8.1-сурет. Есеп тіркелімдерін жіктеу. Есеп тіркелімдері сыртқы түрі бойынша: кітаптар, карточкалар, жеке парақтар, машинограммалар болып бөлінеді.
Операциялардың мазмұны бойынша тіркелімдер синтетикалық және аналитикалық болып бөлінеді.
Операцияларды жазу сипаты бойынша хронологиялық, жүйеленуші және құрамдастырылған болып бөлінеді.
Құрылу нысаны бойынша тіркелімдер бір жақты, екі жақты, көп бағаналы, түзу сызықты, шахматты болып бөлінеді.
8.2 Тіркемелердегі бухгалтерлік жазулардағы қателерді түзету тәсілдері. Есептiк тiркелiмдердi толтыру және құжаттарды кұрастыру барысында кателер жіберілуі мүмкін. Қателерді болдырмау керек. Кате жіберуден ешкім де шектелмеген. Бірақта ойланып, әдейі жасалған қателерді қызмет бабын пайдалану деп - қылмыстық категорияға жатқызу керектігін бухгалтер есте сақтау керек.
Қателер негiзiнен мыналардан туындайды:
Қателердiң негiзгi түрлерiне жатады:
• Кездейсоқ қателер. Қаржы-шаруашылық қызметтiң қандай да бір фактісін есепке алудың дұрыс әдiсiн қолдана отырып бухгалтер ешқандай негiзсiз немесе кездейсоқ «стандартты емес» жазбаны жасаған жағдайда туындайтын кездейсоқ дұрыс емес жазбалар. Бухгалтерлiк есеп стандарттарын білмеуге байланысты кателер. Мұндай қателерге салып алынатын құндылықтардың типтік жоспарында көрсетілген шоттарға сай емес кiрiстiрудi жатқызуға болады.
• Салық заңы мәселелерiнің бiлмеуіне байланысты қателер. Мұндай қателерге жол сапарлар бойынша шығындар, норма шегiнде емес банк несиелер бойынша есептелген пайыздардың өкілеттік шығындары жатады. Осы сияқты қателердi не аванстық есеп берудi тiкелей тексерiп, не нормаланған шығындар бойынша сәйкес есептеулерді және оларды өзiндiк құнға жазылуын тексеру арқылы анықтауға болады. Бұл жерде салықтар мен мiндеттi төлемдердiң дұрыс есептелмеуiн де атап өтуге болады.
Мағынасына қарай елеулi және елеусіз немесе түзетуге жатпайтын және түзетiлетiн қателер болуы мүмкін.
Анықталған қателер мiндеттi түрде түзетiлуi тиiс. Қателерді анықтау және түзетудің әр түрлі тәсiлдерi бар, олар төмендегі 8.2-суретте келтірілген.
Анықталған қателер корректуралық түзету әдісін, қосымша жазу тәсілі және керi жазуды қолдану арқылы түзетiледi.
