6 дәріс Тақырып: Педагогикалық үдерісті интегративті және дамушы жүйе ретінде зерттеу Жоспар
жүктеу/скачать 314,83 Kb.
|
Жумашева 6-тақырып
- Бұл бет үшін навигация:
- Тәрбиелік функциясы
- Ақпараттық функциясы
- 3. Қарама-қайшылықтар – біртұтас педагогикалық үдерістің қозғаушы күші
- 4. Педагогикалық үдерістің тәрбие механизмдері
- Мұғалімнің тұтас педагогикалық үдерісті сәтті жобалауы мен зерттеуі - оның өзіндік іс-әрекетін түсіну мен жетілдірудің негізі.
| Білім беру функциясы, ең алдымен, оқу процесінде жүзеге асырылады, бірақ аз дәрежеде емес, ол барлық сыныптан тыс жұмыстарда, қосымша білім беру мекемелерінің қызметінде жүзеге асырылады және белгілі бір білім, Дағдылар мен дағдылар, шығармашылық қызмет пен қарым-қатынас тәжірибесі түрінде жалпы адамзаттық мәдениетті дамытудан тұрады.
Тәрбиелік функциясы – білім алушының тұлғалық өзгеріске келуі; Дамытушылық функциясы – оқушының жан-жақты кемелденуі; Әлеуметтік функциясы (әлеуметтену) – оқушыны нақты өмір жағдайына бейімдеу. Педагогикалық процестің әлеуметтік функциясы барлық жағдайда көрініс табады. Сонымен қатар, ақпараттық және дамытушылық функциясын атауға болады. Ақпараттық функциясы – тәрбиеленушіні сауаттандыру; Аксиологиялық функциясы – тәрбиеленушінің құндылық сезіну бағдары, заттар мен құбылыстарға болған қатынастарын қалыптастыру. 3. Қарама-қайшылықтар – біртұтас педагогикалық үдерістің қозғаушы күші Педагогикалық процесс – бұл «мұғалімдер – оқушылардың» динамикалық жүйесі, оның күйлері үздіксіз өзгеріп отырады. Бұл өзгерістер оның қозғаушы күштері болып табылатын қайшылықтардың шешілуіне байланысты болады. Әр мұғалім даму процесіне тән қайшылықтардың мәнін түсінсе және оларды шешу жолдарын білсе, жүйенің дамуы мен жағдайына әсер ете алады. Диалектика заңы бойынша кез келген объект немесе процесс қарама-қарсы жақтардың қарама-қайшы бірлігі болып табылады, олар өзара қарама-қарсылық, бір-бірін жоққа шығару және өзара тәуелділік қатынасында болады. Белгілі бір құбылыстың даму процесінде қарама-қайшылықтар арасындағы сәйкессіздік элементтері жинақталады, бұл олардың арасындағы қайшылықтың шиеленісуіне, нәтижесінде, оны қиындықпен шешуге әкеледі. Педагогикалық процесте әртүрлі қарама-қайшылықтар бар, мәселен – дамып келе жатқан тұлғаның қайшылықтары, балалар ұжымының даму қайшылықтары. Бұрын оларды ғалым-педагогтар М.А. Данилов, Г.К. Костюк, Ю.К. Бабанский, В.С. Ильин, М.Н. Скаткин, Л.И. Новикова анықтады. Мәселең, ғалым- дидакт М.А. Данилов оқу-тәрбие процесінің негізгі қайшылығын оқыту барысында алға қойылған оқу-тәжірибелік міндеттер мен қазіргі білім, білік және психикалық даму деңгейі арасындағы қайшылық деп тұжырымдады. Ол, сондай-ақ, негізгі қайшылықтың шын мәнінде қозғаушы күш болып табылатын шарттарын негіздеді. Оған жататындар: оқушылардың туындаған қиындықты және оны жеңу қажеттілігін түсінуі; орындалу мүмкіндігі бар немесе, қиындық тудыратын тапсырмалардың оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне пропорционалдылығы; берілген тапсырманы оқушы қиындық деп таныған кезде оның өз санасында қарама-қайшылықтың қалыптасуы. Мұғалім өзінің практикалық жұмысында