Қазалы қаласы Қ. Нұрмаханов атындағы

№95 мектеп кітапханашысы

Қазалы топырағында жерін жауға бермеген Жанқожа батыр, Ақтан батыр, киелі өнер көшінде өзінің өшпес ізін қалдырған Байназар, шайыр Қарасақал Ерімбет, майталман жырау Жәмет Сайымұлы, жалынды жастар жетекшісі Ғани Мұратбаев, ағартушы-педагог Бердікен Мергенбаев, өнер қайраткері Кеңес Дүйсекеев, халық қаһарманы, халық әртісі Роза Бағланова, жезтаңдай әнші Мадина Ералиеава секілді жүз жылда бір туатын талант иелерін тау тұлғалы Қалжан Нұрмаханов есімі толықтыра түседі.Оның тарих бетінде қалдырған қолтаңбалары мен өшпес іздері кейінгіге қалдырған мұралары мен алтын қазынасы Қалжан Нұрмаханов бейнесін асқатата түсері сөзсіз. Сол Қалжан атамызға өзіміз шаңырағында бала тәрбиелеп , білім беріп отырған мектеп есімі берілгені бәрімізге мәлім. Бүгін мектепке есімі берілген өр тұлға 88 жасқа толып отыр. Небәрі 36 жасында дүние салған Қалжан атамыз аз ғұмырының ішінде ерен еңбегін халықтан аямаған, оның қаламының ұшынан керемет шығармалар мен аудармалар туған. Әрі қарай Қалжан Нұрмаханов туралы ,балалар ізденістерін тыңдасақ.

2. Жолдыбаева Анеля – 8 сынып оқушысы

3. Қожақова Назерке – 7 сынып оқушысы

4.Меңдуақас Елдос – 7 сынып оқушысы

5. Сапарбеков Ерасыл – 6 сынып оқушысы

Сіздерге рухани ізденіс, балаларымызға сәттілік тілеймін!

Кеулімжаева Айдана – мектеп тәлімгері.

Баянова Жұмагүл – мектеп психологі.

Кітапханашы: Келесі кезекте оқушылар ізденісін назарларыңызға ұсынамыз.
Кітапханашы: Құрметті ұстаздар мен оқушылар! Біз бүгін әдебиет қайраткері Қалжан Нұрмаханов туралы біраз мағлұмат алдық. Келесі кезекте қорытынды сөзді мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Көпенов Жаңабек Елемесұлына ұсынамыз. /Конференцияға қатысушыларды марапаттау./
Қорытынды: Осымен бүгінгі қасиетті Қазалының бір туар ұлы

Қалжан Нұрмахановтың туғанына 89 жыл толуына орай ұйымдастыралған «Қалжан Нұрмаханов - әдебиет қайраткері » тақырыбындағы мектепішілік конференцияны жабық деп жариялаймыз. Келесі кездескенше күн нұрлы болсын!

Қалжан Нұрмаханов 1927 жылы Қызылорда облысының Қазалы қаласында туған. М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мелекеттік университетінің филология факультетін бітіргеннен кейін М.Горький атындағы әдебиет институтының аспирантурасында оқыған. КСРО Жазушылар Одағының аппаратында «Дружба народов», «Жұлдыз» журналдарының редакцияларында қызмет атқарған. «Жазушы» баспасында проза бөлімінде аға редактор болған.

Қазақ КСР Мәдениет министрігінде цензура жөнінде бас редактор болған. Қазақстан мен Қырғызстанның баспасөздерінде мақалалары жиі жарияланған. Мақалаларын қазақ, орыс тілдерінде бірдей жазатын.

Орыс тілінде «Литературные заметки» (1960), қазақ тілінде «Дәстүрлі достық» (1962-1978), «Дос лебізі» (1968) кітаптар шыққан. Шыңғыс Айтматовтың «Жәмилә» повесін қазақшаға аударған. «Аңсаған менің әнімсің» пьесасы республика театрларында әлденеше рет қойылды.

Қазалының бір туар ұлы Қалжан атамызға осындай ерен еңбегі үшін халық депутаттары Қазалы аудандық Кеңесі атқару комитетінің 21 шілде 1991 жылғы №68 қаулысы бойынша, осы өзіміз оқып жатқан мектепке Қалжан Нұрмахановтың атын берді. 1990-1991 жылдары Әділбек Сарабеков басқарған МПМК – 06 мекемесі Қазалы қаласындағы №95 мектеп құрылысын салып, ол 1991 жылдың

1-қыркүйегінен бастап пайдалануға берілген. Мектеп 864 оқушыға арналған.

