды, тек сабақта алған білімі, дағдысы мен шеберлігін тәжірбие жүзіндеқолданып бекітуге ғана емес , сонымен қатар оқушылардың жоғары адамгершілік – саяси және жауынгерлік сапасын қалыптастыруға әсерін тигізеді. Әскери жетекші АӘД бөлімдері бойынша осы жұмыстарды жүргізу және ұйымдастыру Үшін тікелей жауапкершілікті атқарады. Ол балалар педагогикалық ұжымда беделіне, оқушылардың жетекшісі, нағыз тәрбиеші болуы қажет.Тек сонда ғана ол оқушылармен тығыз байланыста бола алады. Әскери – патриоттық тәрбиенің нәтижесы алдын ала қойылған мақсат пен тапсырмаларды сәйкс айқын қортындыға жетуымен бекітіледі. Әскери – патриоттық тәрбие беру нақты – тарихи пікірмен үйлесін тауып, сондай ақ уақытпен өзгерген және дамыған барлық болған жайттарды қарастыру ерекше маңызды екні анық. Бұл қағида барлығынан бұрын, тарихи нақты жағдайдағы әскери- патриоттық әдістемелер мен оның түрлері, мазмұнына сай жорамалданады. Нақты – тарихи қағида, әскери патриоттық жұмыс жастарды тәрбиелеуде ерлік тарихымен , Қазақстан Республикасы Қарулы күштерінің тамаша дәстүрімен тығыз байланыста үйлесін тауып жатады.Тарихты тұрмаламай нақты тарихи мәліметтермен оқыту ерекше маңызды саналады. Отан сүйгіштік сезім мен жасөспірімдердің мынандай шамада дамиды, ерлік жасауға ұмтылыс, жеңуге өзін аямауға қажеттілік , өзі қатарлы ұжымда өз орнын табу , олардың сенімін жеңіп алу , ұжымның талабына бағыт жасау және өзіне жоғары талап қойғыштық, сонымен қатар көптеген жасөспірімдер мектеп бітіргенен соң әскери форма киетінін ескерсек. Осы кезеңде оларды өз халқына деген сүйінспеншілікке соғыс ардагерлеріне ауыр еңбектің шынайы сұлулығын аша отырып құрметтеуге тәрбиелеу өте маңызды. Үлкен орта және кіші жастағы оқушыларды әскери отан сүйгіштікке тәрбиелеу. Отанын қорғау жаңа ұрпақ адамдарын дайындау адам өмірінің соңына шейін жүзеге асырылатын ұзақ үрдіс. Әр түрлі жастағы оқушыларғаӘскери патриоттықтәрбие беруде арнайы айқындалған әсіресе кәсіби- техникалық мектептер мен мұғалымдер кейде мектеп басшылары әдетте қиындық көреді. Осы мақсатта әр жастағыларды айырып, яғни олардың отан қорғауға дайындығын қалыптастырудағы әкери патриоттың тәрбиенің мақсаты мен тапсырмаларын айқындауға әрекет жасадық. Әскер және әскери – теңіз флоты туралы білім негізінде, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің күнделікті еңбектері мен жауынгерлердің ерлігімен байланыстырылып қалыптастырылады. Кіші жастағы оқушылар өмірге деген құштарлығын отан үшін жасалған ерліктерімен оятады. Оларға азаматтың ұлы отан соғысы кезінде, Ауған республикасында интернационалдық борышын орындаған кеңес жауынгерлерінің , кеңес жастарының көрсеткен ерліктері туралы тарихтан алынған мысалдар айтылады. Отанды қорғау туралы тарихи деректер және мәліметтер, барлық оқулықтарды Отан тақырыбына біріккен бағдарламаларда қаралған. Кіші оқушылар әр түрлі әскери флот күштеріне, әскери техникаға әртүрлі қару жараққа қызуғышылық танытады.