5В010200 – «Педагогика және бастауыш оқыту әдістемесі» мамандығы үшін

жүктеу/скачать 237,11 Kb.

бет	38/44
Дата	07.02.2022
өлшемі	237,11 Kb.
	#97155

1 ... 34 35 36 37 38 39 40 41 ... 44

Байланысты:
22b79329-b2d4-11e4-bd4b-f6d299da70eeказ умм

Есеппен жұмыс
6. Пропорционал бөлуге берілген есептер
Есеппен жүмыс
7. Екі айырма бойынша белгісіз шаманы табуға берілген есептер

Таблица 1

№	Шамалар				Есептер
№	бағасы	саны	құны		Есептер
I	Тұрақты	Екі мәні берілген	Бір мәні берілген, екіншісі ізделінді	2 кг сәбіз үшін 30 теңге төленген. Бағасы осындай 6 кг сәбіз үшін қанша ақша төлеу керек?
II	Тұрақты	Бір мәні берілген, екіншісі ізделінді	Екі мәні берілген	6 кг сәбіз үшін 150 теңге төленген. 30 теңгеге осындай бағамен қанша килограмм сәбіз сатып алуға болады?
III	Екі мәні берілген	Тұрақты	Бір мәні берілген, екіншісі ізделінді	Метрі 200 теңге тұратын бір бөлек матаға 800 теңге төленді. Метрі 400 теңге түратын болса, ұзындығы осындай бір бөлек жібек матаға қанша ақша төленді?
IV	Бір мәні берілген, екіншісі ізделінді	Тұрақты	Екі мәні берілген	Метрі 400 теңге түратын бір бөлек матаға 1600 теңге төленген, ал ұзындығы осындай бір бөлек кендір матаға 800 теңге төленген. Кендір матаны қандай бағамен сатып алған?
V	Екі мәні берілген	Бір мәні берілген, екіншісі ізделінді	Тұрақты	Бағасы 1200 теңге тұратын 6 балалар костюміне, бағасы 3600 теңге түратын балалар пальтоларына төлегендей ақша төленген. Қанша балалар пальтосы сатып алынған?
VI	Бір мәні берілген, екіншісі ізделінді	Екі мәні берілген	Тұрақты	Бағасы 3600 теңге түратын 2 балалар пальтосына, 6 балалар костюміне төлегендей ақша төленді. Костюмдерді қандай бағаға сатып алған?

Есеппен жұмыс
1. Түрін анықта.
(4-ші пропорционал шаманы табуға берілген есеп)
2. Дайындық жұмысы.
Тұрақты шаманы табуға есеп құрастыру
2 қалам 10 теңге тұрады, бір қалам канша теңге тұрады?
3. Мазмұнын талдау.
Есепте не туралы айтылған? (Дәптер туралы)
Есепте не белгілі? (6 тор дәптер 42 теңге тұратыны)
Есепте не белгісіз? (1 дәптердің қанша теңге тұратыны)
Есеп не сұрайды? (9 жолды дәптердің қанша теңге түратыны).
4. Талдау:
Есептің сұрағына бірден жауап беруге бола ма? (Болмайды).
Неліктең? (Себебі 1 дәптердің канша теңге түратынын білмейміз).
Ал оны табуга бола ма? (Болады).
Қандай амал қолданамыз? (Бөлу).
Енді есептің сүрағына жауап беруге бола ма? (Болады).
Қандай амал қолданамыз? (Көбейту).
5. Содан кейін мүғалімнің басшылығымен кысқаша жазылады:

Бағасы	Саны	Қүны
Бірдей	6 дәптер 3 дәптер	42 теңге ?

6. Бірінші есептерді шығарғанда оны түсіндіре отырып жазу керек, ал кейінірек мұғалімнің нұсқауы бойынша орындалатын амалдарды кейде түсініктеме беріп, кейде түсініктемесіз орындауға болады.

Шешуі:
1) 42 : 6 = 7 (тг)
2) 7  3 = 21 (тг)
Жауабы: 21 теңге
7. Тексеру үшін кері есеп күрастыру керек.
7.1. 42 теңгеге 6 дәптер сатып алынды, осындай 21 теңгеге қанша дәптер сатып алуға болады?
7.2. 21 теңгеге 3 дәптер сатып алынды, осындай 42 теңгеге қанша дәптер сатып алуға болады?

Бағасы	Саны	Қүны
Бірдей	6 ?	42 теңге 21 теңге
Бірдей	? 3	42 теңге 21 теңге

Шешуі:
21 : (42 : 6) = 3 (д)
Жауабы: 3 дәптер.
Шешуі: 42 : (21 : 3) = 6 (д)
Жауабы: 6 дәптер.
№6. Пропорционал бөлуге берілген есептер

Бұл есептер пропорционал тәуелділік арқылы байланысқан екі айнымалы шамадан және бір немесе одан артық тұрақты шамадан тұрады, мұнда бір айнымалының екі немесе одан артық мәні және екінші айнымалының сәйкес мәндерінің қосындысы берілген, бұл қосындының қосылғыштары ізделінді болып табылады.

