БУФЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕР
Буферлік жүйелер – сырттан әсер болғанда өзінің қандай да бір параметрінің шамасын өзгертпей, тұрақты қалпында сақтайтын жүйелер
Қанның буферлік жүйелері
Атауы
|
Құрамы
|
Буферлік әсерді сипаттайтын тепе-теңдік
|
Гидрокарбонатты
|
Н2СО3; НСО3-
| |
Фосфатты
|
Н2РО4-; НРО42-
| |
Гемоглобинді
(окси
гемоглобинді)
|
ННb; Нb-
(ННbО2; НbО2-)
| |
ақуызды
|
PtCOОH; PtСOONa
| |
Буферлік ерітінділердің әсер ету механизмі
НА Н+ + А–
а/ А– + Н+ НА [күшті қышқыл қосқанда]
б/ НА + ОН– Н2О + А– [сілті қосқанда]
Гидрокарбонатты буферлік жүйенің әсер ету механизмі
Гидрокарбонатты буферлік жүйеге күшті қышқыл немесе сілті қосқанда:
Жүйеге күшті қышқыл қосқанда Н+ иондары тұз аниондарымен әрекеттесіп нашар диссоциацияланатын Н2СО3 түзіледі, нәтижесінде күшті қышқылға эквивалентті мөлшерде әлсіз қышқыл түзіледі , көмір қышқылының концентрациясы көбейеді, дисоцияциалану дәрежесі төмендейді, сондықтан рН мәні өзгеріссіз қалады.
Сілті қосқанда гидроксил-иондары (ОН-) көмір қышқылының Н+иондарымен әрекеттеседі. нәтижесінде сілті эквивалентті мөлшерде , ерітінідінің рН мәнін өзгертпейтін, әлсіз қышқылдың тұзына ауысады.
HCl + NaHCO3
NaCl + H2CO3
H2O
CO2
NaOH + H2CO3
NaHCO3 + H2O
мұндағы Сa– күшті қышқыл эквивалентінің молярлық концентрациясы, моль/л;
Va– қосылған күшті қышқыл көлемі, мл;
Vб – буферлік ерітіндінің көлемі, мл;
ΔрН – күшті қышқыл қосқан кездегі буферлік ерітіндінің сутектің көрсеткішінің өзгерісі. мұндағы Сa– күшті қышқыл эквивалентінің молярлық концентрациясы, моль/л;
мұндағы Сa– күшті қышқыл эквивалентінің молярлық концентрациясы, моль/л;
Va– қосылған күшті қышқыл көлемі, мл;
Vб – буферлік ерітіндінің көлемі, мл;
ΔрН – күшті қышқыл қосқан кездегі буферлік ерітіндінің сутектің көрсеткішінің өзгерісі.
Буферлік сиымдылық
Ерітіндінің буферлік сиымдылығы (В) - бір литр буферлік ерітіндінің рН-ң мәнін бір бірлікке өзгерту үшін қосылатын күшті қышқылдың немесе күшті негіздің мол-эквивалентінің сандық мәніне тең болатын шама
Буферлік сиымдылықты қышқыл бойынша анықтау (Ва)
,
Буферлік сиымдылықты негіз бойынша анықтау (Вb)
Механизм действия гидрокарбонатной буферной системы
Действие гидрокарбонатного буфера при попадании в него сильной кислоты или щелочи можно записать реакциями:
При добавлении к системе сильной кислоты ионы Н+ взаимодействуют с анионами соли, образуя слабодиссоциирующую Н2СО3. Сильная кислота заменяется эквивалентным количеством слабой кислоты, диссоциация которой подавлена.
При добавлении щелочи гидроксил-ионы (ОН-) взаимодействуют с ионами Н+ угольной кислоты.Щелочь заменяется эквивалентным количеством соли, почти не изменяющей величину рН раствора.
HCl + NaHCO3
NaCl + H2CO3
H2O
CO2
NaOH + H2CO3
NaHCO3 + H2O
Ағза тіршілігі үшін қанның рН-ң өзгеру шегі
Ацидоз – физиологиялық жүйенің қышқылдық-сілтілік тепе-теңдігінің сутек иондарының концентрацияларының өсуіне (рН-тың кемуіне) және сілтілік резервінің кемуіне қарай ығысуы
Алкалоз – физиологиялық жүйенің қышқылдық-сілтілік тепе-теңдігінің сутек иондарының концентрацияларының кемуіне (рН-тың өсуіне) және сілтілік резервінің артуына қарай ығысуы
Ағза тіршілігі үшін қанның рН-ң
өзгеру шегі
Қанның буферлік жүйелері
1. Гемоглобин жүйесі - 75% 2. Карбонаттық - плазмада эритроциттерде 3. Фосфаттық - 4. Белоктық.
Ацидоз – қан реакциясының қышқыл жаққа ауытқуы Алкалоз – қан реакциясының сілті жаққа ауытқуы
Достарыңызбен бөлісу: |