Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау
жүктеу/скачать 2,14 Mb. Pdf көрінісі
|
Публикация на каз
| Біздің еңбек пәнінің мұғалімі үнемі бізді мақау,
табын деп және басқа да жаман сөздер айта- ды. Біздің дене тәрбиесінің мұғалімі де сондай-ақ үнемі бізге айқайлайды және бізге топас, мисыз де айтып, білзе тіл тигізеді. Осы мұғалім бізді әрбір ұсақ-түйек үшін жазалайды. Біз спорттық формада болмай, спорт алаңының айналасын- да жартылай қазылып қойылған қаптамаларды жүре бастадық, сосын ол бізді бүкіл сабақ бойы тұрып тұруға мәжбүрледі. Ал біздің алаңда ойнағымыз келіп көлденең бөренелерге мінген кез- де, ол бізді 100 рет жүрелеп отыруға мәжбүрледі. Біздің аяқтарымыз ауырып, тіпті жүру қиын болды». [308] «Дене тәрбиесі және еңбек пәнінің мұғалімдері ба- стан немесе иықтан ұра алады. Жалпы алғанда, олар біздің ата-анамызды шақыртатынын неме- се мектеп инспекторына апарататындарын ай- тып айқайлап қоқаңдайды. Егер біз тыңдамасақ, тебулері мүмкін». [149] «Дене тәрбиесі мұғалімінің оқушыларды ұруы не- месе айқайлауы мүмкін. Сондай-ақ арқадан тар- тып жібереді, итеріп қалады немесе кеудені жер- ден көтеруге немесе жүгіруге мәжбүрлейді». [110] «дене тәрбиесінің мұғалімі бізді алаңғасарланатын немесе оның айтқандарын тыңдамаған кезде доппен ұрады». [17] «Дене тәрбиесінің мұғалімі ғана бізді сабақ уақытында “қаздаңдап” жүруге немесе футбол алаңын айнала 10 рет жүгіруге мәжбүрлейді». [270] Бір мектептегі балалар мұғалімдер сияқты мектеп директорының да тән жазаларын қолданатынын айтты. Кейбір балалар мектеп директорының дәлізде балаларды әдейі итеріп жіберетінін айтып берді. Осы мектептің үш баласы былай түсіндіреді: «Мектеп директоры итеріп қала алады және мұғалім де итеріп қалып, ұрады. Олар арқадан қатты итереді, түрткілейді және тақылдатады». [120] «Мектеп директоры өте күйгелек және өзі дәлізде келе жатқанда егер оның жолында тұрып қалсаң түрте салады. Мұғалімдердің де беттен ұрып, итеріп қалуы мүмкін». [119] «Мұғалімдер арқадан шапалақпен салып қалады, ал директор дәлізде келе жатқанда түртіп қалады. Олар ұрады, итеріп қалады және қатты түртеді». [115] Кейбір балалар мұғалімдердің дене жазаларын қолданбайтындарын айтты; дегенмен, балаларға қатысты айғай, балағаттау және ұрыс-керісті қоса алғанда, ауызша ескертулерді пайдалану теңгерімі бар. «Мұғалімдер кейде ұлдар тәртіп бұзатын кезде айқайлап немесе үстелді ұрып жатады». [390] «Олар жай ғана айқайлайды немесе барлығы ту- ралы инспекторға хабарлаймын деп қорқытады». [386] «Олар бізге жай ғана айқайлап ұрсады; кейде олардың бізді ата-аналарымызды шақыртамын деп қорқытуы мүмкін». [330] «Олар бізге айқайлап ұрсады, бірақ ұрмайды. Ата-аналарды шақыртуы мүмкін». [328] «Олар біздерді балағаттайды, бірақ қолдарын жұмсамайды. Олар жай ғана сөздерді пайдала- нады». [295] Қорыта келгенде, балалардың 20,0%-ына дейін (5-тен 1-і) мұғалімдердің жазаның басқа 88 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ нысандарының мол жиынтығын қолданатыны туралы хабарлады және 16,0%-ы балаларды тәртіпке салу үшін үзілістерді (мысалы, бұрышқа тұрғызу және сыныптан қуып жіберетін кезде) пайдалантыны туралы айтты. Кейбір балалар жа- залар мен үзілістердің басқа да нысандары тура- лы айтты. «Егер біреу-міреуді қорлайтын болса, мұғалімдер қатаң жазалап, екілік қояды және мектеп дирек- торына немесе инспекторға апаруы мүмкін». [380] «Егер 1-2 рет айтқаннан кейін балалар тыңдамаса, онда баланы бұрышқа тұруға мәжбүрлеуі мүмкін немесе кейде сыныптан қуып жібереді». [362] Қорытындысында, екі бала мұғалімнің өздерін әртүрлі жұмыстарды орындауға мәжбүрлей оты- рып жазалайтынын айтып берді. «Олар бізді кешіккеніміз үшін мектепті ай- нала жүгіруге мәжбүрлейді. Егер біз сабаққа дайын болмасақ, еден жуамыз. Едендегі қара жолақтарды ұстарамен кетіреміз. Олар оқушының басына кітап қояды да, оқушы басы- нан кітапты түсіріп алмауы үшін түзу отыруға тиіс». [264] Тән жазаларының