1991 жылдан 1999 жылға дейін Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі Оңталап Романов Райханұлы басқарған.

1997 жылы мектеп бойынша Қалжан Нұрмаханов жылы болып жарияланып, мектеп ішінен өлкетану мұражай бөлмесі ашылды.

1999 жылдан 2006 жылға дейін мектепті Қазақстан Республикасының білім беру ісінің үздігі Есбосынов Нұрлыбек басқарды.

2006-2008 жылдар аралығында мектепті Қазақстан Республикасының Білім Министрлігінің Құрмет грамотасының иегері Сағидуллаев Ғабит басқарды.

2008 жылдың қаңтар айынан бастап мектепті білікті ұстаз Маханбетов Оңталап Төлегенұлы басқарып келеді.

Біздер осы мектепті құрметтеп, қастерлеп жүруіміз қажет деп білемін. Қалжан есімі берілген осынау киелі білім шаңырағына зор құрмет – біздің тәрбиелі , өнегелі , білімді шәкірт болып өсуіміз деп білемін.

ҚазПи – дің түлектері бұл салада кеуделеп , атақ жинап жатырғанда «Литературная газета» мен «Дружба нарадов» журналдарының бетіне жағымпаздық пен шыншылдық, сыншылдықты алға тартқан Қалжан атамыздың қарсы пікірлері жарық көре бастады. Ол кезде Қалжан Нұрмаханов М.В.Ломоносов атындағы Мескеу мемлекеттік универститетінің филология факультетін тәмамдап , М.Горький атындағы әдебиет институтының асперанты еді.

Оқу бітіре сала Қалжан Нұрмаханов «Жұлдыз» журналына орналасты. Табиғатынан ашық, әділдікті ту еткен, ақкөңіл азамат үшін жаңа ортаға тіл табысу қиындық келтірмеді. Келе сала «Литературные заметки» деген сын жинағын орыс тілінде шығарып та үлгірді.

1917 – 1929 жылдары аралығында Қалжан Нұрмаханов науқастығынан зорығып жүрген ді. Қазақстанның сыны мен әдебиеттану ғылымы білімді, әрі орысшы – қазақшаға бірдей , эстетикалық таным – білігі жетілген шын мәнінідегі жауынгер қаламынан тез айрылып қалғаны өкініш тудырады.

Осыдан кейін Қ.Нұрмаханов Мәдениет министрлігінің репертуар жөніндегі бас редакторы болып, біраз игі істің басында жүрген. Бұл заман сыншылдардың қаламы үшкір,ағайын – туыстық пен руластықты көтермейтін заман болды.

Халыққа дәстүрлі достықты үндеген Қазалы тумасы Қ.Нұрмахановтың бүкіл совет, әсіресе қырғыз әдебиетіне жасаған жақсылығы телегей теңіз. Қырғыз ақыны Шыңғыс Айтматовпен дос болып, оның қырымды қаламынан шыққан «Бетпе -бет» , «Алғашқы ұстаз» , «Ана – жер - ана» шығармаларын аударып қазақ елінің қаламгеріне айналдырды. Осындай игілікті істі достық ниетпен адал атқарды.1963 жылы осындай дос, адал жар , қалымды қаламгер дүние салды.

Қазалы топырағында жерін жауға бермеген Жанқожа батыр, Ақтан батыр, киелі өнер көшінде өзінің өшпес ізін қалдырған Байназар, шайыр Қарасақал Ерімбет, майталман жырау Жәмет Сайымұлы, жалынды жастар жетекшісі Ғани Мұратбаев, ағартушы-педагог Бердікен Мергенбаев, өнер қайраткері Кеңес Дүйсекеев, халық қаһарманы, халық әртісі Роза Бағланова, жезтаңдай әнші Мадина Ералиеава секілді жүз жылда бір туатын талант иелерін тау тұлғалы Қалжан Нұрмаханов есімі толықтыра түседі. Оның тарих бетінде қалдырған қолтаңбалары мен өшпес іздері кейінгіге қалдырған мұралары мен алтын қазынасы Қалжан Нұрмаханов бейнесін асқатата түсері сөзсіз.

