А. С., Сарсенбаев М. М. ЖӘндіктердің дене қҰрылысын бөлшектеп көрсететін деректі көрнекті қҰрал жасау әдістемесі «Прометей» бағдарламасы шеңберінде Павлодар 2008
жүктеу/скачать 4,32 Mb.
|
Сорғыш ауыз аппараты көбелекке тән. Ол жоғарыда сипатталған ауыз аппараттарының типтерімен салыстырғанда төтенше өзгеріске ұшыраған. Оның көптеген бөліктері жойылған және жойылуға бағытталып кішірейген. Бұл редуциялану деп аталады. Өсімдік гүліне терең бойлап кіруіне және сұйық шірнемен қоректенуге бейімделген. Тыныштық күйде сорғыш типті ауыз аппараты тығыз оратылған және көбелектің басының астына шиыршықталып бекітілген еттұмсық тәрізді, оның алға тікірейген көбінесе түкпен қапталған сезгіш мұртшалары болады (20-сурет). 
20 - сурет. Көбелектің сорғыш ауыз аппараты және шыбынның жалағыш ауыз аппараты. т – тұмсық (түр өзгеріске ұшыраған сыртқы бөліктері), есм – еріннің сезгіш мұртшасы, бп – бетперде, м – маңдай, к – көздері, кш – көзшелері, м – мұртшалары. Көбелектің ауыз аппаратының мүшелеп бекітілген суреттерін салып, түсініктемесін жазып алуды ұмытпаңдар. Қара шыбынның жалағыш ауыз аппаратының ұшында жұмсақ қалақшатәріздес тұмсық болады (20-сурет). 
21 – сурет. Шыбынның жалағыш ауыз аппараты 
22 - сурет. Шыбынның ауыз аппаратының толық көрінісі. 1 – астыңғы ернінің қармалауышы 2 – үстіңгі ерін 3 – «жастықша» - астыңғы еріннің түрөзгеріске түскен бөліктері Шыбынның жұмсақ еттұмсығы өте қозғалмалы. Ол тізе тәріздес иіліп жиналады, басына жылдам жиырылып, тез созылып түйіледі де, тез созылып жазылады. Бұл тірі шыбында жақсы көрінеді. Қара шыбынның ауыз аппаратын қарастырып, суретін салып алыңыздар. Жәндіктердің мүшеленбеген тұтас ауыз аппаратын қарастырғанда әдетте олардың тек жеке бөліктері (сезгіш мұртшалар, күйсеуіштер, астыңғы немесе үстіңгі еріндер, т.с.с.) бойынша ауыз аппаратының типін анықтауды үйрену керек. Жәндіктердің ауыз аппараттарының типтері жоғарыда көрсетілгеннен де алуан-түрлі бола алады. Жыртқыш жәндіктердің ауыз аппаратының құрылысының өзіндік ерекшелігі бар. Мысалы, сүңгуір қоңыз, құмырысқа арыстаны, инелік, көптеген қосқанаттылардың дернәсілі. Ауыз бөліктерінің құрылысының ерекшеліктері жәндіктерді қатарға (отряд) және тұқымдасқа бөліп жіктегенде кең қолданылады. жүктеу/скачать 4,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|