Тәрбиешілер оқушыларға бірінші кезекте отан қорғауда ұжымдық сипаттың маңызын жеңіске жету үшін қазіргі ұрыс әректтерін, флот күштері мен ұрыстың өз аралық байланысын көрсете отырып жеткізу қажет. Бұған оқушылардың ұшақ және тікұшақ, корабль, су асты қайығы, пушкалармен мен жаяу әскердің шабылуы бейнеленген суреттерінен әсер ететін байқауға болады. Бүндай сабақтар өткізгенде балаларды ұрыс кезіндегі Қарулы Күштердің жекеленген түрлерімен таныстыру мақсатты болуға тиіс. Қазіргі, тарихи дамудың өзгеше жағдайында ұлттық дәстүрлер негізінде патриоттық тәрбие жүйесінде жұмысы маңызы арта түсті. Мұның мәнісі- тотаритарлық жүйе дәуірінде ұлттық деген жүйенің аяқасты болып, жалпы кеңестік тәрбие қолдан жасалғандықтан, жемісі бермегендікте деп санаймыз.Яғни таптық идеяны ту етіп ұстаған жалаң ұран ұлт мүдесіне сай келмегендіктен ешқандай жақсылыққа жеткізбеді. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алған жағдайында патриоттық тәрбие мәселелері негізінен ұлттық дәстүрлерге сүйене отырып адамдарға ықпал ету арқылы ғана шешілуі мүмкін. Мұның бірнеше дәйектемелері бар. Біріншіден, ұлттық дәстүрлер адамдарды халықтың материалдық және мәдениетімен туыстырады. Екіншіден, ұлттық дәстүрлер халық зердесінде тарихи құндылықтарды жаңғыртады, ұлттық психология сипаттарын нығайтады. Үшіншіден, халық зердесіне тарихи құндылықтарды жаңғырта, ұлттық психологияны жетілдіре отырып, ұлтық дәстүрлер адамдарды өз халқына, өз Отанына құрметпен қарауға тәрбиелейді. Төртіншіден, қазақстан Республикасы халқының жартысынан астамы жиырма бес жасқа дейінгі жастар, олардың өмірлік тәжірбиесі аз. Тәрбие дегеніміз – ақыл-ой дамуының, дене тәрбиесі мен кәсіпке үйретудің шоғырланған түсінігі. Тәрбие ісі тәрбиеленушіге белгілі бір бағытта, мақсатты және жүйелі әсер ртіп, белгілі бір көзқарас, мінез- құлық, адамдық тәртіп, дағды мен машық түрінде берілсе ғана жемісті болмақ. Бұған, әрине жеке адамның табиғи жетіліп, өсуін де қосу қажет. Адам тәрбиесінде салт- дәстүрлердің алатын орны маңызды болуының басты шарты- бұл салт дәстүрлердің рухани- парасат құндылықтары тұрғысынан ұрпақтан – ұрпаққа үзілмей жалғасып, дамып келе жатқандығында. Айта кету керек , салттар мен дәстүрлер бірімен – бірі тығыз байланыста. Тіпті, оларды ажыратып алудың өзі қиын. Салттар дегеніміз- тарихи кезкңдерде қалыптасқан, адамдардың қоғамдық қатынастарының, тіршілігі мен тұрмысының белгілі бір дәрежеде сипаты бар нормалары.Олар бір ұрпақтан екінші ұрпаққа ауысып, жалғасып отырады. Анықтама түрінде пайымдайтын болсақ: Дәстүрлер дегеніміз тұрақты қайталанып, ұрпақтан- ұрпаққа беріліп отыратын, көпке тән нормалар, идеялар, принциптер, іс- әрекеттер, сезімдер түрінде қалыптасқан, қоғамдық қатынастардың өзіндік ерекше көрінісі. Ол ар материалдық және рухани қызметтің негізгі түрлеріне адамдардың құндылықтар ретінде қарауын анықтайды. Басқа қоғамдық құбылыстарға қарағанда, дәстүрлер мына ерекшеліктермен оқшауланады: Іс- әрекеттер , идеялар мен сезімдер жалпыға ортақ, бұлжымайтын, қасиетті түсінікке ие болса ғана дәстүр болып танылады.Дәстүрлік нормалар, іс- әрекеттер, идеялар, көзқарастар, сезімдер белгілі дәрежеде халықтың әлеументтік, идеялық, рухани тәжірбиесін бейнелейді. Олар нақты бір материалдық және рухани мәдениетке байланысты түрде көрінеді. Қоғамдық қатынастардың түрлері бола тұра дәстүрлер халық тіршілігінің материалдық, мінез- құлықтық, идеологиялық және рухани өмірінің көрінісі болып табылады. Дәстүрлер, әдетте заттық- салттық іс- әрекеттен көрінеді.