Бір сәт әдебиет әлемінің өткеніне зер салып, тарих парақтарын саралап, шолу жасасақ Қалжан Нұрмаханов 1927 жылы 27 қыркүйекте Қызылорда облысы, Қазалы қаласында дүниеге келген. 1932-1945 жылдары Ғани Мұратбаев атындағы №17 қазақ орта мектебін күміс белгімен бітіріп, өз қатар құрбыларынан озық оймен ерекшеленді.

1946-1951 жылдары Москвадағы Ломоносов атындағы университетінің шығыстану факультетінің филология бөлімінде, 1957-1953 жылдары M. Горкий атындағы аспирантурада білім алған. 1953-1953 жылдары Москвада шығатын «Халықтар достығы» журналының сын бөлімінің редакторы,1955 жылдан бастап «Қазақстан пионері» газетінде аудармашы,1956 жылы «Жас өнер» журналының редакторы болып қызмет атқарған.1956 жылдан «Жұлдыз» журналының сын бөлімін басқарған. Осы қызметте жүріп әдебиеттің барлық саласындағы құбылыстарға өз ойын, пікірін білдіріп кетті.

Қазақ әдебиетінің күрделі мәселелер жөнінде көптеген мақалалар жазды. Қазақ әдебиеті тарихын оның өкілдерін орыс қауымына таныстыруда да көп еңбек етті. Сыншы қазақ кеңес әдебиетінде, қырғыз, түрікше, тәжік әдебиеті дамуына да назар аударып, өз пікірін білдірген. Оның сыншылық таланты Mаксим Горкий атындағы аспирантурада оқып жүргенінде ашылды. Осы еңбектерінің куәсі «Литературные заметки», «Дәстүрлі достық» сияқты мақалалар жинағы. Сыншы қазақ әдебиетінің тарихын, оны жасаушыларды Республикадан тыс оқырмандарға таныстыруды мақсат етті. Сондықтан Қалжан Нүрмаханов көп еңбектерін орыс тілінде жазды. «Адамзаттың Айтыматовы атанған» заманымыздың заңғар жазушысы Шыңғыс Айтыматовпен бірге білім алып, сөз өнерінде қалам тербеген ойлары бірге тоғысты. Шығармашылық қатынастан мәңгілік шынайы достыққа ұласты. Шыңғыс Айтыматовты қазақ халқына тұңғыш танытқан осы Қалжан еді. Әдебиет өнерінде бірін-бірі толықтыра түсетін, қаламы қарқынды тау тұлғалас кесек тұлғалар. Орыс тілінде жазылған «Жәмилә», «Дүйсеннің мектебі» сияқты өміршең шығармалары қырғыз тілінде шықпас бұрын қазақ тіліне аударып, қазақ оқырмандарын Шыңғыспен қауыштырды. Екі елдің әдебиетшілерін шығармашылық сабақтастық жалғастырып, бірін-бірі толықтыра түседі.

Сонымен бірге, Қалжан Нүрмаханов Қазалы топырағынан шыққан жазушылар одағының тұңғыш мүшесі. Әдебиет әлемінде құйрықты жұлдыз секілді жарқ етіп сөнген Қалжан Нұрмаханов небәрі 36-жыл ғұмыр кешкен. Бірақ осы аз өмірінде мол мұра қалдырып үлгірген әдебиетшінің есімі 1991 жылдың қыркүйек айында Қазалы қаласында 864 орындық мектепке берілді. Мектеп ұжымы сол күннен бастап, абыройлы аттаққа сай жұмыстар атқарып, бала тәрбиелеуде тынымсыз еңбек етіп келеді.

