«Қаржылық есеп» ПӘнінен оқУ-Әдістемелік қҰралы семей-2014 Мазмұны
жүктеу/скачать 255,55 Kb.
|
ФУ КАЗ
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақ тақырыбы: Кесімді және мерзімді төлемақыны есептеу.
| Бақылау сұрақтары:
1. Еңбек төлемінің қанша түрлері бар? 2. Еңбекақының нысандары 3. Еңбек төлемінің маңызды мақсаттары 4. Еңбек есебінің міндеттері 5. Демалыс үшін төленетін төлемақы қалай есептеледі? Сабақ тақырыбы: Кесімді және мерзімді төлемақыны есептеу. 1.Кесімді төлемақы. 2.Мерзімді төлемақы. Іс жүзінде еңбек ақылық ұйымдардың 2 негізгі нысаны пайдаланылады: I.Кесімді ақы төлеген кезде алдын-ала белгіленіп қойған деңгейде әзірленген өнімнің немесе орындаған жұмысшылардың әрбір бірлігіне есептейді.(кг, тонна, км). Кесімді еңбекақы кезінде келесі жүйелер іске асады: Тікелей кесімді еңбек ақы Кесімді-сыйлық Кесімді үдемелі Жанама кесімді Аккордтық кесімді. Тікелей кесімді еңбекақы жүйесінде жалақы дайындалатын өнімнің кез келген санына белгіленген кесімді баға бойынша орындалған жұмыс үшін есептелінеді. Еңбекақы жұмысшының дайындаған өнім санына арналған белгіленген бағаларға көбейту жолымен анықталады. Сонымен бірге еңбекақы әрбір өндірілген бұйым бірлігі үшін бір ғана сол бағалау бойынша төленеді. Сыйлықақы кесімді еңбекақы жүйесінде жұмысшының жалақысы нақты өнімділік үшін есептелетін негізгі кесімді бағалау бойынша еңбекақыдан құралады және белгіленген сыйлық ақы көрсеткіштерін жоспарды, нормаланған тапсырманы және өнімділік нормасын орындау және асыра орындау; өнімнің сапасын көтеру; шикзатты, отынды, энергияны, материалды үнемдеу; жабдықтау жұмысының техналогиялық тәртіптемесін сақтағаны үшін есептелетін сыйлықақы төленеді. Үдемелі-кесімді еңбекақыда жалақы өнімдердің жоспарлы саны үшін- тікелей кесімді бағалау бойынша емес, өнімді нормадан тыс өндіргені үшін- үдемелі өсу бағасы бойынша есептелінеді. Жанама кесімді еңбекақыда қосалқы және басқа өндірістегі жұмысшылардың еңбекақы көлемі олардың негізгі өндіріс жұмысшыларына қызмет етудегі жұмысқа жанама әсерін тигізетін еңбек нәтижесіне байланысты есептеледі. Көтеріңкі еңбекақы жүйесі әр түрлі мамандықтағы жұмысшылардан құрылатын бригаданың жөндеу жәнеде басқа жұмыстарды орындау барысында қолданылады. Бұл жүйеде жалақы алдын-ала белгіленген нормаланған тапсыпма бойынша барлық жұмыс көлемінің орындалуымен анықталады. Еңбекақы жұмыстың ең жоғарғы мерзімінде орындалуы мен қоса көрсетілетін түпкілікті өнімнің өлшеу бірлігіндегі белгіленген бағалау бойынша барлық жұмыс көлемі үшін жүргізіледі. Бухгалтерия нақты еңбекақыны жұмыс істелінген әрбір уақыт ішіндегі сағат санына ж\е жұмысшылар разрядына сәйкес бригада мүшелеріне бөледі. Бұл жағдайда сыйлықақы сапаны сақтау барысындағы жұмысты орындау уақытын қысқарту үшін жүргізіледі. Көтерінкі еңбекақы жүйесі материалдық мүдделікті тудыру ж\е жұмысты орындау уақытын қысқарту үшін жүргізіледі.Көтерінкі еңбекақы жүйесі материалдық мүдделікті тудыру және жұмысты орындау мерзімін қысқарту мақсатында жеке жұмысшылар тобына енгізілуі керек. Көтерінкі еңбекақы жүктелімімен ресімделеді. Бригада мүшелерінің өтініші бойынша көтерінкі еңбекақы оларға тең бөлінуі мүмкін. II. Мерзімді еңбек ақы- нақты істеген уақыты үшін еңбекақының мөлшері немесе тарифтік мөлшерлемесі бойынша еңбеккерлерге есептелінетін жалақы нысанын айтады. Жүйелері: Жай мерзімдік жүйесі. Сыйақылы мерзімдік жүйесі. Мерзімдік енбекақыда жұмыс істеуші тұлғаға бір айдағы барлық жұмыс күндерін істегені үшін толық төленетін қызметақы ( тарифтік мөлшерлеме) тағайындалады; егер Жұмыс кундерін толық істемесе,оған еңбекақы нақты істеген уақыты бойынша төленеді. Бұл жүйе негізінде қызметкерлердің еңбекақысында қолданылады. Егер мезгілдік еңбекақыдағы жұмысшы техникалық процесске қатыспаса немесе жабдықты жөндеумен айналысса, оның еңбегі кесімді еңбекақыдағы жұмысшылардың тарифтік мөлшерлемесі бойынша (бұйрыққа сәйкес) төленуі мүмкін. