1. Технологиялық карталарды қолдану аумағы

Ойманы өңдеу

Оймалар мен үйінділерді өңдеумен байланысты дайындық процестері топырақты өңдеуге дейін орындалады. Оларға территорияны тазалау, ғимаратты геодезиялық бөлу, жерді қайта өңдеу үшін топырақтың құнарлы қабатын алу, тығыз топырақтарды қопсыту, территорияны құрғату, үстіңгі су бұруды жасау кіреді.

Территорияны тазалау ағаштар мен тал-шіліктерді, ағаш түбірлерін жұлу, ірі тас-валундарды жиыстыру, құрылыстарды бұзып көшіруден тұрады. Ағаштар мен тал-шіліктер тамырларымен бірге қазылып алынады және жаңа орындарға көшіріліп отырғызылады.

Жер ғимараттарын геодезиялық бөлу олардың жердегі орнын белгілеуден тұрады. Бөлуді екі жазықтықта жүргізеді: көлденең және тік.

Көлденең бөлуде салынатын объектілер осьтері жерде, ал тік бөлуде оймалар тереңдігі мен үйінділер биіктігі анықталып бекітіледі.

Үймереттер мен ғимараттарды тұрғызғанда жерде олардың орнын және өз өлшемдерін көшіру үшін бас жоспарға қабырғасы 100 – 200м шаршылар координаттың шарты жүйесінде геодезиялық құрылыс торын түсіреді. Координат осьтерін үймерет осьтеріне параллель бағыттайды.

Құрылыс торы инженерлік геодезияда белгілі жерге тәсілдерімен бас жоспар жасалған жердің топографиялық суретінің геодезиялық құрылыс торы жобаны құрылыстың өзіне көшіру үшін бағдар болады.

Үймерет осьтерін жете бөлу, қазаншұңқыр нұсқасын белгілеу және оларды жерге бекіту үшін құрылыс қоршауы қызмет етеді. Ол үймереттің барлық периметрі бойынша жаппай немесе үзілмеді болуы мүмкін. Қоршау ағаш тіреулерден және оларға сырт жағынан көлденең қағылған тақтайлардан немесе инвентарлы металл құбырлардан жасалады. Қоршау геодезиялық аспаптарды пайдаланғанда негізгі осьтерге параллель орнатылады. Қоршауда үймерет осьтері және жерге бекітілген таңбалармен реперлерден көшірілген белгілер көрсетіледі. Үймереттер мен ғимараттарды бөлу тексерілед және акт бойынша қабылданады.

Территорияны құрғату құрғататын орлар және дренаждар жасау арқылы жүзеге асырылады. Негізгі құрғататын магистраль ең төмен жерге салынады. Оған құрылыс алаңынан суды бұру үшін жоба бойынша қажетті бойлай еңісті бұзбай көлденең орлар салынады.

Үстіңгі суды бұру өңдлген оймаларды жауын-шашын суларынан қорғауға арналған. Бұл үшін жер жұмыстарын бастауға дейін су бұратын орлар жасалады, олар арқылы жауын сулары өздігінен ағып, құрылыс алаңының

сыртына шығарылады.

Жер ғимараттарының дайындық жұмыстарына белгіленген тәртіп бойынша жер бөліп берген соң кіріседі. Құрылысты жүргізетін және жер қыртысын бұзумен байланысты мекемелер жерді қайта өңдеу және

топырақтың құнарлылығын арттыру мақсатымен оның құнарлы қабатын алуға және сақтауға міндетті. Жерді қайта өңдеу (рекультивация) топырақ қыртысы бұзылған алаңдарда оның құнарлылығын бұрынғы қалпына келтіруден тұрады. Сонымен, қажет жағдайларда топырақ салып жердің кедір-бұдырлығын тегістейді, сосын оның бетін жаңа құнарлы топырақпен

өңдейді.

Оймалардың қабырғаларын уақытша бекіту – бүйір қысымын қабылдайтын және құлама крэффициенттерінің мәні нөлдік жағдайда олардың қабырғаларын құлаудан қорғайтын конструкциясын жсаудан тұрады.

Бекітусіз тік қабырғалы оймаларды өңдеу жер астындағы сулар жоқ болғанда табиғи дымқылдықты және тереңділігі мыналардан артық емес топырақтарға рұқсат етіледі: құмдақта – 1,0м; саздақ немесе саз балшықта – 1,5м; ерекше тығыз тасты емес топырақтарда – 2,0м. Барлық басқа жағдайларда оймалардың тік қабырғаларын уақытша бекіту керек.

