3 Дәріс тақырып: Топырақтың жел және су эрозиясының пайда болу механизмі

су

• 3 Дәріс тақырып:
• Топырақтың жел және су эрозиясының пайда болу механизмі
• Мақсаты: Эрозия мен дефляцияның даму механизмі
• Міндеті: Эрозия және дефляцияның даму механизмдарымен
• таныстыру.
• Кілтті сөздер: эрозия, механизм, эталон, эрозияға
• шалдыққан топырақ, кластар, категориялар
• Негізгі әдебиеттер:
• 1. Әуезов Ә.Ә., Атақұлов Т.А., Сүлейменова Н.Ш., Жаңабаев Қ.Ш., Егіншілік, оқулық, Алматы, 2005. 79-87 бет
• 2. Егіншіліктегі топырақ қорғау жүйесі. Бараев А.И. Қайнар, Алматы 1997 ж.
• Сұрақтар:
• 1. Су және жел эрозиясынының даму механизімі
• 2.Шайылу және дефляцияға ұшырау деңгейіне қарай топырақтарды жіктеу. Эрозия процестерінің туу қаупіне және ауыл шаруашылығында пайдалану дәрежесіне байланысты жерлерді топтастыру.

• Топырақтын желмен эрозиялануы ауа ағысының топырақ бетімен ұшырасуынан туатын физикалық процесс болып табылады.Сыртқы факторлардың, желдің шапшаңдығы мен бағытының да, сондай ақ топырақтың өзінің сыртқы беті күйінің, оның бұдырлы элементтерінің де (шаңдануы, өсімдік қалдыкқтары, атжалдар, т.б.) өзгергішштігіне байланысты бұл процесс аса күрделі.

• Эрозия мен дефляцияның даму механизмі жаңбыр тамшысы мен су тасқынының және жел күшінің бұзу қуатына байланысты.
• Жаңбырдың қуатын немесе энергиясын мына формуламен есептейді:
• ▲= i√ t
• ▲ -нөсердің қуаты; і – жаңбыр тамшыларының қарқыны; t – жаңбырдың ұзақтығы
• Жауын-шашынның эрозиялық индексі – бұл жауын-шашынның түсу кезеңіндегі кинетикалық энергиясы.