себептері Сұхбат барысында балалардан сондай-ақ баланың дене жазасына ұшырауы үшін не істеуі керек екенін және қандай балалардың мектеп мұғалімдерінің немесе мектеп директорларының жеке жазалау қаупіне ұшырағандарын сұрадық. Сұхбат жүргізілген 402 баланың ара- сында балалардың 55,0%-ы мұғалімдерді тыңдамағандықтан немесе тыңдағылары келмегендіктен немесе мұғалімдерге және басқа оқушыларға құрметпен қарамағаны үшін басқа балалардың жазаланғанын айтты; балалардың 17,0%-ы оқушылардың үлгермеушілігі үшін жазаланғанын айтып берді және сегіз бала балалардың отбасылық жағдайына байланысты күштеп жазаланғандарын айтты. «Қадағаланбайтын, сабақтарда кедергі жасай- тын, сотқар және басқалардың атына теріс түсінік беретін балалар. Сондай-ақ үлгермейтін балалар және қиын отбасыларындағы және қиын жағдайларда тұратын балалар». [168] «Сабақта өздерін нашар ұстайтын және қатарластарына тіл тигізетін және қатарластарын қорлап тіл тигізетін, мазақтайтын және басқаларды кемсітетін ба- лалар. Тыңдамайтын және мінезі қиын балалар мен ата-аналарымен келіспеушіліктері бар бала- лар және қызба балалар». [163] «Жаман бір нәрсе істейтін балалар бірдемені ұрлайды, біреуді ұрады және мектепті тастап кетеді. Ата-аналары ішкіш, жағдайлары жоқ отбасының, кәмілетке толмағандар ісі жөніндегі инспектордың есебінде тұрған оқушылар». [152] «Егер кімде-кім алаңғасарланып, шулап, мұғалімді тыңдамаса немесе үй жұмысын жа- самаса. Әдетте, алаңғасар және үй жұмысын жасамайтын әрі көп сөйлейтін ұлдар әрі оларды мұғалімдер де жақтырмайды». [360] «Егер сабаққа дайындалмасақ, шуласақ және тыңдамасақ; онда олар біздерді ұрады». [353] «Егер олар үй жұмысын жасамайтын болса, егер шуласа, мұғалімдермен дауласса. Егер біреуде үй жұмысы болмаса немесе егер ол ерке болса». [189] «Егер кейбір оқушылар өздерін нашар ұстаса және мұғалімді тыңдамаса, кейін мұғалім ұрсады. Егер сен өзіңді нашар ұстасаң, олар ұрсады». [175] «Өзін сабақта нашар ұстаса, қатарластарына тіл тигізсе, оларды қорласа, басқаларын мазақтап, келемеждесе. Тәртіпсіздік, қызбалықпен және ата-аналармен байланысты мәселелер және содыр балалар». [163] Сегіз бала балалардың өздерінің отбасылық жағдайына байланысты күш қолданудың құрбандары болғанын айтты. Бір бала былай түсіндірді: «Мұғалімдер бізге бірдей қарамайды. Олар оқушыларды отбасы байланыстары мен отбасылық жағдайына байланысты бөледі» [355]. Сол мектептің екінші оқушысы былай толықтырады: «Мұғалімдер балаларды бай, ке- дей және туыстар деп бөледі» [354]. Бұдан басқа, басқа мектептің баласы айтады: «Мен және бірнеше бала басқа ауылданбыз және бізді әр күні мектепке көлікпен алып келеді. Біз мұғалімдердің өзімізге басқа оқушыларға қарағанда нашар қарайтынын байқадық. Олар 89 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ біздің бағаларымызды төмендетеді және бізге өз оқушыларына қарағанда көп ұрсады». [94] Мұғалімдер тарапынан оқушыларға қатысты сүйіспеншілік 3.26-кестеде балалардың 35,5%-ына дейін (3-тен 1-і), сондай-ақ былтыр бір жыл бойы мұғалімдердің мектептегі басқа балаларға қарағанда кейбір балаларға сүйіспеншілік та- нытатынын немесе оларға жақсы қарайтынын байқағанын айтқандары көрсетілген. Осылайша, балалардың бәрі мұғалімнің өздеріне бірдей қарайтынын сезбейді. Талдау балалар мектеп директорларының және мұғалімдердің тарапынан болатын зорлық- зомбылық пен кемсітушілікке ұшыраған кез- де демографиялық айырмашалықтар бола- тынын анықтау үшін жүргізілді. 3.27- кестеде ер балалар арасында (27,5%) қыз балаларға қарағанда (20,1%), мектеп директорының және мұғалімдердің тарапынан болатын зорлық-зомбылыққа ұшырағаны туралы ха- барлау ықтималдығының едәуір жоғары екені көрсетілген (яғни, психологиялық және/неме- се физикалық зорлық-зомбылық). Жыныстық белгілері бойынша мектеп директорлары мен мұғалімдер тарапынан болатын кемсітушілікке қатысты айырмашылықтар болмаған. жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|