2.1.1.6.3. Құрылым
2013-2014 жыл аралығында Қарағанды және Теміртау қалаларында тұрғынжай алаңдары қолданысқа берілді – 261 601 және 54 299 ш.м тиісінше. 2014 жылы өткен жылмен салыстырғанда қолданысқа берілген тұрғынжай алаңдары облыстың барлық тоғыз аймағында да артып отыр 101,9% ден 210%:
Абай ауданында неғұрлым көп 2 есе 9 082 ш.м.;
2014 алдыңғы қатардағы көрсеткішімен Жезқазған қаласы 24% немесе 6 763 ш.м.;
Приозерскте көрсеткіш төмен (-37%), Шахтинск (-10,7%) Саран (-30%) қалаларында көрсеткіш төмен.
Тұрғынжай емес нысандар саны 2014 жылы пайдалануға берілгендері:
өндірістік, 41 ауылшаруашылықтық, 59 сауда, 6 мәдени-сауық, 136 басқа да нысандар.
Білім беру мен денсаулық сақтау саласында пайдалануға берілген тұрғынжайлар:2 жалпы білім беру мектебі 1320 оқушы орындары, 4 мектепке дейінгі ұйым 950 орын, 2 амбулаториялық-емханалық ұйым 50 келушіге ауысыммен.
«Қолжетімді тұрғынжай - 2020» бағдарламасы бойынша қолданысқа енгізілген нысандар»:
- 2014 жылы қолданысқа 315,3 п. тұрғын жай берілді,105,5% 2013 жыл деңгейімен салыстырғанда;
- қолданысқа берілген 2,43 мың пәтер, оның ішінде 0,9 мың мемлекеттік, оның ішінде: жеке тұрғынжай 188,5 мың ш.м немесе 59,8%, коммерциялық тұрғынжай - 17,4% немесе 55,1 мың ш. метр, 22,8% мемлекеттік секторға келеді, атап айтқанда 71,9 мың ш. метр.
Жалпы алғанда 2014 жылы тұрғынжай құрылысына 25,7 млрд.теңге жіберілді :20,6% қолданысқа енгізілген жалпы алаң республикалық бюджеттен қаржыландырылды (65 056 мың ш.м.), 77,1% -жеке қаржы есебінен в (243 495 мың кш.м), қалғаны жергілікті бюджет пен банк несиелеріне жатады.
Кесте 26.
«Қолжетімді тұрғынжай-2020» бағдарламасын жүзеге асыру
Атауы
|
2013 жыл
|
2014 жыл
|
2015 жыл (жоспар)
|
алаң мың ш.м
|
пәтер саны
|
алаң мың ш.м
|
пәтер саны
|
алаң мың ш.м
|
Жалға алынған-коммуналдық тұрғынжай
|
35,1
|
592
|
29,5
|
617
|
10,1
|
Несиелік тұрғынжай
|
30
|
392
|
14,8
|
206
|
13,3
|
Қызметтік (жалға алынған) тұрғынжай
|
26,5
|
268
|
|
|
|
Жергілікті бюджет есебінен коммуналдық тұрғынжай
|
2,5
|
29
|
27,6
|
46
|
5
|
Жеке тұрғынжай
|
146,7
|
862
|
188,5
|
1236
|
190
|
Жеке инвестор есебінен коммерциялық тұрғынжай
|
58,4
|
359
|
55,1
|
327
|
89,1
|
Барлығы
|
299,2
|
2502
|
315,5
|
2432
|
307,5
|
Құрылыс жұмыстарын негізінен (93,8%) жеке меншіктегі құрылыс кәсіпорындары салды. Шетелдік және мемлекеттік меншік формасындағы құрылыс кәсіпорындары 5,3% және 0,9% болды.
Құрылыс саласында әрекет етіп отырған ұйым тұрақты емес. 2013 жылы нарықта құрылыс ұйымдары саны артты. 2014 жыл соңына кәсіпорындардың жалпы саны 2 267 бірлік болды, оның ішінде 96% (2 181 бірлік.) шағын кәсіпорын болып табылады. Қалған үлесті ірі немесе орташа кәсіпорындар алып отыр (86 бірлік.).