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 ж. 6өшы ақпанындағы № 170 «Қазақстан Республикасында еңбекақышы ұйымдастыруды жетілдіру туралы» Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министірлігі 1997 жылдың 13-ші ақпанында бекіткен Қаулыны қолдану бойынша Түсініктемелерге сәйкес ұжымдық келісімшартты бекіту барысындағы меншік түріне қарамастан материалдық салаларды ұйымдастыруда қабылданған салалық және аймақтық келісімдерде еңбекақы қорының шегінен аспайтындай етіп тарифтік мөлшерлемелерді, үстеме ақылар мен қосымша ақыларды көтеруге болады. Тарифтік мөлшерлемені көтеру осы мақсатқа арналған қолма-қол қаражат есебінен бір мезгілде барлық қызметкерлер үшін іс жүзінде асырылады. Өнеркәсіптерде еңбектің саны мен сапасы ескерілетін мерзімдік-сыйақылық еңбекақы жүйесі кеңінен тараған. Бұл жүйені қолдану барысында жұмысшының жауапкершілігі мен жеке материалдық мудделілігі артады. Жұмысшыға сыйлықақы уақытты үнемдегені үшін, жұмысшылардың және жабдықтардың жұмыс істемей бос тұрып қалғанын азайтқаны және жойғаны үшін, машиналарды, агрегаттарды,цехтарды апатқа ұрындырмағаны үшін, материалдарды үнемдегені үшін беріледі. Сыйлық пен сыйлықақы көлемі кәсіпорындарда (ұжымдарда) әзірленген сыйлықақы беру туралы Ережемен анықталады. Сондай-ақ, бұл жүйеде жұмысшыларға нақты істеген уақыты үшін жай мерзімдік еңбекақы төленеді. Алайда, жұмысшыларға нақты істеген уақыттары үшін есептелетін еңбекақыларына процентінде белгіленетін қосымша сыйлықақы беріледі. Сыйлықақы көлемі жұмыстың маңыздылығы мен күрделілігіне қарай жұмысшылардың сараланған (дифференцирование) мамандықтары мен топтары бойынша белгіленеді. Жұмыстың негізгі нәтижесі үшін жұмысшыларға сыйлықақы еңбекақы қорынан мына көрсеткіштер (шарттар) бойынша беріледі: өндірістік тапсырманы орындау және асыра орындау; өндірушіліктің, өнімділіктің, бұйымның еңбек сыйымдылығын төмендетудің, өнімділіктің жаңа нормасын игерудің (уақыты мен қызмет етуінде) артуы; бөлім жұмысының түпкі нәтижесін жақсарту. «Сыйлықақы туралы ережені» субъект дербес әзірлейді. Егер материалдарды үнемдеу барлық бөлімдер бойынша тұтас анықталса, онда сыйлықақының жалпы сомасы мерзімдік еңбекақыға сәйкес жұмысшыларға таратылады. Мерзімдік сыйлықақы тұтас кәсіпорын мен бөлімдердің жалпы, сандық жұмыс көрсеткіштері үшін есептеледі. Сыйлықақы көлемі кәсіпорын мен бөлімдер бойынша тұтас белгіленеді. Ал, сыйлық нақты мерзімдік еңбекақы бойынша есептеледі. Қызметкерлер еңбекақыны есептік кезеңдегі жұмыс істеген күндерінің санына байланысты белгіленген қызметақы бойынша алады. Олардың сыйлықақысы кәсіпорын жұмысшысының жалпы өндірістік көрсеткіштеріне қарай белгіленеді. Қазақстан Республикасында кез –келген халықшаруашылықтың саласы еңбек төлемін 1999 жылы 24-ші желтоқсанда қабылданып, 2000 жылы 1-ші қаңтарда күшіне еңген « Еңбек туралы» заңына сәйкес жүргізіледі. Тариф мөлшерінің және бюджет сферасындағы еңбеккерлердің қызмет иесінің (лауазымды адамның) айлығын белгілеген кезде жалақының минималды деңгейін және біріңғай тариф сеткасын пайдаланылады. Біріңғай тариф еңбек ақының 21 разрядының денгейінде құрылады және әрбір разряд үшін өзіндік тарифтік коэффиценті белгіленеді: 1-8 разряд аралығында – жұмысшылар, 2 – 21 разряд аралығында –қызметкерлер үшін. жүктеу/скачать 255,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|