5-9 сыныптарға арналған математика пәнінен гимназия сағаттары, факультатив және гимназия үйірмелерінің бағдарламаларының жинағы

Қалалық эксперттік кеңестің шешімімен қала көлемінде таратуға ұсынылды.

Хаттама №2 «26» желтоқсан 2014 жыл.

Құрастырған:

Тулеуова Н.Х., Ергалиева А.С., Есенгалиева Н.Б.,

Оразгалиева Г.М., Тулегенова М,Г. – №42 «Ақ ниет» гимназиясының математика пәні мұғалімдері

Пікір жазғандар:

Альсейтов А.Г. – «Альсейтов» білім беру орталығының директоры, математика пәнінің аға оқытушысы

Адылгазина Г.С. – Орал қаласы, №42 «Ақ ниет» гимназиясының жоғары санатты математика пәні мұғалімі

5-9 сыныптарға арналған бағдарламалар мектептегі математика пәнінің стандарт бойынша бағдарламасына қосымша берілетін үйірме, факультатив, гимназия сағаттарына арналған.

Бұл жинақ математика пәні мұгалімдеріне көмек ретінде, сонымен бірге оқушылардың нақты математикалық білімдерін тереңдету, оқушыны өзіндік білім алуға бағыттау мақсатында пайдалануға тиімді деп қала деңгейінде таратуға ұсынылады. Әр мұғалім оқушылардың деңгейіне байланысты есептер мен тапсырмаларды таңдай алады.

Мазмұны:

1. 
   5,6-сынып «Қызықты математика» .....................................................4
   
2. 
   5 -сынып «Логикалық есептер» .......................................................... 17
   
3. 
   5-сынып «Математикалық логика»................................................... 20
   
4. 
   5-сынып «Бөлшектерге амалдар» ....................................................... 39
   
5. 
   6- сынып «Теңдеулер мен теңсіздіктер» ............................................... 47
   
6. 
   7-сынып «Көпмүшелерді көбейткіштерге жіктеу» .............................. 52
   
7. 
   7,8-сынып «Қоспа, ерітінді, пайызбен берілген есептер» .................. 57
   
8. 
   8-сынып «Мазмұнды есептер».............................................................. 65
   
9. 
   9-сынып «Прогрессия»......................................................................... 69
   
10. 
    Пайдаланған әдебиеттер тізім................................................................ 77
    

(5,6-сыныпқа арналған қосымша курсының бағдарламасы)

Оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, шығармашылық қабілеттерін дамытып, математикаға қызығушылығын арттыру мақсатында 5,6-сынып оқушыларына арналып құрылған қосымша курстың тақырыбы «5,6 сыныптарға арналған қызықты математика » деп аталады.

Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырудың негізгі жолы қызықты тапсырмаларды пайдалану, ол тапсырмалар зерделілікке, қиялдауға, тапқырлыққа шапшаң есептеу қаблеттерін дамытуға тәрбиелейді.

Мақсаты:

Оқушылардың теориялық білімін нығайтып, өздігінен іздендіре отырып, шығармашылыққа жетелеу. Математикалық ой-өрісін, танымын кеңейту.

Жалпы логикалық –ойлау мәдениетін дамыта отырып, оқушының математикаға деген қызығушылығын арттыру. Оқушылардың байқағыштық және қорытынды жасай алу қабілеттерін дамыту.

Міндеттері:

Математикалық білімге қызығушылығын арттыру.

Өз бетімен жұмыс істеуге дағдыландыру.

Математикалық ойлау, тапқырлық, білімдарлық қаблеттерін дамыту.

Математиканың өмірмен байланысын көрсету.

Пәнаралық байланыс: тарих

Логикалық есептерді шығару;

Тапқырлыққа, зеріктікке берілген есептерді шығара білу;

Оқушыларды есепті талдап, шығару жолының жоспарын құрып, есепті шығарып қорытынды жасай алу керек;

Ұжыммен, жеке жұмыс жасап үйренеді;

Математикалық ой-өрісін, танымын кеңейтеді;

Математикалық білімін толықтырады.

Уақыт көлемі, сабақтың жиілігі: Сағат саны 34, аптасына 1 сағат

Пәнаралық байланыс: алгебра, геометрия

Сабақты өткізудің формалары: Математикалық ойындар, интеллектуалдық ойындар, практикалық сабақтар, ізденіс сабақтар.

Оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін ұйымдастыру формалары: жекелей, жұппен, топпен.