2.1.1.6.4. Құрылыс өндірудің жетістіктерінің өсуінің SWOT-сараптамасы
|
Оң әсері
|
Теріс әсері
|
Ішкі орта
|
Күшті жақтары:
Кәсіпкерлік белсенділіктің деңгейінің жоғары болуы
жеке құрылыс ұйымдарының жалпы құрылыс көлемін орындаудағы үлесінің жоғары болуы (97%)
|
Әлсіз жақтары:
Ауылдық жерлердегі пайдаланылуға берілген тұрғынжай ғимараттарының үлесінің төмен болуы (20%)
Жеке тұрғынжай құрылысы
Құрылыс материалдарын сырттан сатып алу
Қаржыландырудың кемдігінен жалға алу тұрғынжайын салудың әлсіздігі;
Тозу деңгейімен салыстырғанда негізгі қорды жаңартудың коэффицентінің төмен болуы
Жалпы облыс бойынша инвестиция көлемінен негізгі капитал үлесінің төмендігі (0,8% 2014 ж.)
Саладағы 10% артық жұмыскерлер біліктілігі жоқ (11%,5)
Саладағы орта кәсіпорындардың үштен бірі шығынға ұшыраған (33,7% 2014ж.)
Ірі және орта кәсіпорындардың төмен рентабельдігі (2%)
Тұрғынжай салудың өзіндік құнының жоғарылығы
|
Сыртқы орта
|
Мүмкіндіктер
«Қолжетімді тұрғынжай 2020» бағдарламасы аясындағы құрылысқа инвестицияның ағылуы
«100 қадам» аясында облыстағы құрылыс процесін оңтайландыру
«Бизнестің жол картасы 2020» ББ
|
Қауіптер
Әлемдегі жалпы экономикалық өсудің баяулауы геосаяси тұрақсыздық
Отандық құрылыс материалдарының дамымағандығы
Тиімді құрылыс индустриясы нарығының құрылмауы тиіс
Қала салу құжаттарының жоқтығы,
Елді мекеннің облыс орталығына алыста болуы;
| 2.1.1.6.5. Құрылысты дамытудың өзекті мәселелері
Қарағанды облысындағы құрылысты сараптау жалпы алғанда мына мәселелерді анықтап отыр:
- сала көптеген шағын кәсіпорындарға шоғырланған;
- құрылыс ұйымдарының тиімділігінің төмендігі;
- негізгі капиталға құйылатын жалпы инвестицияның төмендеуі ;
- құрылыс ұйымдарының негізгі қорының тозу деңгейінің артуы;
- тұрғынжаймен қамтамасыз етілу деңгейі жоғары болуына қарамастан,
тұрғынжай сатып алу қолжетімділік деңгейі әлі де жоғары болып отыр (8,9 жыл), ол өзіндік бағаның жоғары екенін көрсетіп отыр.
Көрсетіліп отырған факторлар мен салдар қарқыны саланы дамытуды кешеуілдетеді:
шағын жалгерлік ұйымдар көбіне материальдық-техникалық базасы аз болады немесе
қаржылық және техникалық құжаттарды сапалы орындау үшін білікті мамандары жеткіліксіз болады, сондықтан саланың шағын кәсіпорынға базалануы оларға техникалық реттеуге қатысты қолдауды, білікті кеңестер беру арқылы қолдауды, құрылыс инфрақұрылысын дамытуды және қаржыландыруды талап етеді;
- тиімділігінің төмен болуы отандық құрылыс индустрияның төмендігін көрсетіп отыр: негізгі құрылыс материалдарын сырттан әкелу (цемент, құрылыс фаянс, шатыр материалдары, әрлеу материалдары) және құралдар, құрылыс бағасына әсер етеді, ал жеткізудегі ритімсіздік құрылыс мерзіміне теріс әсер етеді;
- одан басқа, саланы дамытуды кешеуілдететін факторлар, қала салу құжатының болмауы құрылыс салынатын елді мекендердің алыста орналасуы;
- автомобиль жолдарының жағдайының қанағаттанарлықсыздығы және жеткізу жолының алыстығы құрылыс мерзімінің артуын туғызады жекелеген құрылыс материалдарын тасу оның сапасына әсер етеді.
2.1.1.7. Шағын және орта бизнес
Облыс экономикасының басым бағыты орта және шағын бизнесті дамыту болып табылады.