Пропорционал тәуелділікпен байланысты шамалардың әрбір тобына қатысты пропорционал бөлуге берілген есептердің алты түрін бөліп көрсетуге болады, олардың төртеуінің шамалары тура пропорционал тәуелділікте, екеуі кері пропорционал тәуелділікте.
Бастауыш сыныптарда тек шамалары тура пропорционал тәуелділіктегі пропорционал бөлуге берілген есептер ғана шығарылады. Бүл есептер таблица 2 көрсетілген.
Таблица 2

№	Шамалар			Есептер
№	бағасы	саны	құны	Есептер
I	Тұрақты	Екі немесе одан көп мәні берілген	Санының сәйкес мәндерінің қосындысы берілген. Қосылғыштарды табу керек.	Оқушы қыз бірдей бағамен 6 тор дәптер және 4 жолды дәптер сатып алды. Ол барлығы үшін 70 теңге төледі. Торкөз дәптерлер және жолды дәптерлер жеке алғанда қанша тұрады?
II	Тұрақты	Санының сәйкес мәндерінің қосындысы берілген. Қосылғыштарды табу керек.	Екі немесе одан көп мәні берілген	Оқушы қыз бірдей бағамен тор дәптер және жолды дәптер сатып алған. Барлығы 10 дәптер. Тор доптер ушін ол 42 теңге, ал жолды дәптер үшін 28 теңге төледі. Қанша тор дәптер және жолды дәптер сатып алынды?
III	Екі немесе одан көп мәні берілген	Тұрақты	Санының сәйкес мәндерінің қосындысы берілген. Қосылғыштарды табу керек.	Дүкенде бірдей мөлшерде бас киім мен шарфтар сатылған. Бас киім 500 теңге, ал шарф 300 теңге тұрған. Барлық сатылган заттар үшін 1600 теңге төленген. Барлық бас киімдер мен шарфтар жеке-жеке қанша тұрады?
IV	Санының сәйкес мәндерінің қосындысы берілген. Қосылғыштарды табу керек.	Тұрақты	Екі немесе одан көп мәні берілген	Дүкенде бірдей мөлшерде бас киім мен шарфтар сатылған. Бір бас киім мен бір шарф 800 теңге түрады. Барлық бас киімдер үшін 1000 теңге ақша, ал барлық шарфтар үшін 600 теңге ақша тұскен. Бас киім мен шарф жеке-жеке алғанда қанша тұрады?

Бастауыш сыныптарда пропорционал бөлуге берілген есептер түрақты шаманың мәндерін табу тәсілімен шығарылады.
Мысалы:
Тігінші дүкеннен бірдей бағамен 7 м ақ шыт және 3 м қызыл шыт сатып алды. Барлық матаға ол 1800 теңге төледі. Маталардың әр түріне қанша ақша төледі?
Есеппен жүмыс
1. Түрін анықта.
(пропорционал бөлуге берілген есеп)
2. Дайындық жұмысы.
(тұрақты шаманы табуға екі есеп құрастыру)
2.1. 2 м мата 160 теңге тұрады, осындай 1 м мата қанша теңге тұрады?
2.2. 1 м мата 90 теңге тұрса, 8 м мата қанша түрады?
3. Мазмұнын талдау:
Есепте не туралы айтылған? (мата туралы).
Есепте не белгілі? (7 м ақ шыт және 3 м қызыл шыт сатып алды, барлығына 1800 теңге төленгені белгілі).
Есепте не белгісіз? (матаның бағасы).
Есеп не сұрайды? (тігінші маталардың әр түріне қанша теңге ақша төлегені).
4. Талдау:
Барлық матаға 1800 теңге ақша төленгені белгілі болса, онда нені табуга болады? (барлығы қанша метр мата сатып алынғанын).
Қандай амал қолданамыз? (қосу).
Барлығы қанша теңге ақша төленгені және барлығы қанша метр мата сатып алынғандығы белгілі болса, онда нені табуға болады? (1 м матаның бағасын).
Қандай амал қолданамыз? (Бөлу).
Енді есептің сүрағына жауап беруге бола ма? (Болады).
Қандай амал қолданамыз? (Көбейту).
5. Қысқаша белгілеу. (қысқаша белгілеуін кесте турінде жазамыз).

