Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Bolashaq» академиясы» жеке меншік мекемесі

Ондықтан аттамай ауызша қосу және азайту

Сандардың ондық құрамы жайындағы білім ондықтан аттамайтын жағдайларда, яғни бірліктерді қосу, ондықтарды қосу, бірліктерді азайту, ондықтарды азайту қажет болғанда, қосу мен азайту амалдарын орындаудың негізінде алынады. 23+2,25-2,42+30,3+56,30+24 жағдайларында, атап айтқанда, сандардың бірі – бір таңбалы немесе толық ондықтардан құралатын сан болғанда, қосу мен азайту амалдары ауызша орындалады. Мәселен, 23+2 мысалында нәтижені табу алгоритмі мынадай кезеңдерден тұрады. 23 санын ауызша ондықтарға және бірліктерге жіктейміз, яғни 2 онд. 3 бірл. Бірліктерге бірліктерді қосамыз, 3+2=5, ондықтардан және бірліктерден құралған санды атаймыз, яғни 2 онд. 5 бірл. =25.

Мұндағы ең басты мәселе – оқушылардың есептеу тәсілдерін саналы игеруіне қол жеткізу, содан кейін тиімді тәсілдермен есептеулер жүргізу арқылы сәйкес білікпен дағдыларые қалыптастыру. Есептеулерді жүргізу кезінде талқылаулар ауызша айтылады да нәтиже бірден жазылады. Егер амалды орындаумен б/ты сәйкес түсіндірме жазылса, жақшаға алынған амалдың алдымен орындалатыны басшылыққа алынуы керек. Сәйкес жазудың үлгісі: 23+2=20+(3+2)=25 немесе 23+2=25 түрінде болуы мүмкін.

Бөлшектеп қосу және азайту

Бөлшектеп қосу және азайту тәсілдерінің мән-мағынасын ашу кезінде оқушылардың өздеріне белгілі нақты санды қосу кестесін еске түсіріліп, ондықтан аттайтын жағдайлардағы нақты санды қосу және азайту тәсілдері таныстырылады. Мысалы 2-ні қосу кестесіндегі 2+2 мысалынан бастап 8+2 мысалын қоса қарастырып, сол қосу кестесі теңдіктерін пайдаланып, азайтудың сәйкес жағдайындағы нәтижені айтады. 9+2 бұрыннан белгілі қосу кестесінде жоқ. 9-ға 2-ні қосу үшін, 9-ды 10-ға дейін толықтырамыз, ол үшін, 9-ға 1-ді қосамыз, сондықтан бірінші қатарға 9 жасыл және 1 көк , барлығы 10 шаршы қойылады. Енді екінші қатарға тағы 1 көк шаршы қойылады, 10-ға 1-ді қоссақ 11 шығады. Ал 11-ден 2-ні азайту үшін, 11-ден 1-ді азайтамыз, яғни, екі қатарға қойылған 11 шаршының ішінен екінші қатардағы 1 шаршы бастырыла сызылады, содан кейін 10-нан 1-ді азайтсақ 9 шығады, сондықтан бірінші қатардағы 1 шаршы сызылады. 9+2 және 11-2 мысалдарының жауабы көрнекілікке сүйене отырып табылады да сәйкесінше түсіндірме жазылады: 9+2=(9+1)+1=11 және 11-2=(11-1)-1=9.