Шағын және орта бизнестегі тіркелген кәсіпорын субъектілер саны (әрі қарай ШОБ) облыста 2014 жылы 108 210 бірлікті құрады, ол 8,7 % 2013 жылғы деңгейден жоғары (99 511бірлік) және 17,3 % 2012 жылдан жоғары (92 268 бірлік).
ШОБ құрылымында ұйымдастырушылық-құқықтық формада тіркелген субъектілердің көп үлесін жеке кәсіпкерлер алып отыр (орта есеппен 2012 – 2014 жылдары – 75,6 %). ШҚФШ орта есеппен орташа 6,1 % жалпы ШОБ субъектілерінің жалпы санынан заңды тұлғалар – 18,3 %.
ШОБ белсенді субъктілер саны 2012 жылы 56 987 бірлік , 2013 жылы – 63 905 бірлік (ол 12,1 % 2012жылғы деңгейден жоғары). 2014 жылы ШОБ белсенді субъектілерінің саны қатысты түрде 2013 жылғымен салыстырғанда 5,7 % артты және 67 557 бірлікті құрады. Онда белсенді ШОБ субъектілері саны 2014 жылы артты ол 2012 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 10 570 бірлік немесе 18,5 %.
ШОБ белсенді субъектілерінің жалпы тіркелген саннан алатын үлесі 2014 жылы 62,4 %, ол 1,8 пайызға төмен, 2013 жылы ол көрсеткіш 0,6 пайызда 2012 жылғы деңгейден жоғары болған. Аталған динамика тіркелген кәсіпорындармен салыстырғанда баяу қарқынмен өсіп отыр.
Ұйымдастырушылық-құқықтық формадағы ШОБ құрылымында белсенді субъектілер үлесін жеке кәсіпорындар алып отыр (орташа есеппен 2012 – 2014 жылдары 82,5 %). ШҚФШ орташа есеппен жалпы ШОБ белсенді субъектіліренің арасында 8,3 %, заңды тұлғалар 9,2 %.
ШОБ саласында жұмыс істейтіндер саны 2012 жылы 200 718 адам болды. 2013 жылы шағын және орта кәсіпкерлікте 214131 адам жұмыс істеді, ол 2012 жылғы көрсеткіштен жоғары 6,7 %. 2014 жылы жұмыс істейтіндер саны осы салада 222 155 адам болды. Аталған көрсеткіш 10,7 % жоғары немесе 21437 адам ол 2012 жылғы деңгеймен салыстырғанда 3,7 % немесе 8 024 адам 2013 жылғы деңгей.
ШОБ ұйымдастырушылық-құқықтық айырмашылығы құрылымында заңды тұлғалар саны аз (орташа алғанда 2012 – 2014 жылы – 52,3 %). ШҚФШ 7,4% жұмыспен қамтамасыз етіп отыр жеке кәсіпкерлер – 40,2 %.
ШОБ субъектілерінің өнім шығаруы 2013 жылы 533,5 млрд. теңгені құрады, ол 2012 жылғы деңгейден 7,9 % артық (дефлятор есебімен -100,6%, 2012 жылы – 494 млрд. теңге ). 2014 жылғы қорытынды бойынша ШОБ субъектлері шығаратын өнім көлемі 23,8 % артып 2013 жылғы деңгеймен салыстырғанда (дефлятор есебімен – 87,8%), 33,7 % болды ол 2012 жылғы деңгейден 660,7 млрд. теңге болды.
Ұйымдастырушылық-құқықтық форма айырымында ШОБ субъектілерінің өндірген үлес көлемі заңды тұлғаларға келеді (орташа есеппен 2012 – 2014 жылы – 81,5 %). ШҚФШ орташа есеппен 7,92 % өндіреді ЖК – 10,6 % жалпы ШОБ субъектілерінің шығарған өнім көлемінен алғанда.
Оперативтік статистикалық мәліметтер бойынша ШОБ өңірлік жалпы өнімдегі үлесі (әрі қарай ЖӨӨ) 2014 жылғы қорытынды бойынша 12,5 % құрады. Аталған көрсеткіш бойынша облыс басқа аймақтармен салыстырғанда 14 орын алып отыр. Ол 2012 және 2013 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда ШОБ ЖӨӨ 2014 жылы 1,4 пайызға артты (11 %).
