3. Түрік қағанатының Қазақстан аумағындағы этногенезге әсерін көрсетіңіз
Қазақ-жоңғар соғыстарының негізгі себептері мен кезеңдері
жүктеу/скачать 37,44 Kb.
|
ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ ЖАУАПТАРЫ
| 8. Қазақ-жоңғар соғыстарының негізгі себептері мен кезеңдері
Жоңғарлардың басты себебі мен мақсаты Қазақ хандығының жерлерін өзіне қосып алу арқылы көшпелілердің жайылымдық жерлерін ұлғайту болды. 1 КЕЗЕҢ – 1643 жылы Ердени-Батурдың басшылығымен әскер Жетісуға басып кіріп, оның территориясының бір бөлігін басып алды. 1681-1684 жылдары Оңтүстік Қазақстанға жасаған кезекті жорық кезінде Сайрам қаласы жойылды. 1703 жылы жоңғар ханы Цеван-Рабдан өз қол астындағы қырғыздарды Енисейден Алатауға айдап, жаппай қоныстандыруды ұйымдастырды. Жоңғар шапқыншылығы қазақтарды үрейлендіріп, елге белгілі старшындарды, билерді, халық батырларын және аса көреген Шыңғыстарды үш жүздің әскери-адамгершілік әлеуетін біріктіруге күш салуға итермеледі. Бірінші құрылтай 1710 жылдың жазында өтіп, ол Бөгенбай бастаған жалпы қазақ әскерін құруға кірісті. Сонымен бірге жоңғарлар Цин Қытайдан бірнеше рет жеңіліске ұшырап, қазақ жеріне жоңғар шапқыншылығын едәуір бәсеңдетеді. 2 КЕЗЕҢ – 1720 жылдардың басында қазақ жеріне жиі жасалатын әскери шапқыншылықтар ауқымды сипат алды. Жоңғар хандығының «Ұлы апат жылдары» (1723-1727) деп аталатын басқыншылығы қасірет, аштық, материалдық құндылықтардың жойылуы, өндіргіш күштердің дамуына орны толмас зиян келтірді. Бұл жылдары Жетісу ерекше зардап шекті. Жоңғар шапқыншылығынан туындаған орасан зор сілкіністер, негізгі байлықтың жаппай жоғалуы экономикалық дағдарысқа әкелді. 3 КЕЗЕҢ – 1723-1727 жылдары Цеван-Рабдан қазақтарға жорық жасады. Жоңғарлар қазақ жасақтарын талқандап, Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуды басып алды. Қазақтар Ташкент пен Сайрам қалаларынан айырылды. 1726-1738 жылдары тағы бір ойрат-цин соғысы болды. Осыған байланысты Жоңғар хандығы батыс шекарасын қорғауға көшуге мәжбүр болды. 1727 жылы Цеван-Равдан хан қайтыс болды. Тағы бір ойрат-цин соғысы басталып, ойраттар қайтадан екі майданда соғысуға мәжбүр болды. Алакөл маңындағы Аңырақай шайқасы (1729 ж. желтоқсан – 1730 ж. қаңтар). Аңырақай шайқасынан кейін қазақ сұлтандары арасында алауыздық орын алды. 4 КЕЗЕҢ – 1738 жылы Жұрын қолбасшы болған қазақтар мен қалмақтардың Қандыағаш деп аталатын шайқасы болды. Шайқас алдында қалмақ-торғұттардың қазақ ауылдарына кенеттен шабуылы болды. 5-КЕЗЕҢ – Жоңғар-қазақ соғыстарының бүкіл кезеңі жоңғарлар екі майданда шайқасты. Батыста жоңғарлар қазақтарға, шығыста Манчжур Цин империясына қарсы басқыншылық соғыс жүргізді. Қазақтар да бірнеше майданда соғысты: шығыста Жоңғариямен шайқасты, батыстан қазақтарды йайық казактарының, қалмақтар мен башқұрттардың ұдайы шапқыншылықтары мазалады, ал оңтүстігінде Қоқан, Бұхара және Хиуа мемлекеттерімен территориялық талас-тартыстар болды. төмендемейді. 1755-1759 жылдары ішкі тартыс пен азамат соғысының нәтижесінде Жоңғар мемлекеті құлады. жүктеу/скачать 37,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|