оқушының дамып келе жатқан тұлғасының басқа да қарама-қайшылықтарына тап болады. Бұл қайшылықтар: - жаңа қажеттіліктер, сұраныстар, ұмтылыстар және жеке тұлғаның мүмкіндіктерін дамытудың қол жеткізілген деңгейі арасында; - жаңа танымдық міндеттер мен бұрын қалыптасқан іс-әрекет тәсілдері арасында; - өзін-өзі жүзеге асыру, өзін-өзі нақтылау қажеттілігі мен оқу-танымдық іс-әрекеттің жеткіліксіз хабардарлығы арасында; - адамның қол жеткізген даму деңгейі мен оның өмір салты, қоғамдағы орны, атқаратын қызметі арасында; - позитивті жетістікке ұмтылу мен қиындықтарды жеңе алмаудан қорқу арасында; - өзін-өзі тануға деген қажеттілік пен оқу процесінде шынайы қарым-қатынас пен өзара әрекеттестіктің жоқтығы арасында; - өздігінен жұмыстануға ұмтылу мен жеке тәжірибенің болмауы арасындағы қарама-қайшылық. Балалар ұжымын қалыптастыру мұғалімнен тиісті теория мен технологияны білуді талап етеді. Оның балалар ұжымының дамуындағы қарама-қайшылықтарды анықтауы және оларды шеше білуінің маңыздылығы жоғары. Мұғалім өзінің педагогикалық іс-әрекетінде оқушылар ұжымында туындайтын қарама-қайшылықтарға тап болады. Бұл қайшылықтар: - ұжым мүдделері мен студенттердің жеке мүдделері арасында; - жеке бас бостандығы мен ұжым тәртібіне бағыну қажеттілігі арасындағы; - ұжым талаптары мен жеке тұлғаның қалауы арасында; - жеке тұлғаның жекелендіру қажеттілігі мен осы тұлғаға арналған анықтамалық топтың немесе ұжымның сипаттамалары арасында. Сонымен, педагогикалық процестің дамуын мақсатты түрде басқару үшін мұғалім технологиялық тізбек туралы білуі керек, оның құрамына мыналар кіреді: - «мұғалім-оқушы» жүйесінде қарама-қайшылықтардың бірнеше тобы бар; - бұл қайшылық топтары өзара байланысты; - қарама-қайшылықтарды шешу педагогикалық процестің субъектілерінің қызметін қайта құру арқылы жүзеге асады; - қарама-қайшылықтарды анықтау, олардың ерекшеліктерін нақтылау керек; - пайда болған қайшылықтарды тану, шешім қабылдау және әрекеттің ұзақ мерзімді бағдарламасын құру үшін мұғалімнің тиісті теориялық және әдістемелік дайындығы қажет. Тұтас педагогикалық процесті (жеке тұлға, ұжым) дамытудың қозғаушы күштерін кәсіби білу мұғалімге құзыреттілік негізінде тәрбие бағдарламасын әзірлеуге, әрбір оқушының өзіндік дамуына көмектесу мақсатында оқушылардың іс-әрекетін қайта құруға мүмкіндік береді. Педагогикалық жетекшілік сауатсыз болса, қарама-қайшылық шешілмейді, бұл дамудың кешігуіне және дағдарысқа әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, ішкі қарама-қайшылықтардың шиеленісуімен кейбір балаларда «мектеп неврозы», «мектеп фобиясы», «мектептегі мазасыздану», «дидактогения» деп аталатын жүйке-психикалық белсенділіктің ауыр бұзылыстары дамиды. 