2010 жылдан бері шағын және орта бизнес кәсіпкерлігін қолдау мақсатында «Бизнестің даму картасы 2020» бағдарламасы жүзеге асырылып отыр (әрі қарай БЖК -2020).
БЖК-2020 Қарағанды облысында жүзеге асыру үшін республикалық бюджеттен 2012 – 2014 жылдары 6,7 млрд. теңге бөлінді . 2012 – 2014 жылы БЖК -2020 аясында 204 жоба субсидирленді, нысандарға 8 223 сервистік қызмет 2 288 жеке кәсіпкерлік субъектілеріне көрсетілді.
Кесте 27.
«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарлама аясында құрал айырымында қаржыландырылған өтініштер саны
Қолдау құралы
|
2012 ж
|
2013 ж
|
2014 ж
|
3 бағыт бойынша субсидирлеу
|
93
|
42
|
69
|
Кепілденгені
|
2
|
7
|
29
|
Гранттар
|
-
|
4
|
9
|
Өндірістік инфрақұрылымды дамыту
|
12
|
12
|
2
|
БЖК 2020 бағдарламасы бойынша 2012 – 2014 жылдары 21,2 мыңнан артық жұмыс орны сақталып және 8,4 мыңнан артық жұмыс орны құрылды.
Кесте 28.
«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы аясында компонен айырымында оқытылған қатысушылар саны
Қолдау құралы
|
2012 ж
|
2013 ж
|
2014 ж
|
Бизнес кеңесші 1
|
1508
|
1736
|
1796
|
Бизнес кеңесші 2
|
-
|
-
|
232
|
Топ-менеджментке оқыту
|
10
|
39
|
26
|
Іскери байланыстар
|
20
|
44
|
42
|
Шағын кәсіпкер мектебі
|
-
|
-
|
48
|
Аға сеньор
|
-
|
2
|
2
|
Шағын және орта бизнеске «Бизнес кеңесші» компоненті бойынша қаржылық көмек көрсету аясында 2012 – 2014 жылдары оқытылған кәсіпкерлер саны 5 040, «Топ-менеджментке оқыту» – 75 ШОБ басшысы, «Іскери байланыстар» конмпонентінде – 106 кәсіпкерлер, шетелде еңбек өтілінен өткен кәсіпкерлер саны – 16.
2.1.1.7.1. ШОБ дамыту жетістігінің SWOT-сараптамасы
|
Оң әсер
|
Теріс әсер
|
Ішкі орта
|
Күшті жақтары:
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өнім шығару көлемінің жоғары болуы
Сауда, құрылыс, өңдеу өндірісі, ғылыми, кәсіби және техникалық қызметтегі қызмет көрсету салаларының дамуы
Жыл сайынғы жоғары кәсіпкерлік белсенділік
|
Әлсіз жақтары:
Шаруа қожалығында (фермер шарушылығындағы) өнім шығару деңгейінің төмендігі
Қала мен аудандарға кәсіпкерлік белсенділіктің диспропорциялануы
Өнімді сыртқа сатуды қалыптастырудағы қиындықтар, сыртқы нарықты маркетингілік зерттеудегі қиындықтар
Өнімді экспорттауда қиындықтардың болуы
|
Сыртқы орта
|
Мүмкіндіктер
Мемлекетік бағдарламалар арқылы мемлекеттік қолдау көрсету
Кедендік одақ нарығына шығудағы кедергіні төмендету
Дайын технологияның болуы
Тұтыну деңгейінің жоғарылығы
|
Қауіптер
Мемлекеттік қаржылық қолдауының қысқаруы
ШОБ салықтық салмақтар
Нормативтік-құқықтық актілердің жиі өзгеруі
Бастаушы кәсіпкерлердің өз ісін ашудағы бұрынғы капиталының болмауы, мемлекеттік қолдау көрсетуде «бизнес құруға арналған мүлік» түсінігінің болмауы
Құрылыс пен көліктік инфрақұрылымдағы кешеуілдеулер
| 2.1.1.7.2. ШОБ дамытудың өзекті мәселелері
ШОБ Қарағанды облысында дамытуды сараптау мынандай қиындықтарды анықтап отыр:
- бастаушы кәсіпкерлерлдің өзінің жеке бизнесін құруға арналған ескі капиталының болмауы, мемлекеттік қолдау жүйесінде «бизнес құруға арналған мүлік» түсінігінің болмауы;
- нормативтік-құқықтық актілердегі жиі өзгерістердің болуы;
- дайын өнімді сыртқа сату желісін қалыптастырудағы қиындықтар, сыртқы нарықтың маркетингілік зерттеудегі қиындықтар.
