ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан Университеті Агротехнологиялық факультеті “Агрономия және орман шаруашылығы кафедрасы “Агрометеорология пәні бойынша Ауа ылғалдылығын өлшеуге арналған әдістер мен құралдар Петропавл қ, 2023 жыл Ауаның ылғалдылығы - ауадағы су буының мөлшері; ауа райы мен климаттың ең маңызды сипаттамаларының бірі.
Ауаның ылғалдылығы бірнеше өлшеммен сипатталады:
Су буының серпінділігі (миллибар немесе сынап бағанасындағы мм-мен өлшенетін су буының қысымы),
Шық нүктесі,
Меншікті ылғалдылық,
Қоспалар қатынасы (су буы массасының сондай көлемдегі құрғақ бу массасына қатынасы) сияқты шамалармен сипатталады.
Абсолюттік ауа ылғалдылығы (ρа) - 1м3 ауадағы су буының мөлшері. Абсолюттік ауа ылғалдылығы анықталатын формула:
f= m/V, мұндағы V — ылғыл ауаның көлемі, m — су буының массасы.
Салыстырмалы ауа ылғалдылығы - қаралып отырған ауа буының, қаныққан буға қатынасының пайызға (%) шаққандағы шамасы
Салыстырмалы ауа ылғалдылық анықталатын формула: RH% = (н/нас) × 100% Ауаның температурасы төмендеген сайын оның салыстырмалы ылғалдылығы артады, себебi неғұрлым ауаның температурасы төмен болса, соғұрлым су буы қанығуға жақындай түседi.
Салыстырмалы ылғалдықты өлшеу үшiн арнайы психрометр деп аталатын прибор қолданылады. Төменгі салыстырмалы ылғалдылық (10%-20%) тез ылғалдылықта буланудың әсерінен мұрын, өңеш, өкпенің шырышты қабықтары кеуіп, салқын тиюге және басқа аурулардың пайда болуына әкеп соғады. Ылғалдылықтың шамадан тыс көп болуы ауа райының бұзылуына әкеп соғады.
Шық нүктесі – тұрақты температурада және ылғалдылықтың белгілі бір мөлшерінде ауадағы су буының қанығу күйіне жететін температурасы.
Шық нүктесі – ауа ылғалдылығының негізгі сипаттамасы. Ол ауа қысымы тұрақты кезде байқалады. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 100%-дан кем кезде шық нүктесі нақтылы ауа температурасынан төмен болады, ылғалдылық мөлшері 100% болса, шық нүктесі нақтылы ауа температурасына сай келеді. Шық нүктесінен ауаның ылғалдылығы мен температурасы арқылы есептеп шығаруға болады немесе конденсация гигрометрдің көмегімен тікелей өлшейді. Мысалы, ауаның температурасы 150С, ал салыстырмалы ылғалдылығы 100, 80, 60 не 40% пайыз болғанда шық нүктесі сәйкес 15,0С, 11,60С, 7,30С және 1,50С болады.
Ауа ылғалдылығын анықтауға арналған құралдар
Ауа ылғалдылығын өлшейтін құрал ретінде гигрометр (гигрос-грекше «ылғалдылық») және психрометр (психриа-«суық» грек сөзінен) қолданылады.
Гигрометр шашты және конденсациялық деп бөлінеді.
Шашты гигрометрдің жұмыс істеу принципі адам шашының (жылқы жалының) ауа ылғалдылығы артқанда ұзаруына негізделген.
Конденсациялық гигрометрдің жұмысы абсолют ылғалдылықтың кестесі бойынша шық нүктесін анықтауға негізделген.
Конденсациялық гигрометр психрометр Психрометрлер-бұл арнайы метеорологиялық құрылғылар, олардың мақсаты қоршаған ортаның температурасы мен ылғалдылығын өлшеу болып табылады. Бұл құрылғының барлық сорттарының ішіндегі ең жақсы және дәл бірі-аспирациялық психрометр немесе ассман психрометрі. Оның төлқұжатына сәйкес, құрылғының оңтайлы жұмыс істеуі үшін орташа температура диапазоны -25 градустан +50 градусқа дейін.
Ассман психрометрі-сынаппен толтырылған екі шыны термометрі бар құрылғы. Термометрлер арнайы металл құбырларда кездеседі. Соңғысының төменгі бөлігі ашық, ал жоғарғы бөлігінде олар бір түтікке біріктіріледі. Мұнда жоғарғы бөлігінде аспирация басы да бар. Соңғысының болуына байланысты аппарат және аспирациялық психрометр деп аталады.
ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ 1) 1 топ - Ауа температурасы. Ауыл шаруашылық өндірісі үшін ауа температурасының мәні.
2топ -Рельефтің, өсімдік жамылғысының және қар жамылғысының топырақ температурасына әсері. Өсімдіктердің жылуға қажеттілігі.
2)Барлық тәжірибелік сабақтарға шолу жасау және ауызша сұрақтарға дайындалу (1-8 тәжірибелік сабақтар).