4. Педагогикалық үдерістің тәрбие механизмдері Педагогикалық процесте мұғалім нені тәрбиелейді, білім беру нәтижесіне жетудің қандай тетіктері бар? Мұғалімнің қызметінде «оқыту мен тәрбиелеу» дербес болады деген түсінік бар. Әрине, білім беру мүмкіндіктері оқытылатын материалдың мазмұнына және оқу процесін ұйымдастыруға тән. Педагогикалық процесс динамикалық тұтас жүйе ретінде оқыту мен тәрбиелеудің органикалық бірлігі және оның мәні әр түрлі құралдарды пайдалана отырып, мазмұнды негізде мұғалімдер мен оқушылардың өзара әрекеттесуі болып табылады. Педагогикалық процеске қатысушылардың іс-әрекет субъектілері ретіндегі педагогикалық өзара әрекеттестігінің негізі ынтымақтастық болып табылады, сондықтан үлкен тәрбиелік әлеует «мұғалім-оқушы» жүйесінде, мұғалімдердің оқушылармен, ата-аналармен, ата-аналармен және өзара әрекеттесу нәтижесінде дамитын қатынастарда жатыр: оқушылардың бір-бірімен, материалдық және рухани мәдениет объектілерімен қарым-қатынасы. Бірақ әртүрлі қарым-қатынастардың ішінен тәрбиелік әсері бар оқушылардың әлеуметтік тәжірибені, мәдениетті игеруіне және жеке тұлғаның бойындағы өзгерістерге әкеледі.. Біртұтас педагогикалық процесте білім берудің негізгі тетіктері оқушылардың дамытатын қарым-қатынастарына енеді. Жалпы білім беретін мектептің педагогикалық процесінде келесі қарым-қатынас түрлері маңызды рөл атқарады: -мұғалімдер мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас; -мектеп оқушылары арасындағы қарым-қатынас; -мектеп оқушылары мен олардың ата-аналары арасындағы қарым-қатынас; - ата-аналар - мұғалім арасындағы қарым-қатынас. Бұл қатынастар тұтас педагогикалық процестің тәрбиелік тетіктерін құрайды. Мысалы, бастауыш мектепте баланың мектеп мұғалімдерімен, әсіресе оның мұғалімімен қарым-қатынасы бірінші кезекте тұрады. Құрдастар арасындағы қарым-қатынас жасөспірімдер үшін тартымды. Ұжымда қалыптасатын қарым-қатынастардың нақты жағдайын, әр баланың мәртебесін білу мұғалім үшін әртүрлі тәрбиелік құралдарды пайдалана отырып, бұл процесті оңтайландыру үшін маңызды. Педагогикалық процестің екінші тәрбиелік механизмі- бұл оқушылар арасындағы қарым-қатынас. Өздігінен дами алатын бұл қарым-қатынастарда тәрбиелік әлеует бар және көп нәрсені тәрбиелік міндеттер арқылы шешуге болады. Тәрбие механизмдері іс-әрекетті ұйымдастыру барысында пайда болады. Сондықтан тәрбиелік әсер үшін мұғалім балалар ұжымындағы бірлескен іс-әрекетте туындайтын қарым-қатынастарды сауатты басқаруы, педагогикалық қолдау көрсетуі, әрбір оқушының өзін-өзі тануына жеке көмек көрсетуі қажет. Мұғалімнің тұтас педагогикалық үдерісті сәтті жобалауы мен зерттеуі - оның өзіндік іс-әрекетін түсіну мен жетілдірудің негізі. Педагогикалық процестің жағдайын зерттеу және оның диагностикасын анықтау үшін мұғалім негізгі сипаттамалар мен олардың сандық көрсеткіштерін білуі қажет. Бұл мұғалімге педагогикалық процестің нақты бейнесін, оның дамуындағы прогресс немесе регрессияны көруге және одан әрі әрекеттердің стратегиялары мен тактикасын жобалауға, болжауға мүмкіндік береді. «Мұғалім-оқушы» жүйесі оның барлық белгілерінің тәуелділігімен және қозғалғыштығымен сипатталады, сондықтан оларды айнымалылар деп те атайды (М.А. Данилов). Педагогикалық процесті айнымалылардың көптеген сипаттамалары арқылы өлшеуге болады. Бірақ ең маңыздысы келесі негізгі сипаттамалар болып табылады, олар арқылы сыныптың, параллель сыныптардың, мектептің педагогикалық процесінің жағдайын анықтауға болады (Н.Д. Хмель): - оқу үлгерімі; жүктеу/скачать 314,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|