Сөзімді қорытындылай келгенде, күллі әдебиетші қауымында өзінің шынайылығымен білімдарлығымен дараланған Қалжан Нұрмахановтың бейнесі мәңгі жарқырап, ғасыр көші жылжыған сайын тұлғасы асқақтай бермек. Сіздерді күн сәулесінің шуағынан нәр алған киелілік пен қасиетіліктің нұры дарыған киелі Қазалы топырағының төл перзенті Қалжан атаның рухы қолдай жүрсін демекпін!
Қалжан Нұрмаханов – әдебиет сыншысы
Көрнекі әдебиет сыншысы және аудармашы Қалжан Нұрмахановтың туғанына биыл 88 жыл толып отыр. Аз ғана ғұмырының ішінде қазақ әдебиетінен орын алған сыншы, аудармашы артына елеулі мұра қалдырды. Ол- қазақ әдебиетінің өркендеуіне елеулі үлес қосқан талантты тұлға. Өзінің жалындап өткен 36 жылдық қысқа ғұмырында орыс, қазақ, Орта Азия еңбектерін салыстыра отырып талдаған сыншы.

Қалжан Нұрмаханов 1927 жылы 27 қыркүйекте Қазалы ауданы Сарыкөл ауылдық кеңесіне қарасты Томай деген жерде дүниеге келген. Ол 1945 жылы Қазалы қаласындағы №17 мектебін күміс медальмен бітіріп, Киров атындағы мемлекеттік университетке оқуға тусті. Кейін Москвадағы Ломоносов атындағы мемлекеттік университетіне ауысып, филология факультетінің шағыс бөлімінде, оның түрік тобында оқып білім алады. Москва Мемлекеттік Университетін тауысқаннан кейін ол Максим Горкий атындағы әдебиет институтының асперантурасын бітірді. Ол бүгінде есімі әлемге аян жазушы Шыңғыс Айтматовпен осы оқу орнында танысты. Шыңғыс шығармалары Қалжан творчествасының есейіп, аудармашылық талантының қалыптасуына зор әсерін тигізді. Әскеуде қас оқу орнында қатар оқуына қарамастан Шыңғыс пен Қалжан бір-бірімен жүз таныс болды. Етене таныс болу, ет бауырлық олардың арасында кейін орнығады. Қалжан Нұрмаханов орыс, түрік тілдерін өз ана тіліндей меңгерген. Ол өзінің аударма жанрының білгірі екендігін таныта білген. Түрік әдебиетінің көрнекі өкілдері Назым Хикмет, Әзиз Несин шығармаларын терең білген және қазақ тіліне аударған. Қалжанның сын және аударма тақырыптарына жазған көптеген проблемалық мақалалары 1950-1960 жылдары жарияланды.

Қалжан Нұрмаханов негізінен әдебиет сыншысы ретінде танылды. Республикалық, кеңестік баспасөз беттерінде ойлы, парасатты сын мақалалары көптеп басылды. Ол қазіргі орыс, қазақ, шығыс әдебиетінің көкейкесті мәселелеріне арнап ондаған көлемді мақалалар жазды. Олары кейін үш кітап болып жарық көрді. Шыңғыс Айтматовтың «Жәмила» повесі бойынша «Аңсаған менің әнімсің» пьесасын жазды. Спектакль Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ академиялық драма театрында қойылып, көрермендердің зор ықыласына ие болды. Қалжанның творчествасын зерттеуші Құлбек Еркөбеков Қалжанның қарындасы Қазына ұрмаханованың ағасының өмір жолы мен шығармашылығы жөнінде жинақтаған архивінен Қалжан мен Шыңғыс достығының куәсі болған көптеген қолжазбасын құрастырып, «Тау мен даланы туыстырған» деген тақырыпта ой түйіндерін жарыққа шығарды. Ол еңбекте «Бірі асу бермес асқаралы алып, әлем халқын қайран қалдырумен келе жатқан аса даңқты есім де, бірі әдебиет аспанында жалт етіп көрініп, құйрықты жұлдыздай жарқ етіп, отыздан аса бере сөнген баянсыз тағдыр» деп талантты теңестіре бағалайды.

Шыңғыс Айтматов Қалжанды ойы алғыр қаламгер ретінде танып білді. Шыңғыс Қалжан досының дүние салғаны туралы суық хабарды алыс сапарға шыққалы тұрғанда естіп, Алматыға шұғыл жетеді. Дос қабіріне топырақ салып, «Қазақ әдебиеті» газетіне тебіреніске тоы қоштасу сөзін жариялайды. Қалжан Нұрмаханов есімі жерлестерінің есінде мәңгі сақталуда. Қазалы қаласында 1991 жылы салынған мектепке Қалжан Нұрмаханов есімі беріліп, аға рухы қайта тірілді.