Ақмола облысы Степногорск қаласы Білім бөлімі С. Сейфуллин атындағы №5 көпсалалы мектеп-лицейі Дінтану пәні бойынша облыстық сырттай
жүктеу/скачать 110,47 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Ең үздік қолданбалы курс» байқауының сабақ жоспары Тақырыбы: Қазақстандағы ислам мәдениетінің ескерткіштері Сынып: 9 «А» сыныбы
- Мақсаты: Оқушылардың бойында рухани адамгершілік құндылықтардың негізінде сенімнің жүйесін және гуманистік дүниетанымды қалыптастыруға ықпал ету. Сабақтың түрі: жаңа сабақ
- Материалдық-техникалық жабдықтар: маркерлер, оқулық, пернелік тақта, стикерлер, ватман қағазы, А4 қағазы, слайд, бейнефильм.
- Аты-жөні Аяған Нұржан Алдоңғарұлы, тарих және дінтану пәні мұғалімі П әні
- Тақырыбы № 12. 3. Қазақстандағы ислам мәдениетінің ескерткіштері Мерзімі
- Сыныбы: 9 «А» сыныбы Мақсаты
- Қолданыла-тын әдіс-тәсілдер
- Қолданыла - тын ресурстар
- Ұйымдасты - ру кезеңі
- Сабақ кезеңдері Тапсырма Мұғалімнің іс - әрекеті
- Сабақтың барысы: Қазақстандағы ислам архитектурасының ескерткіштері
| Ақмола облысы Степногорск қаласы Білім бөлімі
С. Сейфуллин атындағы № 5 көпсалалы мектеп-лицейі Дінтану пәні бойынша облыстық сырттай «Ең үздік қолданбалы курс» байқауының сабақ жоспары Тақырыбы: Қазақстандағы ислам мәдениетінің ескерткіштері Сынып: 9 «А» сыныбы Мақсаты: Оқушылардың бойында рухани адамгершілік құндылықтардың негізінде сенімнің жүйесін және гуманистік дүниетанымды қалыптастыруға ықпал ету. Сабақтың түрі: жаңа сабақ Материалдық-техникалық жабдықтар: маркерлер, оқулық, пернелік тақта, стикерлер, ватман қағазы, А4 қағазы, слайд, бейнефильм.
Сабақтың барысы: Қазақстандағы ислам архитектурасының ескерткіштері Ислам тек сенімді ғана қамтитын жүйе емес, сонымен қатар өркениеттің де қайнар бұлағы. Қазақстан терриоториясына ислам діні мен қатар мәдениеті де келді. Оңтүтстік Қазақстан мен Жетісу өңірлерінде қалалар бой көтере бастады. Ал, қалалар кешенді құрылыстарымен ерекшеленеді. Сол құрылыстарға мешіт, медресе, рабат, кесене, кітапхана т. б құрылыстарын жатқызуға болады. Мешіттер құлшылық орны болумен қатар, өнер туындысына да жатады. Мешіттер сәнді кескіндемемен, мозаикалық керамикамен, бедер суреттерімен безендірілді. Ислам этикасына сай адам және жануарлардың орнына ою-өрнектер мен араб көркем жазу өнерінің стилді де кеңінен қолданылады. Жалпы алғанда, мешіттердегі безендірулер де Ислам діні насихаттаудың бір түрі есептелген. Жазба деректер 2002 жылы 2000 жылдағы тойланған Тараз шаһарында 893 жылы бұрынғы ғибадатхана орнына мешіт салынғанын айтады. Олай болса, оны әзірше Қазақстандағы алғашқы мешіттердің бірі деп есептеуге болады. Сонымен бірге Отырар мен оның маңындағы өзге де қалашықтарды қазған археологтар, бұрын Кедер деп аталынған, қазіргі Құйрықтөбеден кезінде атақты араб тарихшыларының бірі әл-Мақдиси (Хғ.) айтып кеткен күмбезді мешіт орнын тапқанын, ата мекеніміздегі тұңғыш мешіттер қатарына сондай-ақ Маңғыстаудағы Шақпақ ата (ІХ-Х ғ.) мешітін де жатқызуға болады. Аталмыш аймақта олар жергілікті жердің табиғаты, халықтың тұрмыс-тіршілігіне байланысты жарқабаққа, жер астына салынды. Әрі бұл дәстүр осы өңірде кешеге, яғни Бекет атаға (1750-1813) дйін жалғасқанымен, Қазақстанның Маңғыстау және Түркістаннан өзге жерінде мұндай мешіттер әдетте кездеспейтін секілді. Шақпақ ата мешіті-Көне Үргеніш, Бұхара, Хиуа, Самарқанд сәулетшілерінің өнерін жер асты ғимаратында шеберлікпен пайдаланудың үлгісі. Ғимараттың есігі, қабырға, бағаналары, бұрыш шығарулары, төбе тесігі, михрабтық бөлме жасалуы, Шақпақ ата ғимаратын салушылардың тек жай құрылысшы, тысшы ғана емес, талғамы биік сәулетші екенін айқын аңғартады. Шақпақ ата-көне мәдениет күәсі. Батыс Қазақстан өңіріндегі ескі ескерткіштердің бірі Балғасын күмбезі (ХІ-ХІІ ғ.).