Қорытындылау формасы: Сыныптан тыс іс-шара өткізу, шығармашылық сабақтар, «Жас математиктер» газетін шығару, тест өткізу, математикалық олимпиада өткізу.

Оқушылардың математикалық даярлық деңгейлеріне қойылатын талаптар.

• 
  Қызықты математика жөніндегі ғылыми, көпшілік кітаптардан мәліметтер , материалдар жинақтау;
  
• 
  Теорияны меңгеріп, нәтижесін талдап ала білу;
  
• 
  Оқушылар есепті талдап, шығару жолының жоспарын құрып, есепті шығарып қорытынды жасай алу керек;
  
• 
  Жинақтаған материалдардан реферат жазып дағдылану, оқушы презентациясын жасау;
  
• 
  Игерген білімдерін өмірде пайдалана білу керек;
  

1. 
   Логикалық сұрақтар, есептер, ойындар мен құрастырмалар. Құрастырған
   

2. 
   Логикалық сұрақтар. Қазақ-түрік лицейлерінің қабылдау емтиханына
   

1. 
   Логикалық сұрақтар, есептер, ойындар мен құрастырмалар. Құрастырған Рамазан Омаров.-Алматы: «Өлке».2012ж.
   
2. 
   Я.И.Перельман. Жанды математика. Алматы «Мектеп» баспасы 1978ж.
   
3. 
   Тердікбай Күшай. Олимпиадалық математика және ой дамыту V-VIII.Оқу әдістемелік құрал.- Астана, 2012ж.
   
4. 
   Т.И.Қуанышқалиев. Негізгі мектепте олимпиада есептерін шығару арқылы оқушылардың математикалық қабілеттерін дамыту. Орал, 2008 ж.
   
5. 
   Логикалық сұрақтар. Қазақ-түрік лицейлерінің қабылдау қабылдау емтиханына дайындыққа арналған. Рамазан Баяр. Алматы: Шың кітап 2011ж.
   

Әзіл –есептер, есеп-жұмбақтар.Саны бар мақал- мәтелдер.

Шырпымен жаттығулар.Ертедегі математикалық тарихи есептер.

Ғажайып шаршы. Математикалық фокустар. Математикалық ребустар, санды басқатырғылар, шифрлаулар, құпия оқиғалар.

Өткелдер. Өткелдермен өткендер.Орналастырулар.Таразы. Өлшеу. Сұйықтар.Өлшеуіш сызғышсыз.Теңдеу құрмай шығар.Лабиринт. Бір жүрген жерді қайталамай орындау. «Жас математиктер» газетін шығару.

Тоғызқұмалақ ойынының шығу тарихы. Тоғызқұмалақ ойыны.

Шахмат ойыны.

ІV- бөлім. « Шығармашылық тапсырмалар»

Күнделікті өмірдегі логика. Пиза есептері.Математикалық олимпиада

Зейінді байқау (тест).Қорытындылау сабағы. Марапаттау.

«Қызықты математика » 6-сынып пәнінің базалық мазмұны:

Байырғы есептер .Сандарды орналастыру. Қатынастарға берілген есептер. Геометриялық бақылағыштық.Кеңістік кескіндері.Соңынан кері қарай шығаруға ыңғайлы есептер. Күнделікті өмірдегі логика. Пиза есептері.Бөлінгіштік белгілері мен қасиеттер. Евклид алгоритмі. Мүмкіндіктер есебі немесе Комбинаторика. Қосу ережесі. Қосу ережесін пайдалана отырып есептер шығару. Көбейту ережесі. Көбейту ережесін пайдалана отырып есептер шығару.Дирихле принципі. Математикалық олимпиада.Танграм ойыны.Судоку шешу.Қорытындылау сабағы.

Сынып екі топқа бөлініп отырғызылады.

Жұмыс беруші қарамағындағы жұмысшыдан оның жалақысын көтеру туралы пікірін сұрап, екі түрлі ұсыныс айтты.

Димаштың басында – ақ тақия, ал Ілиястың басында көк тақия бар. Димаш – оңтұстікке, ал Ілияс солтүстікке қарап отыр. Алайда, олар бір-бірінің басындағы тақияның түсін біліп отырды. Қалайша?

Ыдыстағы шайға салынған қант еріген жоқ. Неліктен?

Бір қап бидайды дирменге тартқанда,екі қап ұн шықты.

Қалайша?

8. Үстел үстінде үш стакан шие тұр. Марат бір стакан шиені жеп қойды.

Неше стакан қалды?

Логикалық есептер және оларды тез есептеудің жолдары.

Тапсырмаларды орындау барысында неге үйрендіңдер? Тағы қандай осы бағыттағы есептерді білесіздер?