Бағасы	Саны	Құны
Бірдей	7 м 3 м	? теңге 1800 теңге

6. Есептің шешуі жеке амалдар түрінде түсіндіріле отырып жазылады.
Шешуі:
1) 7 + 3 = 10 (м)
2) 1800 : 10 = 180 (тг)
3) 180  7 = 1260 (тг)
4) 180  3 = 540 (тг)
Жауабы: 1260 теңге және 540 теңге.
7. Есептің шешуін тексеру жауапта алынған сан мен берілген сандар арасындағы сәйкестікті тағайындау тәсілімен орындалады: есептің жауабында алынған сандарды қосу керек, сонда есепте берілген сан шығуы тиіс.
Тексеру:

40 = 1800 (тг)

№7. Екі айырма бойынша белгісіз шаманы табуға берілген есептер

Екі айырма бойынша белгісз шамаларды табуға берілген есептер IV сыныпта енгізіледі. Олар екі айнымалыдан және бір немесе бірнеше турақты шамадан тұрады, мұнда бір айнымалының екі мәні және екінші айнымалының сәйкес мәндерінің айырмасы берілген, ал бұл айнымалының өзінің мәндері ізделінді болып табылады. Пропорционал тәуелділіктегі әр үштік шамадан тұратын топқа қатысты алғанда екі айырма бойынша белгісіздерді табуға берілген есептердің алты түрін бөліп көрсетуге болады. Алайда бастауыш сыныптарда 3 таблицада көрсетілген екі есепті қарастырумен қанағаттанады.

Таблица 3

№	Шамалар			Есептер
№	бағасы	бағасы	бағасы	Есептер
I	Тұрақты	Екі мәні берілген	Санына сай мән-мәндердің айырмасы берілген. Әр мәнді табу керек.	Хорға қатысатындардың костюмі үшін бірдей бағамен екі бөлек жібек мата сатып алынған: біреуіңде 18 м, екіншісінде 15 м бар. Бірінші бөлек мата үшін екінші бөлек матадан 210 теңге артық ақша төледі. Әр бөлек мата қанша тұрады?
II	Тұрақты	Санына сай мән-мәндердің айырмасы берілген. Әр мәнді табу керек.	Екі мәні берілген	Хорға катысушылардың костюмі үшін бірдей бағамен екі бөлек жібек мата сатып алынды: бір бөлек мата үшін 1260 теңге, ал екіншісі үшін 1050 теңге төленген. Бірінші бөлектегі мата, екінші бөлектегі матаға қарағанда 3 м артық. Әр бөлекте қанша метр мата бар еді?

Әуелі I түрдегі есеп, содан кейін II түрдегі есеп қарастылады. Бұл тек қана тұрақты шаманың мәнін табу тәсілімен шығарылады.

Мысалы:
Бір орамда 25 м, ал екіншісінде 49 м бірдей мата бар. Екінші орамның құны біріншіден 1440 теңге артық. Әр орамға қанша теңге ақша төленген?
Есеппен жүмыс
1. Түрін анықта.
(екі айырма бойынша белгісіз шаманы табуға берілген есеп)
2. Дайындық жұмысы.
(тұрақты шаманы табуға екі есеп құрастыру)
2.1. Дүкенде бірдей екі орам мата бар еді. Бір орамдағы мата екіншідегіден 24м артық, соған қарай құны да 1440 теңге артық, 1 м мата қанша теңге түрады?
2.2. Бағалары бірдей бірнеше костюм және олардан екеуі артық пальто сатып алыңды. Костюмдерге қарағаңда пальтолар үшін 16600 теңге ақша артық төленді. Бір пальто қанша түрады?
3. Мазмұнымен таныстыру:
Есепте не туралы айтылған? (мата туралы).
Есепте не белгілі? (25 м және 49 м мата сатып алып, екінші орамға 1440 теңге артық төленгені белгілі).
Есепте не белгісіз? (матаның бағасы).
Есеп не сұрайды? (әр орамға қанша теңге ақша төлегені).
4. Талдау:
1440 теңге артық төленгені белгілі болса, онда нені табуга болады? (қанша метр мата артық сатып алынғанын).
Қандай амал қолданамыз? (азайту).
Қанша теңге ақша артық төленгені және метр мата артық сатып алынғандығы белгілі болса, онда нені табуға болады? (1 м матаның бағасын).
Қандай амал қолданамыз? (Бөлу).
Енді есептің сүрағына жауап беруге бола ма? (Болады).
Қандай амал қолданамыз? (Көбейту).

Қысқаша белгілеу. (қысқаша белгілеуін кесте турінде жазамыз).

Бағасы	Саны	Қүны
Бірдей	25 м 49 м	? теңге ?, 1440 тг артық

6. Есептің шешуі жеке амалдар түрінде түсіндіріле отырып жазылады, ал кейінірек түсініктемелер ауызша тұжырымдалады:

Шешуі:
1) 49 - 25 = 24 (м) – 1440 теңгеге сатып алуға болатын мата
2) 1440 : 24 = 60 (тг) – матаның бағасы
3) 60  25 = 1500 (тг) - бірінші орамның құны
4) 60  49 = 2940 (тг) - екінші орамның құны
Жауабы: 11500 теңге және 2940 теңге.
7. Есептің шешуін тексеру жауапта алынған сан мен есептің шартында берілген сан арасындағы сәйкестікті тағайындау тәсілі бойынша орындалады: есептің жауабында алынған сандарды азайту керек, сонда есепте берілген сан шығуы тиіс.
Тексеру:
2940 - 1500 = 1440 (тг)

жүктеу/скачать 237,11 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 34 35 36 37 38 39 40 41 ... 44