Шалқар қаласының солтүстік шығыс жағында 50 км жерде. Көне Үргеніште қолданылған сәулет өнерінің үлгісімен жасалған. Сарайшық Зәбия мешіті. Бұл өңірде болған ежелгі мешіттер дегенде ойға әүелі Сарайшық қаласы оралады. Иә, іргетасы ХІІ ғасырда қаланған бұл шаһарда да мешіттер болған деген жазба деректер бар. Оңтүстік өлкесіндегі хилветті (қылует)-жертөле мешітті ХІІ ғасырда белгілі сопы, бүкіл түркі халқының рухани атасы, ойшыл кемеңген,а қыл Қожа Ахмет Иассауиға (1093-1167) тиесілі. Әмір Темір билік құрған кезде Орта Азияда монументалды салтанат стилі бой көрсетті. Солардың бірі Әмір Темір 1385-1405 жылдары салдырған орта ғасырлық сәулет өнерінің ең үздік, керемет ескерткіші саналған, осы күнге дейін жеткен Қожа Ахмет Иассауи кесенесі. Археологтар Қожа Ахмет Иассауи кесенесі маңынан сондаи-ақ ХІV ғасырға жататын Кіші қылует, ХV-ХVІ ғасырда салынған шілдеханнаны да тапты. Моңғол шапқыншылығына дейін жоғарыда айтылғандай Қазақстанда мешіттер аз болмаған. Бірте-бірте мешіттер тек ғибадат орны ғана емес, сондай-ақ рухани ошақтарға да айналды. Бірақ олардың көпшілгі моңғол шапқыншылығы кезінде аталмыш шаһарлар сияқты от жалынға оранды. Батыс Қазақстан облысында қазба жұмысы кезінде археологтар мысалы,2 003 жылы ХІІІ ғасырға жататын мешіт орнын тапты. Иә, Отырар мен Сайрам, Сауран мен Сығанақ, Тараз бен Баласағұнда сыртқы қабырғалары ою-өрнекті қвштармен қапталған көк күмбезді мешіттер көпке дейін мен мұндалап тұрды. Тіпті баласұғын сарайларының кейбірінің өрнектері Хиуа жами мешіттерінің өрнектеріне ұқсайтын. Шынында да Мұстауфи (Хамдаллаһ Мұстауфи әл-Қазуини) (1280-1350) Баласұғынның қырық күмбезді және екі жүз Забия мешіттері, жиырма ханакасы болғанын айтады. Даламыз арқылы өткен Ұлы Жібек жолы бойындағы қалалар мен кенттер, бекіністер мен қамалдардағы мешіттер мен медреселер де халқымыздың рухани мұрасының, сәулет өнерінің көнермес жәдігерлігі, баға жетпес игілігі еді. Мешіттердің сәклеттік жағына келсек-Оңтүстік Қазақстан облысындағы Ғибадатханалар қөбінесе Иран, Орта Азия сәулет үлгісімен салынса, республикамыздың өзге жерлеріндегі мешіттер ХVІІІ-ХІХ ғасырларда іргетасы қаланған Ресейдегі, Татарстан мен Башқұртстандағы мешіттерді еске салады. Қазан төңкерісіне дейін қазіргі Көкшетау, Петрапавл, Қостанай, Қарағанды, Ақмола, Павлодар, Семей, Ақтөбе, Атырау, Орал қалаларында көптеген мешіттердің іргетасы қаланған. Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда облыстарындағы түрлі мекендерінде де мешіттер халықтың рухани қажетін өтеп жатты. ХІХ ғасырдың 60-жылдары Түркістанда 20-ға жуық, ал 1920 жылдары 56 мешіт, 2 медресе болды. Қазан төңкерісіне дейін Ақтөбе аймағында 200-дей, Бөкей хандығында 78-дей, Жетісу өлкесінде 269, Жамбыл облысында 49-ал Әулие-Ата қаласының өзінде 15 мешіт пен намазханалар жұмыс істеді. Кеңес өкіметі тұсында дін қызметкерлері қуғын-сүргінге ұшырады. Мешіт мұнаралары мен күмбездері қиратылып, мал қоралары мен қоймаларға айналдырылды. Ислам мәдениетінің ағарту саласының ең маңызды қызметін медреселер атқарғаны белгілі, Кейбір ғалымдардың айтуы бойыша осы «медресе»инститкты алғаш Түркістан өлкесі қалаларында (VІІІ ғ.) пайда болған. Бұл да ерекше назар аударарлық жәйт. Қазақ даласына Ислам діні орныққанан бастап мешіттірмен қатар медреселер де салынған. Қазақстанның Сайрам (Исфиджаб), Түркістан, Ақмешіт, Әулиеата қалаларында ХІХ ғасырда 31, Семей аймағында 7, Батыс Қазақстан және басқа да облыстарда ондаған медреселер жұмыс істеген. Арғы атамыз Ислам дініне мойынсұнумен бірге араб әләпбиін де қабылдады Түркі халықтарының тілдеріне ислам дінімен араб, кейінірек парсы сөздері де көптеп ене бастады. Бекіту сұрақтары: 1. Ислам мәдениетінің ерекшелігі неден көрінеді? 2. Қазақстандағы белгілі ислам архитектурасының ескерткіштерін атап беріңіз. Каталог: D8A29E609889B878 D8A29E609889B878 -> Мұғалімнің таныстыру парағы Менің өмірлік ұстанымым Әдістемелік тақырып D8A29E609889B878 -> Декада английского и французского языков жүктеу/скачать 110,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||