Сұрақтарға жауап алғаннан кейін мына қорытындыға келеміз.

Логикалық есептерді шешу арқылы оқушылар:

 Қисынды ой-қабілетін дамытады;
 Өздігінен жұмыс істеуге үйренеді;
 Зейіні қалыптасады;
 Байқампаздығы артады;
 Сабаққа қызығушылығы артады.

ІІІ. Толғаныс

1. Арифметикалық амалдарды қолдану арқылы есептеу.

Амалдарды дұрыс орналастыр, қажет болса жақшаларды қойып шық. Теңдеулер дұрыс шығуы тиіс.

6 6 6 6=1

6 6 6 6=3

6 6 6 6=5

6 6 6 6=6

6 6 6 6=7

6 6 6 6=8

6 6 6 6=12

6 6 6 6=24

6 6 6 6=30

6 6 6 6=36

6 6 6 6=48

10 литрлік бөшкеде су бар және 7 литрлік , 2 литрлік бос ыдыстар бар. Екі ыдысқа 5 литрден суды қалай тең бөлуге болады? Шешімі:10-7=3 7-2=5 2+3=5

-Логикалық есептер дегеніміз қандай есептер ?

-Логикалық есептерді қалай шешеміз?

7. Үйге тапсырма:

3 логикалық тапсырма жазып келу.

Мақсаты:

және математиканың басқа пәндерімен байланысын көрсету.

жеткізе білуін қалыптастыру , логикалық ойлауын дамыту және есептерді

жылдам , әрі қатесіз шығаруға үйрету.

Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды табандылыққа , шапшандылққа ,

ұқыптылыққа , адамгершілікке , сыйластықта жұптаса өнер көрсетуге баулу.

«Халықтың кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін, ең алдымен, азаттық пен білім қажет» деп Шоқан Уәлиханов, «Ғылым майданының қатардағы жауынгері тек үнемі оқу, іздену, талпыну, тану, өмір мектебінен өту арқылы ғана оның ірі қайраткері дәрежесіне дейін көтеріледі» деп Қ. Сәтбаев айтып кеткендей, еліміздің болашағы тек қана білімді жастар екені даусыз.

Олай болса, 5-6 сынып оқушылары арасында өткізгелі отырған « Ең үздік ойыншылар » атты интеллектуалдық сайысымызды бастаймыз.

Ғылымдардың патшасы атанғансың

Евклид, Фалес, Пифагордан бата алғансың.

Төзбейтін өтірікке, жалғандыққа

Жасықтан емессің сен, қаталдансың

«Ақыл ойды тәртіпке» келтіретін

Нағыз пән – математика атанғансың! – дей келе ортаға « Ең үздік ойыншылар » ойынына қатысушыларды шақырамыз. Сайысқа 5 сыныптан 1 оқушы, 6 сыныптан 1 оқушы жұптаса қатысады. 5-6 сыныптар арасынан осындай алты жұп сайысқа қатысады.

Сайыс 5 бөлімнен тұрады.

Мәңгі бақи есте қалар,

Қызықты бір жиын болсын.

Білімдірек шәкірт озар

Сұрақтары қиын болсын – дей отырып, ойынымыздың «Бәйге» деп аталатын І бөлімін бастаймыз.

І бөлім «Бәйге».

Бұл бөлімде ойыншыларға сұрақтар қойылады. Жауап нақты, тез болу керек. Қай жұп қолындағы карточкасын бірінші көтереді, сол ойыншылар жауап береді. Әр дұрыс жауапқа 10 ұпай беріледі.

Сұрақтар:

1. 
   1-ге және өзіне ғана бөлінетін натурал сандарды ...... сандар деп атайды.
   

2. 
   Егер сан 2-ге де,3-ке де бөлінсе ,онда ол сан ...... да бөлінеді.
   

3. 
   Алымы бөлімінен кіші бөлшек ...... бөлшек деп атайды.( дұрыс)
   

4. 
   Бөлімдері бірдей бөлшекті қосқанда......
   

5. 
   Шеңбердің ең үлкен хордасы ....... деп аталады
   

6. Ең үлкен теріс сан ... -1

7. Қатаң емес теңсіздіктің қатаң теңсіздіктен айырмашылығы қандай?

8. Екі қатынастың теңдігі(пропорция )

9. Кез-келген барлық санға қалдықсыз бөлінетін сан?

Кез-келген барлық санға қалдықсыз бөлінетін сан 1.

10. Интервал дегеніміз не?--------------- аралық

ІІ бөлім «Тіл - өнер».

