Белгілері. Толық катарактада көздің қарашығы барынша кеңейген. Негізгі клиникасы – бұршақ дененің мөлдірлігін жоғалтуы және түсінің өзгеруі. Бұл өзгерістер анық болса, көзді жарық жерде жанынан қарап және офтальмоскоппен зерттеп оның күнгірттенгенін анықтау қиындық туғызбайды. Катарактаға ұшыраған бұршақ дене ақ немесе сұрғылт тұман түсіне енеді. Егер бұршақ дене жартылай катарактаға ұшыраса оның сау жерінен көз түбі көрінеді. Ал күнгірттенген жері ақ немесе сұр түсті дақтар түрінде көрінеді. Толық катарактаға ұшыраған көзді Пуркине – Самсонов бейнесімен тексергенде 3 – ші май шам білтесі жалынының бейнесі көрінбейді. Шағылысу жақсы болуына байланысты керісінше 1 – ші және 2 – ші бейнелер айқындала түседі.
22 – ші сурет. Катарактаның жіктелуі (Т. Аксенфельд бойынша):
1 – қабықтық жалған катаракта; 2 – алдынғы және артқы толық емес (полярлық) катаракта; 3 - толық емес жіпше тәрізді катаракта; 4 – толық емес қабаттанған катаракта; 5 – Орталық (ядролық) катаракта; 6 –қабықтық толық катаракта; 7 – толық катаракта.
Емі. Катарактаны дәрілермен және операция арқылы емдейді. Катарактаны дәрілер қолданып емдеп, бұршақ дененің толық мөлдірлігіне жетісу қиын. Дәрілермен катаракта алғашқы сатысында емделеді. 2 – 3 апта бойы В – 6, В – 12 және С витаминдері егіледі. Кең ауқымды әсері бар антибиотиктер қосып ретробульбарлық новокаин блокадасы жасалады. Новокаин мөлшері ұсақ малға 10 – 15 мл, ірі малға 20 – 25 мл, ал антибиотик жалпы қолдану ережесіне сай есептеледі.
Катарактаны оперативтік жолмен емдеудің екі тәсілі бар. Бірінші тәсіл - дисцизия- яғни бұршақ денені тесу (дис – латынша бүтіндігін бұзу). Бұл тәсіл жүре пайда болған жұмсақ катарактада қолданылады. Бұршақ денені тесу арқылы катаракта жіті жарақатты катарактаға айналдырылады. Ол үшін көзге алдын ала 2 – 3 сағат бұрын қарашықты кеңейтетін 1 % атропин сульфат тамызады. Малды мықтап бекітіп, көзіне 10 % - ды новокаин тамызып ауырсындырмау жасалады. Қабақты ашып, көзді арнайы көз ұстағыш қысқышпен қозғалтпай ұстап тұрады. Қасаң қабықты төменгі жағының орта тұсынан, лимба аймағынан 2 – 3 мм жоғары алып, арнайы дисцизиондық инемен тесіп, ине ұшын қарашықтың ортаңғы жиегі арқылы өткізіп, бұршақ дененің қабығы бір немесе бірнеше жерден тік және көлбеу тілінеді (тесіледі). Осыдан соң инені еппен, тесікті ұлғайтпай кері суырып алады. Ол жерден аздаған сулы сұйық бөлінеді. Бұршақ дененің қабығының кесілген (тесілген) жерінен паренхимасына көз камерасы сұйығы сіңіп, ол ісінеді. Алғашында ылғалдану жоғарлағанмен, 2 – 3 аптадан соң ол тарап, бұршақ дене мөлдірлене түседі. Көздің көруі жақсарады. Бұл кезде бұршақ денеге түсті қабық жабысып қалмас үшін әрбір 2 – 3 күн сайын көзге атропин сульфат тамызып отырады.