Ғылыми әдебиеттерде дәстүрлер тек қана әлеументтік- психологиялық құбылыс ретінде танылып келеді.Патриотизмді қалыптастырудың және дамытудың жолдарының бірі жеке адамның санасында ұлттық сезімді бірікткру болып табылады. Әлбетте, адам қоғамнан тыс адам болмайды ғой. Әрбір адам белгілі бір ұлттың немесе белгілі бір ұлттың өкілі ретінде көрінеді. Ұлттық сезім дегеніміз – жеке адамның туған халқының мүддесіне, тағдырына, оның рухани құндылықтарына қатынасын білдіретін ұлттық санасы.Ұлттық сезім ұлттың қалыптасуына байланысты ұзақ уақыт бойы дамып, кемелденеді.Негізі ұлттық сезім- рухани құбылыс. Ұлттық патриотизмді қалыптастыруда дәстүрлер шешуші роль атқарады.Бұдан бұрын жазғанымыздай, қазақ патриотизмі дегеніміз,- ең алдымен қазақ халқына сүйінспеншілікпен қарау, оның ұрпақтан ұрпаққа үзілмей жалғасып келе жатқан құндылықтырын бойына сіңіру болып табылады. Тереңдірек пайымдасақ, мұның өз ұлттардың ұласуына бағытталып, ілгеріде жүргізілген кереғар ұлт саясатының кесірінен ұмтылып қалған дәстүрлердің жаңғыруы қазақ патриотизмін күшейте түседі.Халық зердесінде өткен замандардың өшіп қалған материалдық, рухани мәдениетін, озық дәстүрлерін жаңғырту, оның ішінде ұлттық спорттың бүкіл байлығы мен қазынасын қалпына келтіру арқылы патриоттық сезім жаңа сипат алады. Заты, патриоттық сезім қанмен берілмейді, нақты тарихи жағдайларда ұзақ уақыт бойы қалыптасыды. Ұлтшыл- жікшілердің көп алдындағы көпірме ұрандарын қолдап, өзінің бақай есебін күйттейтіндер, әсте, патриот емес. Туған елінің күш қуатын,беделін артыруға бір мысқалда пайда қоспастан, елдестерінің игілігіне немқұрайлы қарап, Отанға берілгендігін және оны сүйетіндігін дабыра етіп, ант- су ішетіндер патриот емес. Күні кеше ғана біз Отан үшін отқа түсіп, туған жердің әр сүйемі үшін жанын пида еткендерді патриот деп, қоғам үшін, мемлекетүшін аянбай жұмыс істегендерді патриот деп санағамыз.Олардың әрқайсысын: кәсібіне, ұлтына, ақ- қарасына, көзінің қиығына қарамастан бәрін патрит дедік, оларды мақтан тұтық, мақтадық. Ал, қазір не болып жатыр, әркім өзінің ата бабасына батыр тауып тегін дәріптеп жатыр. Ең бастысы өз ұлтына даңқты адам іздеп, солардың атақтарын аспандатып, есімін жаңғырту болуда. Міне, қандай патриот бас көтеріп келеді. Адамдар өміріндегі мінез- құлық, өзін-өзі ұстау тәртібі, рәсімдер мен салттар, көпке ортақ қағидалар көп жағдайда психологиялық деңгейде ғана көрінеді. Әлеументтік топтың ортасында жеке адам дәстүрлер мен қағидалардың құлы бола тындығы жалған емес. Бұл арада қоғамдық пікір деп аталатын тылсым адамды басымырақ билейді.Қоғамдық пікір адамдардың қимыл-әрекеттерінің әдетін қалыптастырады. Осылайша ұлттық дағдылы, дәстүрлі мінез ретінде, ал, ұлттық түсініктен тыс жатқандары тосын тіпті жат болып көрінеді. Патриоттық тәрбиедегі ұлттық спортттың алатын орыны: Біріншіден, оған қайталатындық, берілетіндік, тиянақтылық және бұқаралық сияқты дәстүр белгілері тән. Яғни патриоттық тәрбиеде ұлттық спорт басқа да өнегелі ұлттық дәстүр сияқты қызмет атқарады; Екішіден, ұлттық спорт ерекше дәстүрлер мен салттардың (рәсімдердің) әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін бойына сіңірген. Ұлттық спортпен