Нүктелер белгілерін горизонтальдар бойынша анықтау
Екі жағдай болуы мүмкін:
1. Нүкте горизонтальда жатыр.
Горизонтальда жатқан нүкте белгісі осы горизонтальдағы жазу бойынша бекітіледі. Егер горизонталь цифрланбаған болса, онда оның белгісін көрші горизонтальдардың цифрлануы бойынша рельеф қимасының биіктігін ескере отырып, табады.
2. Нүкте горизонтальдар арасында болады.
М нүктесі (12, а-сурет) 250 және 255 горизонтальдар арасында болсын дейік.
М нүктесінің белгісін анықтау талап етіледі. М нүктесі арқылы горизонтальдарға (d жатысы) перпендикуляр АВ сызығын жүргіземіз.
Түсіндіру үшін АВ сызығы бойымен вертикаль қима саламыз (12, б-сурет). Х шамасы М нүктесінің кіші горизонтальдан биікайырымы болып табылады. Биікайырымын анықтау үшін екі ұқсас ВМ′М және ВА′А үш бұрышты қарастырайық.
Сонда (17)
мұнда ВМ = l – нүкте мен кіші горизонталь арасында масштабтық сызғышпен (мм) өлшенген қашықтық, мм;
h – рельеф қимасының биіктігі, м;
12-сурет - Жоспар горизонтальдары бойынша нүктелер биіктіктерін анықтау
АВ = d – карта немесе жоспар бойынша сызғышпен өлшенген жатысы, мм.
Кіші горизонталь белгісіне Х биікайырымын қосып, М нүктесінің ізделіп отырған белгісін табамыз.
, м. (18)
Карта бағытын және құлдилығын анықтау
Құлама бағыты деп, ең үлкен құлдилық бағытын түсінеміз, ол картада екі көрші горизонтальға нормаль болып табылады.
Қиманың h биіктігін біле отырып, d құламасының жатысын карта масштабын ескере отырып, циркульмен өлшеп, мына формула бойынша сызықтар еңісін есептейді:
(19)
Сызықтың δ көлбеу бұрышын жатыстардың масштабы бойынша анықтау ұсынылады (13-сурет).
13-сурет - Жатыстар масштабы
А және В нүктелері арасындағы бұрышты анықтау талап етілді дейік. Бұл үшін циркульдің айрық ашасымен жоспардан d жатысын аламыз да, циркульдің бір таяғымен жатыс масштабында - горизонталь сызық бойымен, ал екіншісімен В нүктесінде қисық сызықпен қиылысқанға дейін сырғытамыз.
Горизонталь цифрланған сызықтан (циркуль таяғының орны А нүктесінде) δ = 2°30′ өлшемін түсіреміз.
Ұқсас түрде көрші горизонтальдарда орналасқан екі кез келген берілген нүктелер арасындағы көлбеу бұрышты анықтаймыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