Білім деген биік шың,

Бақытқа сені жеткізеді.

Білім деген ақылшың,

Қиындықтан өткізер – дей келе, «Тіл - өнер» деп аталатын ІІ бөлімде жұмбақ, мақал – мәтел не өлең жолдарынан айтылмай қалған сөзді тауып, орысшаға, ағылшынға аударасыздар. Бір тілде жауап берсе 10 ұпай, екі тілде жауап берсе 20 ұпай, үш тілде жауап берсе 30 ұпай.

Осы бөлімнен кейін ұпайы аз бір жұп ойыншылар ойынмен қош айтысады.

1. 
   Ұшып барады бір топ қаз оңтүстікке
   

Алдында екеу,екеу келеді артында

Екі-екіден келеді қос бүйірде. (4 , * , * )

2. 
   Табақтағы жемісті
   

Екі анасы,қос баласы

Әжесі мен немере

Бір-бірден тиді алмасы

Айтшы қанша жан басы? (3 , * , * )

3. 
   Қанша қалтам?
   

Арт жағында қос қалта

Жейдеде екі төс қалта

Пиджакта екі іш қалта

Бір төс қалта және бар

Сонда есепте, кәне ал,

Менің қанша қалтам бар?

Тағы айтпақшы пальтом бар

Онда да төрт қалтам бар? (15 ,* ,* )

4. 
   Ит мысықты, ал мысық тышқанды қуалап келеді. Қайсысы бірінші келеді?
   

5. 
   жұмадан кейін 19-тәуліктен соң аптаның қай күні сәйкес келетінін анықта? (сәрсенбі, среда, )
   

«Ең қиыны жарыстың «Дода» келді,

Мықтылары қалыпты жеңсін енді.

Тез жауап бер ойланып тұрып қалмай

Осы ойыннан көреміз ерен ерді» - дей келе, сайысымыздың бөлімі «Дода» бөліміне келіп жеттік. Енді «Дода» бөлімінде білімдеріңізді ортаға салуға мүмкіндіктеріңіз бар. Бұл бөлімде 4 тақырып беріледі. Әрбір жұп көрсетілген ұпайлар бойынша 1 тақырып таңдайды. Дұрыс жауап берсе, сол ұпай қосылады.

1	Қазақтың байырғы есептері	20	30	40
2	«Ақбота» есептері	20	30	40
3	«Кенгуру» есептері	20	30	40
4	Викториналық сұрақтар	20	30	40

1. 
   Қазақтың байырғы есептері:
   

1. 
   20-ұпай. Бұтақта қарға отыр. Бірі оңтүстікке, бірі солтүстікке қарап отыр, бірақ бірін-бірі көріп отыр. Бұл қалай? (Екеуі қарама-қарсы отыр).
   

• 
  Онда сендегі барлық асық менің ұтып алған асығыма тең екен, - дейді үшінші бала асықтарын түгендеп тұрып,
  
• 
  Ең көп асықтан ұтылған мен болдым, - дейді мұңайып бірінші бала. Ойыннан кейін кімде, неше асық? (1 бала-4, 2 бала – 18, 3 бала - 8)
  

(7 күнде)

2. 
   Ақбота» есептері:
   

30-ұпай. Оқушы кітаптың бөлігін, кейін тағы да бөлігін оқығандағы көлемі жарты кітаптан 18 бетке кем болып шықты. Кітапта неше бет болған?

А) 210 б) 200 с) 190 д) 180

40-ұпай. Біздегі барлық түйелер мен түйеқұстарды бірге санағанда 60 көз және 86 аяқ бар. Хайуанаттар паркінде қанша түйе бар? ( (17 түйеқұс, 13 түйе).

А) 11 б) 9 с) 13 д) 16

3. 
   «Кенгуру» есептері:
   

А) 27 б) 28 с) 31 д) 33 е) 56

30-ұпай. Айдар қағаз парақты 5 рет бүктеді, сосын ол бүктеген қағазды тескен. Қағаз парақты қайта жазғанда неше тесік шығады?

А) 6 б) 10 с) 16 д) 20 е) 32

40- ұпай. Компьютерлік вирус компьютерлік дискінің қандай да бір бөлігін зақымдайтыны белгілі. Бірінші күні ол дискінің бөлігін зақымдаған, екінші күні зақымданбаған жерінің бөлігін, үшінші күні қалған бөлігінің бөлігін, ал төртінші күні қалғанының . Дискінің қандай бөлігі зақымданбай қалған?

А) б) с) д) е)