1. XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы өнеркәсіптің дамуы
жүктеу/скачать 235,01 Kb.
|
тарих ответы
- Бұл бет үшін навигация:
- Арал апатына себеп болған факторларға
- 1989 жылы Арал теңізі бір-бірінен оқшауланған
- 1993жылы 26 наурызда Қызылорда қаласында
- Қайта құрудың бірінші кезені 1985жылдың наурызы мен – 1987 жылдың қаңтары аралығы болды.
| 49.Арал қасіреті.
Арал тенізі - 1960 жылдардан бастап Арал өңірін игеру қолға алынды. Осы аймақтағы игерілетін жер көлемі бұрынгыдан Өзбекстан мсн Тәжікстанда 1,5, Түрікменстанда 2,4, Қазақстанда 1,7 есегс өсті. Ал Әмудария мен Сырдария бойындағы халықтың саны 1960-1987 жылдар аралығында 2,2 есеге артты. Халық санының өсуіыс орай суға деген кажеггілік те артгы. Осыған орай, 1970-1980 жылдар аралыгында Аралға құйылатын су мөлшері азайды. Онын негізгі себептері - антропогендік факторлар еді. Екі өзен бойындағы суды мол кажет стетін күріш пен мақта есіру ісі каркындап дамыды (Шардара). Оның үстіне ауыл шаруашылығының басқа да салалары барынша дамыды. Өзен бойлары игсріліп, суды ысырапсыз пайдалану жүзсгс асты. Мәселен, Аралға 1960-1965 жылдар арасында 44 мың м3 су күйылса, бүл көрсеткіш 1974-1978 жылдары 13 мың м3, ал 1990 жыл-дары скі сссгс қысқарды. Нәтижесіндс, Арал тецізінің дсңгсйі 23 метрге дейін төмендеп, оның су айдыны 30-200 км-ге дейін қусырылды. Судың тұздылығы 40 пайызға дейін артты. Оның үстіне екі өзен бойындағы шаруашылықтарда тыңайтқыштар мен химиялык препарагтарды қолдану бұрын-соңды болмаған керсеткішке жетті. Тыңайтқыштарды қолдану 10-15 есеге ескен. Осындай антропогендік факторлар Арал өнірін экологиялық апатқа ұшыратты. Құргап қалған теңіз түбінен жыл сайыы айналаға зияндылығы ете жоғары 2 млн. т тұзды шаңдар көтсріліп, желмен тарай бастады. Арал апатына себеп болған факторларға: - жсргілікті жсрдің тарихи-табиғи ерекшсліктерін ескермсеу ; - ауыл шаруашылығын дүрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау; - суды өте көп қажет ететін күріш, мақта дақылдарып барынша көбейтіп жіберу; - жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және суды үнемді пайдаланбау; Осы фактілер Арал теңізі экожүйесіндегі тіршілік атаулыны экологиялык дағдарысқа әкелді. Бүл жағдайлар адам баласының қолдан істеген қателігі ретінде дүние жүзіне белгілі болды.Қазіргі Арал өңіріндс адамдардың денсаулығы күрт төмендеп кетті. Бүл еңірде соңғы мәліметтер бойынша туберкулез, буйрекке тас байлану, сарысу, өкпе-тыныс жолдарының қабьшуы, жүқпалы аурулар рсспубликанын басқа өңірімсн салыстырғанда жоғары кәрсеткішті беріп отыр. Республикадағы тұңғыш құрылған экологиялық қозғалыс осы Арал мәселесіне арналса - Арал және Балқаш проблемалары жөніндегі қоғамдық комитет 1988 жылы құрылып оның төрағасы Мұхтар Шаханов болды. 1989 жылы Арал теңізі бір-бірінен оқшауланған Солтүстік (Кіші) Арал және Оңтүстік (Үлкен) Арал деп екіге бөлінді. 2003 жылы Оңтүстік Аралдың өзі тағы екіге: шығыс және батыс бөлікке айырылды.Оңтүстік Аралдағы судың тұздылық деңгейі артып ондағы балық біткен қырылып қалса Солтүстік Аралдың жағдайы Оңтүстікпен салыстырғанда анағұрлым жақсы. 2005 жылы ұзындығы 14 шақырымдық Көкарал бөгеті салынғаннан кейін Кіші Арал суының Үлкен Аралға жылыстауы тоқтатылды. Осылайша, Солтүстік Аралда тіршілік жанданып . 2010 жылы Солтүстік Аралдағы су деңгейі мұхит деңгейінен 42 метрге көтерілген. Арал теңізінің болашағы дүние жүзі халыктарын толғандыруда.Арал теңізін сақтау жөніндегі халықаралық шаралар, Арал апатынан зардап шеккен елдер басшыларының іс-қимылдарына көмектесуге бағытталған алғашқы халықаралық келісім 1990 жылдың 24–26 қаңтарында Біріккен ұлттар ұйымының ның қоршаған орта бағдарламасының ұсынысымен жасалды.Арал теңізі мәселелері жөніндегі мемлекетаралық кеңес'– Арал мәселелерімен айналысатын Орталық Азия елдері (Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан) Елбасылары кеңесінің атқарушы органы бұл орган 1993жылы 26 наурызда Қызылорда қаласында құрылған. Кеңеске Орталық Азияның әр республикасы үкімет басшыларының орынбасарлары бастаған 5 адам және бақылаушы ретінде Ресей федерациясының өкілдері ен 50. Қайта құру: М.С.Горбачевтың демократияшыл, реформаторлық қызметі. 1985 жылы наурызда КОКП Орталық Комитетінің Бас хатшысы қызметіне М.Горбачев сайланды. 1985 жылы сәуірде өткізілген КОКП Орталық комитетінің пленумында М.Горбачев әлеуметтік-экономикалық жүйе мен қоғамдық өмірге реформалар – қайта құрулар жүргізетінін мәлімдеді. Қайта құрудың бірінші кезені 1985жылдың наурызы мен – 1987 жылдың қаңтары аралығы болды.Қайта құрудың бастапқы кезенінде Кеңес одағының саясатының және экономикасының «кейбір» кемістіктерін мойындағаннан басталды. Алкогольге қарсы компания жарияланып жүзім шабындықтары оталып ішімдіксіз аймақтар жарияланды. жүктеу/скачать 235,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|