айналысу жеке адамның, ұжымның санасында ұлттық психологияны қалыптастыру, демек, олардың белгілі бір халықтың бөлшегі екендігін, түп-тамыры сол халықта, сол Отанда жатқандығын сезіну деген сөз. Басқа ұлттар сияқты қазақтың ұлттық спортының негізгі белгілерінің бірі – ұ рпақтан-ұрпаққа ауысып қайталанып отыратындығында. Тегі, қайталанушылық барлық материалдық және рухани құбылыстарға тән Даму үстінде, бір сападан екінші сапаға, ескіден жаңаға ауысып отыру жағдйында шеңбер бойынша айналу немесе өткенді шексіз қайталау емес, алдыңғы кезеңнің кейбір сәттерін қайталау құбылысы жүріп жатады. Осылайша қайталанып келе жатқан қазақтың ұлттық спорты қазақ халқының әлеуметтік және парасат тәжірибесін сақтай, жеке адам бойында ұлттық психологияны нығайта отырып, қайталанып, мыңдаған жылдар бойы сақталып келеді.Ұлттық спорт халықтың өткен тижірибесін жаңғырта қайталайды. Яғни, әрбір дәуір, әрбір жаңа ұрпақ дәстүрге өзінің жаңалығын қосады.кейінгі кезге дейін ұлттың өткенін сақтауға құштарлық керітартпа үрдіс ретінде теріс бағаланып, ұлттық саясатқа елеулі залал келтірді. Ұлттық спорт дәстүр тұрғысында қайталана, қорытылып отырады. Және де негізгі арнамен қосалқы белгілер де ілесіп келе беруі мүмкін. Бірақ қосалқы белгілер уақыт өткен сайыцн шетке шығып, негізгі арна байып, құнарланып, өсіп отырады. Патриоттық тәрбиедегі ұлттық спорттың екінші бір маңызды белгісі – оның берілетіндігінде, яғни бір адамнан екіші адамға, бір ұжымнан екінші ұжымға, ұрпақтан-ұрпаққа берілу қажеттігі мен қабілетінде. Осылайша ұлттық спорт өз бойындағы бүкіл қадір-қасиетін, оның ішінде әрине, ұлттық белгілер жиынтығын алмасып отырады. Дәстүр ретіндегі даму барысында ұлттық спорт мұрагерлік диалектикасына, терістеуді терістеу заңына бағынады. Бұл арада халықтың өткендегісінің бәрін керітартпа ретінде теріске шығару емес, өткеннің құндылықтарын көздің қарашығындай сақтау ретінде терістеу туралы айтып отырмыз. Патриоттық тәрбиедегі ұлттық спорттың маңызын оның ұзақ уақыт сақталып келе жатқан ұлттық дағдыларды, ережелерді, рәсімдерді, идеялар мен сезімдерді бере алатындығымен дәйектейміз. Ұлттық спорттың ескі мен жаңаны, өткендегі мен бүгінгіні ұштастырып отыратын қасиеті бар. Міне, сондықтан да ол халық мұрасын өшірмей сақтайдың баға жетпес жолдарының бірі. Ал. Енді мұрасыз қоғамдық сананың бірде-бір түрі, бірде-бір мәдениет немесе тұрмыс салты болмайтындығы да мәлім. Қоғамдық сана, ұлттық мәдениет пене тұрмыс объективті болмыс жағдайында дамиды жәнге дәстүр ретінде сақталып қалған халықтың тіршілік тәжірибесімен тікелей байланысты. Қолданылған әдебиеттер тізімі. «Основы военно-патриотического воспитания» г.М., 1988г. Г.В. Средин «Военно- патриотическое воспитание молодежи», г.М. 1991г. Ю. И. Дерюгин «Военно – патриотическое воспитание учащихся на занятиях по НВП»г.М., 1988г. К.М. Катуков. Организация внеклассной работы по начальной военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию учащихся /Под ред. Ф. Е. Штыкало - М.: Просвещение, 1985. Программы подготовки студентов по специальности 0304 «Начальная военная подготовка и физическая культура» - М.: Воениздат, 1988 жүктеу/скачать 109,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|