- облыстағы жекелеген кәсіпкерлердің кепілге қоятын мүлкінің бағасын төмендету, ол несие алу ресурстарына қолжетімдікті кемітеді және бағдарламаға қатысуды кемітеді.
2.1.1.8. Өңіраралық ынтымақтастық
Басқа облыстардағы резиденттерден сатып алынатын тауар көлемі 2014 жылы өсіп 117,0% құрады, ол 2013 жылғымен салыстырғандағы көрсеткіш немесе 53 615 430 мың теңге болды. Сонымен қатар өз облысымыздағы резиденттерден сатып алу көлемі төмендеді және 88,4% немесе 21 695 621 мың теңгені құрады. Резидент емес заңды тұлғалардан сатып алудың үлес салмағы басқа облыстардағы заңды тұлға резиденттер мен резидент емес заңды тұлғалардан сатып алудың жалпы көлемінен 58,8% құрап отыр. аталған көрсеткіш 4,4% кеміді.
Кесте 29.
Тауардың түсу көздері бойынша (аймақтан) сатылып алынған тауар көлемі
Көрсеткіштер
|
2013 ж
|
2014 ж
|
Өз облысының заңды тұлға резиденттерінен сатылып алынған
|
24 537 047
|
21 695 621
|
Басқа облыстағы заңды тұлға резиденттен сатылып алынғаны
|
45 810 022
|
53 615 430
|
Заңды тұлға резидент емес заңды тұлғадан сатылып алынған
|
78 676 621
|
76 622 031
|
2014 жылы өндірістік өнімнің көп жүктемесі Алматы облысында, Шығыс Қазақстан және Оңтүстік Қазақстанда жүзеге асырылды, барлық жүктемеден басқа аймақтары 49% 347 506 552 мың теңгеге.
Қарағанды облысындағы өндірістік өнім жүктемесінің үлесін көп алған Шығыс Қазақстан облысы (28%), Қостанай (25%). Павлодар және Оңтүстік Қазақстан облыстары барлық облыстар ішінде 78% жүзеге асырды жалпы сомасы 487 498 701 мың тг.
Сараптама Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан және Павлодар облыстары арасындағы қарқынды тауар айналысын көрсетіп отыр.
Сурет 12 Аймақаралық қарқынды түрдегі тауар алмасуды сараптау
Аймақаралық кооперацияны дамыту мақсатында және жергілікті тауарөндірушілерді қолдау мақсатында Қарағанды облысының әкімдігі еліміздің басқа облыстарымен өзара тиімді қатынастарды нығайту бойынша бірнеше шараларды жүзеге асырды.
Аймақаралық қызметтестіктің Республикалық форумында және Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстары интеграция аясында Өскемен қаласында Қарағанды кәсіпкерлері 16 ниет білдіру жалпы сомасы 1 млрд 130,8 млн. теңге, 2013жылы12 маусымда аталған келісімдер бойынша жалпы сомасы 2 млрд. 652,7 млн. теңге болатын келісімдер жасалды .
2014 жылы 23 қазанда Республикалық «Қарағанды облысының өндірістік әлеуетін арттыру перспективасы» атты Форумда Қарағанды облысының жүйе құрушы кәсіпорындары (АҚ «АрселорМиттал Темиртау», ЖШС «Корпорация Казахмыс») және Шығыс Қазақстан облысы (ЖШС «Казцинк») арасында аймақтың с 41 тауар өндірушілерімен сомасы 13 млрд. 268,2 млн. теңге болатын келісім жасалды.
2.1.1.8.1. Өңіраралық ынтымақтастықтың өзекті мәселелері
Кейбір жергілікті өнімдердің импорттық өнімдермен салыстырғандағы бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі;
Еңбек реурурстарының мобильдігінің төмендігі.
2.1.1.9. Инвестициялар және инновациялық даму
Достарыңызбен бөлісу: |