Уақытша бекіту жасау едәуір еңбек шығындарын қажет етеді және топырақ өңдеуді қалай болса, орда немесе қазаншұңқырда құрылыс-жинақтау жұмыстарын орындауды да солай қиындатады. Сондықтан тік қабырғалы оймалар жасауға техникалық-экономикалық дәлдеу болу керек. Оймалардың тік қабырғаларын уақытша бекіту конструкциялары және тәсілдері олардың тегістігі мен өлшемдері, топырақтың және гидрогеологиялық қасиеттері, оймалар ернеулеріне динамикалық күштер болуы және келесі жұмыстарды орындауға байланысты тәсілдерге байланысты.

Ұзын орлар мен тереңдігі аз енсіз қазаншұңқырларды қазғанда арнайы кергіштері бар қалқандар түрінде көлбеу бекіткіштер кеңінен қолданылады. Өндіру тереңдігі 3 м-ге дейін инвентарлы бекіткіштер қолданылады, олардың ағаш қалқандары қабырғаларға ысырылмалы бұрандалы кергіштер және құбыртіреулер көмегімен қысылады.

Оймалар технологиясын өңдеу көбіне таңдалған экскаватордың техникалық сипаттамаларына байланысты болады. Аталмыш курстық жұмыста таңдалған кері күректі ЭО-4121А маркалы біршөмішті экскаватордың техникалық сипаттамалары келесі кестеде келтірілген:

Жылжу ұзындығы – бұл экскаватордың екі тұрған тұстарының арақашықтығы. Кері күректі экскаватор үшін:

,

Экскаватор өңдеуді өтістер арқылы жүргізеді. Өтіске өңделетін массив

• 
  Н – өңдеу биіктігі (тереңдігі);
  
• 
  В – экскаватор жұмысының және автосамосвалдың ыңғайына
  

• 
  L – экскаватор бұрылысының ең аз санын қамтамасыз ету қажеттілігінен қабылданатын өтіс ұзындығы (қазаншұңқыр ішіндегі бойлық өтістер).
  

Кері шөмішті экскаватор таңдайлы өтіс схемасының бойлық қимасы.

Кері шөмішті экскаватор таңдайлы өтіс схемасы

2.

3.

4.

Қысқы жағдайда жер жұмыстарының құны және еңбексыйымдылығы едәуір көбейеді, себебі, әр түрлі түрлі топырақтың механикалық беріктігі молаяды, жер ғимаратының беріктігін және сенімділігін қамтамасыз етумен байланысты қосымша жұмыстар орындалады; машина жұмыстарының технологиялық жағдайлары күрделі болады; олардың техникалық пайдалану еңбексыйымдылықтары артады; машина және жұмыс уақытының қоры кемиді.

Топыраққа қойылатын талаптар. Үйінділердің барлық түрлеріне теріс температурада қасиеттері аз өзгеретін топырақтарды пайдаланған жөн: тасты, қопсытылған, ірі сынықты, малта-жұмыр тасты, құмды.

Балшық, саздақ, құмайт топырақтардышек қоюмен қолданады: дымқылдығы илеу шегінен жоғары еместе жолдар үшін – жібіген топырақтарда 1 м қабатпен үйіндінің үстіңгі бөлігін салған жағдайда үйлесімді дымқылдығы 1,1 жоғары болмағанда.

Майлы, балшықты, талбкалы және трепельді топырақтарды илену шегінен жоғары дымқылдықпен қолдануға рұқсат етсілмейді.

Топырақтың мұздаған кесектер өлшемі 0,2 немесе тығыздалатын қабаттың 2/3 қалыңдығы шамасынан артық болмауы керек.
2.3.6 Экскаватордың пайдалы өнімділігін есептеу

Пайдалы өнімділік жұмыс өндірісінің қандай да бір белгіленген жағдайлары және таңдалған рационалды технология үшін есептеледі. Ол мөлшерлік өнімділіктен аспауы тиіс.

Ө_э = 3600ТqК_нК_в/Т_цК_р,

где Т – смена ұзақтығы, ч;

q – шөміштің геометриялық сиымдылығы, м³;

К_н – шөміштің толу коэффициенті (1,1)

К_в – уақыт коэффициенті 0,6-0,8

Т_ц – циклдың ұзақтығы 28с

К_р – Топырақ қопсыту коэффициенті. 1,15

Ө_э = 3600811,10,8/281,15 = 787 м³/см

2.3.6 Автосамосвал санын анықтау

Қазаншұңқырды қазғанда экскаватор бар топырақты самосвалдарға тиейді. Бұл жағдайда келесі көрсеткіштер анықталады:

1. Шөміш саны:*

,

мұндағы - көліктік машинаның жүккөтергіштігі, т;

- экскаватор шөмішінің сыйымдылығы;

- топырақтың көлемдік салмағы (саз үшін – 1,8 т/м³).