Аралық бақылау тапсырмасы 6В01717 – «Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдерін дайындау»
жүктеу/скачать 499,61 Kb. Pdf көрінісі
|
Байменова Динара Аралық бақалау ҚТӘ-23
| 5.2 Таңба түрлері
Шартты белгілер әріп, цифр, цифрлар мен әріптер тікесіп таңба болуы, графикалық белгілер, кесте болып та келеді. Әріптер жеке де, тіркесе де тұрып таңба ретінде қолданылады. Мысалы: a,е,c,t,V,S әріптері белгі ретінде де қолданылады. а -жылдамдық, т- уақыт, с-күннің жылдамдығы, е-энергия, V-көлем, S-аудан. Б ір әріп әр ғылым саласында әр түрлі мағына береді. Мысалы, жеке тұрып «С» әрпінің таңба болуын айтуға болады. Мәселен, информатикада С (С++,Си)- бағдарламалау түрі, физикада С - күннің жылдамдығы, химияда С - көміртек, биологияды С дәрумені - аскорбин қышқылы, матиматикада а+в=с, с-а=в формулаларында кездеседі. Цифрлық белгілерге келетін болсақ, Мәтінде мәселелерді санамалап көрсету қажет болған жағдайларда цифр қолданылады. Мысалы, 1. 2. 3. немесе 1), 2), 3) т.б. Ш. Құрманбайұлының «Қазақ терминологиясы» еңбегінен мысал келтірейік: 1. Терминология – әдеби тіл лексикасының құрамына кіретін бір бөлігі. 2. Терминология – әдеби тілмен аз ғана ортақтығы бар ұлттық тілдің дербес лексикалық бөлігін құрайды. 3. Терминология – ешқандай да тіл емес, ол жасанды таңбалардың жүйесі болып табылады. 1, 2, 3, 4, сандарының орнына а, ә, б, д әріптері шартты түрде алфавит тәртібі бойынша да қолданыла береді. Мысалы, Ө. Айтбай еңбегінен мысал келтірейік: а) термин білдіруге тиісті ұғым белгілерін дәл іріктеп алу; ә) термин жасау кезінде пайдаланылатын оның компоненттері мен элементтерін дұрыс саралау; б) термин жасау барысында осы аталған элементтердің органикалық бірлігі қамтамасыз етілуге тиіс. 21 Терминологияда цифрлар көбіне әріптермен тіркесіп қолданылады. Химиядан мысал келтірсек: 2Al3+ +3SO42- =Al2(SO4)3 , H2O, C1207, Al(OH)3, Ca(H2PO4)2 Шартты таңбаға графикалық белгілер де жатады. Математика, геометрия, физика саласында графикалық белгі, таңбалар өте көп. Математикадан мысал келтіретін болсақ: + (қосу), - (алу), х (көбейту), : (бөлу), = (тең), () (жақша),< > (салыстыру белгілері), ! (факториал) Шартты белгінің тағы бір түрі - кесте. Ғылымның түрлі саласында қолданылатын алуан түрлі кестелер бар. Кестелер белгілі мақсатқа сай жасалады. 1. Кестелер белгілі бір ғылым түрін,саласын таңдамайды. 2. Кестелердің тұрақты түрі жоқ. 3. Кестелер белгілі тәртіпте беріліп, мәселені нақты білдіруге көмектеседі. 4. Кестелер шартты белгіге жатады. Тек білім салаларында ғана емес, күнделікті өмірде де кездесетін көптеген шартты белгілер бар. Мысалы: жол нұсқаушы қызыл, жасыл, сары шам белгілер, автобус аялдамасы, асхана орны, оңға, солға, жоғары, төмен бағытталған белгілер, жаяу жүргінші жолы сынды белгілерді айтуға болады. Қорытынды: Ғылымда көптеген символ,графика, диаграмма сияқты шартты белгілерді қолдану айрықша белең алған. Бұл қазіргі ғылымның даму қарқынына сай құбулыс. Бұндай таңбалар математика, физика, геометрия, химия сынды ғылыми салаларда көп қолданылады. Дегенмен бұл белгілер өмірде кездеспейді деген сөз емес. Қарапайым өмірде, жолда, бекеттерде, карталарда шартты белгілердің түр-түрін кездестіре аламыз. Бұл белгілер ықшамдылық, дәлдікке негізделген өмірімізді жеңілдетуші белгілер. жүктеу/скачать 499,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|