64. Қазақтардың ұлттық мәдениетінің ерекшеліктері 68. Тауелсіздік кезең философиясы

Адам, индивид, тұлға, пенде, азамат, кісі ұғымдарына сипаттама

жүктеу/скачать 0,7 Mb. бет 53/85 Дата 07.10.2023 өлшемі 0,7 Mb. #184015

35.Адам, индивид, тұлға, пенде, азамат, кісі ұғымдарына сипаттама. Адам деген ол күрделі биологиялық, мəдени жəне əлеуметтік эволюция процестерінен өткен организм. Оның белгісі - жеке жəне əлеуметтік қажеттіліктерді тануды, мақсаттарды алға жылжытуды жəне оларды іске асыруды көздеуі. Ең бастысы - адам мен қоғамның рухани мəдениеті, артықшылықтары, ақиқат, ізгілік, сұлулық, əділеттілік туралы түсініктері мен практикалық қадамдары басты назарға алынады. Ең жоғары құндылықтарды түсінуде адам мен қоғамның терең мəні ашылады, олардың қарым-қатынасы айқындалады, болудың мəні ашылады. Адамдадың сапалық сипаттамаларын беру үшін тұлға жəне индивид сияқты ұғымдар қолданылады. Адам ортасында индивидті əдетте жеке адам деп санайды. Бүкіл адамзат баласына тəн жалпы белгілермен қатар, оның ерекше қасиеттері бар, соның арқасында ол басқалардан ерекшеленеді. Мұнда табиғи - өсу, көздің түсі, дене құрылымы, əлеуметтік - интеллектуалды даму деңгейі, психологиялық қалыптасуы, рухани мəдениеттің əртүрлі деңгейлері. Тұлға - бұл басқа нəрсе. Тұлға жеке адамның əлеуметтік қатынастарына бағытталған ұғым. Оның екі анықтамасы бар. Олардың біреуінде адам оның қоғам үшін маңыздылығы тұрғысынан қарастырылатын жеке тұлға ретінде түсініледі; яғни оның əлеуметтік қатынастарының, əлеуметтік мəртебелері мен рөлдерінің жиынтығында адамзат баласының жеке өкілі. Тұлғаның басқа бір түсінігінде бұл адамзат ұрпағының кез-келген өкілі емес, тек қоршаған қоғамына айтарлықтай əсер ететін адам. Бұл интерпретациядағы тұлғаларды, мысалы, дарынды ғалым немесе суретші, ұлы саясаткер немесе қолбасшы деп санауға болады. Кез-келген түсіндіруде «тұлға» категориясы адам үшін «бостандық», «жауапкершілік», «адамгершілік» сияқты маңызды ұғымдармен байланысты. Азамат ұғымы қала, қала халқы мен тұрғындары ұғымымен тығыз байланыста деп есептеледі. Алғашқы азаматтар ежелгі Греция мен ежелгі Римдегі тəуелсіз қала қауымдастықтарының еркін жəне тең құқылы тұрғындары болды. Азамат - белгілі бір елдің тұрақты тұрғындарына тиесілі, осы елдің заңдарымен қарастырылған барлық құқықтарға ие жəне заңдарда белгіленген барлық міндеттемелерді орындайтын тұлға. Пенде деп жай, ажал ақыр соңында тосып тұратын адамдарды айтады. Олар өз өмір жолдарында қателіктер мен күнəларға душар болған. Біз бəріміз адам болып туылсақ та, бірақ біраз уақыттан кейін біз адами қасиеттерді ұмытамыз. Адам идиалды емес, мұны түсіндіреді пенде ұғымы түсіндіреді. Кісі- адамның ерекше болмысы, оның ерекше қасиеттерінің жиынтығы. Бұл түсінік адамның ерекше табиғатын көрсетеді. Егер «индивид» сөзін айту кезінде адамның басқа адамзат өкілдерімен байланысын атап өтуге тырысатын болсақ, онда «кісі» ұғымы, керісінше, адамды бұқарадан, топтан ажыратады. Мысалы: үлкен кісі, жаман кісі. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу: