Цитоплазмалық тұқым қуалау. "Ақауы бар ген". Цитоплазмалық тұқым қуалау және Мендель заңдары. Митохондриялық тұқым қуалау. Лебердің көру нерві атрофиясы
111. Цитоплазмалық тұқым қуалау. "Ақауы бар ген". Цитоплазмалық тұқым қуалау және Мендель заңдары. Митохондриялық тұқым қуалау. Лебердің көру нерві атрофиясы.
Цитоплазмалық тұқым қуалау дегеніміз - жасуша ядросында болатын хромосомалардан тыс,оның цитоплазмасында орналасқан органоидтердің құрамындағы гендер арқылы жүретін тұқым қуалау.Генетиканың ғылым болып қалыптасуының алғашқы кезеңдерінде,кейбір белгі-қасиеттердің тұқым қуалауы жасушадағы хромосомалық емес компоненттерге байланысты екені және оның Мендель заңдарына бағынбайтындағын көрсететін деректер пайда бола бастады.Сөйтіп,ядродағы хромосомадан тыс болатын гендер туралы пікір қалыптасты.Кейіннен ол цитоплазмалық тұқым қуалау деп аталды.
Тұқым қуалайтын материал пластидтер мен митохондрия ДНҚ-сы сақиналы молекула түрінде цитоплазмада, сондай-ақ басқа да ядродан тыс генетикалық элементтерде орналасады. Цитоплазмалық тұқым қуалау Мендель заңдылықтарына бағынбайды және белгілер анасы жағынан тұқым қуалайды. Цитоплазмалық тұқым қуалау көрінісі негізінен цитоплазмада орналасқан екі жасушалық органелламен байланысты: өсімдіктерде – хлоропласталармен және митохондриялармен. Адам жасушасының митохондриясында меншікті болады, онда митохондрияның кодтайтын аздаған ДНҚ-сы кейбір гендер Митохондрияларда нәруыздарын жинақталған. орналасатын гендер тек әйел арқылы ғана беріледі, 1000-нан болады, гаметасы жұмыртқа жоғары ал жасушасында митохондриялар сперматозоидтарда әдетте митохондриялар болмайды. Зиготада тек аналық жасушадан алынған митохондриялар болады. Цитоплазмалық тұқым қуалау Мендель заңдарына бағынбайды. Митохондриялық тұқым қуалайтын аурулар тұқым қуалаудың дәстүрлі емес типті ауруларына жатады.
.Цитоплазмалық тұқым қуалауды зерттеудің негізін неміс ғалымдары К.Корренс пен Э.Баур салған.К.Корренс түн аруы өсімдігінің, ал Э.Баур қазтамақ пен намазшамгулдің ала жапырақтары болуының тұқым қуалауын зерттеді.Нәтижесінде олар мұндай белгінің тұқым қуалауы цитоплазма құрамындағы пластидтер арқылы болатындығын анықтады.
