148
ӘОЖ 81.38:811
ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРІНІҢ СТИЛЬДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Тлеубек А, Оралбаева А.
Ғылыми жетекші: Абешова Н.М.
КеАҚ «Семей медицина университеті»
,
Семей қ. Қазақстан Республикасы
Тақырыптың мақсаты:
Фразеологизмдер стильдік бояуы, эмоционалды
экспрессивтік қасиеті, символдық,бағалауыштық мәні, функционалдық стильдердің
әрқайсына көрініс беруі, белгілі бір стильдік заңдылықтарға бағынуы
стилистиканың қарастыратын мәселесі.
Зерттеу әдісі:
талдау, сараптау.
Тақырыптың өзектелігі:
Ғалымдардың
фразеологиялық тіркестерді стильдік
қабаттарға топтастырылуын негізге ала отырып, функционалды
–
стилистикалық
қызметіне қарай фразеологизмдерді де шартты түрде төмендегідей топтарға
топтастыруға болады деген ойдамыз:
Бейтарап фразеологизмдер; ауызекі сөйлеу тіліндегі фразеологизмдер; кітаби
фразеологизмдер;фольклорлық фразеологизмдер;қарапайым сөйлеу тіліндегі
фразеологизмдер.
Бейтарап деген сөз жалпылама деген ұғымды білдіретінін білеміз. Бейтарап
фразеологизмде құбылысты, іс
-
әрекетті жай ғана атап өтеді. Ешқандай бағалауыш
реңкі
болмайды.«Бірдемеге бел байласа орындамай тынбайтын әдетімен, дереу іске
кірісіп кетті.» Бел байлады (буды)
–
белді бекем (шарт) байлады.Бір нәрсені істеуге
шындап кірісті, тәуекел етті.
Ауызекі сөйлеу тіліндегі фразеологиялық тұлғалар
–
күнделікті адамдар бір
-
бірімен қарым
-
қатынас жасау барысында, өмірде, қоғамда болып жатқан әр түрлі
құбылыстарға байланысты ой
-
қорыту,сабақ алу мағынасында және адамдардың
жағымды
-
жағымсыз әрекеттерін сипаттауда, ауызекі сөйлеу тілімен қатар көркем
шығармаларда кеңінен
жұмсалатын фразеологиялық тұлғалар.«Жаңағы сол Ыбырай
айтқан қорлық сөздің тұсы еді! Әзірленбей қапы каппын ғой! Опық жеп тұрғанымды
қарашы!
–
дей берді.» Опық жеу, қапы қалу деген тұрақты тіркестер
-
Өкіну деген
мағына білдіреді.
Қорытынды:
Кітаби фразеологизмдер
–
жазбаша стильдердің барлығында
кездесетін фразеологиялық тұлғалар. Функционалдық стильдердің:ғылыми,
публицистикалық, ресми іс
-
қағаздар тіліндегі фразеологизмдерді кітаби
қолданыстағы фразеологиялық тұлғаларға жатқыза аламыз.
Фольклорлық қолданыстағы фразеологизмдер
-
бұл ертеден келе жатқан ауыз
әдебиеті үлгілерінің, мақал
-
мәтелдердің, қанатты сөздердің тұрақты тіркеске
айналып қолданылуы. Ауыз әдебиетінің осындай үлгілері көркем шығармаларда
кейіпкерлердің ұлттық мінезін, тәлім
-
тәрбие алған ортасын, өмірге көзқарасын
көрсету үшін жұмсалады.
Достарыңызбен бөлісу: 
