Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі шәКӘрім атындағы семей мемлекеттік униврситеті

Жылутехникалық есептеуге мысал:

Бастапқы деректер:

Құрылыс ауданы - Курск.

Ылғалдылық аймағы –қалыпты

Есептiк қысқы температура, өте суық бес күндiктiктiң температурасына тең: t _н = -26 ^оС.

Ауаның салыстырмалы ылғалдығы: 60%.

Бөлмелердiң ылғалдық режимі - қалыпты.

Қалыпты ылғалдылық аймағындағы пайдалануды деңгейі: Б

Iшкi қабырғалар үшiн _в = 8,7 Вт/м²·˚С

Қысқы жағдайлардағы сыртқы қабырға үшін жылу беру коэффициенті _н = 23 Вт/м²·˚С

Сыртқы қоршаушы құрылымдардың сыртқы беті жағдайына байланысты сыртқы ауаға қатынасы коэффициент: П = 1.

Iшкi ауаның температурасы мен қоршаушы құрылымдардың iшкi беті температурасының аралығында нормативтiк температуралық құламасы Δt_н = 6 ^оС.

Қабырға қабаттардан тұрады:

1. Цементтік-құмды сылақ:

 = 1800 кг/м³;  = 0,93; S =11,091.

2. Біртұтас силикат кірпіш:

 = 1800 кг/м³;  = 0,81; S = 10,92

3. Цементтік-құмды сылақ:

Кірпіштен қаланған қабат қалыңдығын анықтаймыз

Кірпіштен қаланған қабат қалыңдығын =0,64 мтең етіп қабылдаймыз

Формула бойынша тексереміз:

Д = R₁S₁ + R₂S₂ + … + R_nS_n , где R_n = _n/_n

Д = 0,016111,091 +0,7910,92 +0,021511,091 = 9,04

Шатты қанағаттандырады Д>7.

Осыдан қабырға қалыңдығы болады:

 = ₁+₂+₃ = 0,015+0,64+0,02 = 0,675 м

Кiрпiшті қалау қалыңдығын бiржолата 640 мм тең етіп қабылдаймыз.

3 Қоршау конструкцияларының ылғалдық кезеңін

Ылғалданған материалдардың жылу өткізгіштігі жоғары, ал конструкциялардың жылу беру кедергісі төмен болғандықтан қоршау конструкцияларының ылғалдық кезеңі жылуқоршау қабілетіне әсер етеді. Ылғалданған материалға конструкциялардың шыдамдылығы байланысты. Ылғалданған конструкция аяздан,коррозиядан және т.б. тез қирайды. 1 м³ ауада болатын ылғал мөлшері граммен абсолютті ылғалдылық деп аталады.

Ауаның ылғалмен қанығу дәрежесінен оның қатынасты ылғалдылығы φ анықталады.

Қатынасты ылғалдығы – φ – су буының парционды қысымы – е ауалық ортада парционды қысымның максималды шекті мәнінде қарастырылатын, осы орта температурасына сәйкес келетін, % көрсетілген:

φ =___100%

Е

φ – есептеу үшін жылуберу кедергісін, қабырғаның қоршаушы конструкцияларын анықтайды - R_o, содан кейін қабырғаның ішкі бет температурасын - τ_в табады:

τ_в = t_в – ______ R_в

R_o
мұнда R_в = 0,133 грд. м² ч/ккал (0,1/4 С^о/ Вт)

R_o және τ_в анықтағаннан кейін және ҚНжЕ кестесінен е - τ_в және Е - t_в жазып, ақырғы рет – φ анықтайды.

Бөлменің ылғалдық режимі болуы мүмкін:

• 
  құрғақ φ< 50%;
  
• 
  қалыпты φ= 50÷60%;
  
• 
  ылғал φ= 61÷75%;
  
• 
  сулы φ>75%;
  

№5 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Қабырға ғимараттың қандай конструктивті элементі?
   
2. 
   Қабырғаларға қандай талаптар қойылады?
   
3. 
   Қоршау конструкцияларының жылутехникалық есепте қалай жүргізіледі?
   
4. 
   Қоршау конструкцияларының ылғалдық кезеңі деген не?
   
5. 
   Қоршау конструкцияларының ылғалдық режимін есептеуді қалай жүргіземіз?
   

1. 
   Қасбеттер
   
2. 
   Тұрғын ғимараттың жоспары
   
3. 
   Тұрғын ғимарат қимасы
   

1. 
   Ғимараттың координационды өсі, шеткі өспен өс арасындағы арақашықтық.
   
2. 
   Қабырға қоршау қалыңдығы олардың координационды өспен ілінісуі.
   
3. 
   Проем (терезе, есік) өлшемдері және оларды маркерлеу.
   

Қималарда кіргізеді және көрсетеді:

1 Ғимараттың координационды өстері және олардың шеткі өстермен арақашықтығы.

2 Жер деңгейінің, таза еденннің, қабаттар және алңдардың белгілері.

3 Жамылғы көтеруші конструкциясының төменгі белгісі.

4Ққабырға қалыңдығы және олардың координационды өстемен байланысуы.

5 Проем және тесік биіктігі бойынша байланысу және өлшемдері.
№6 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Қасбет дегенді қалай түсінесіз?
   
2. 
   Ғимарат жоспары деген не және сызбада қалай көрсетіледі?
   
3. 
   Қима дегенді түсіндіріңіз
   

1 Азаматтық ғимараттардың жабыны және едендері

2 Жабын мен еденнің конструктивті шешімдері

Жабын және жамылғы жоспары – бұл жабын немесе жамылғы плиталарын монтаждаудан кейін сыртқы және ішкі көтеруші қабырғаларға орналастыру.

Жабын және жамылғы жоспарында көрсетеді:

- координационды өстерді, олардың арақашықтықтары;

- көтеруші қабырғалардың координационды өске байланыстыру.

2 Жабын мен жамылғы айырмашылығы неде?

1 Қабат аралық жабындылар. Түрлері және төбеден суды аластау.

1. 
   Жаңартылған жабындылар түрлерінің конструктивті шешімдері
   
2. 
   Шатыр жоспары
   

2. Шатыр жоспары деген не?

Сабақ жоспары:

1.Есіктер

2.Есіктерге қойылатын талаптар

Сурет 9.1. Есік конструкциялар: а-тас қабырға ойықтарындағы қорап, б-сол сияқты, қоршау ойықтарында, в- қалқанды есік матасы, г-сол сияқты, филенкалы, д-рамкалы қалқанды мата бөлшектері, е-сол сияқты, рамкасыз; ж,з-тақтайлы филенка; и-тақтайлы орналасу ерекшелігімен; к-балқытылған; л-бұсталық буатты; м-сол сияқты, планкалы; 1-маңдайша; 2- тумбочка; 3-столярлық плита; 4-беттік фанера; 5-рамка; 6-маңдайша; 7-қорап; 8- желімдегі нагель; 9-филенка; 10-орналасу; 11- өаспақ; 12-буат; 13-планка.

№9 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. Есіктің негізгі түрлері. Қабырғаларға есіктерді орнату ерекшелігі.

2. Қалқанды және филенкалы есік конструкциялары

1. 
   Терезе. Конструкциялары және оларға қойылатын талаптар.
   
2. 
   Бөлменің жарықтануын есептеу
   

Табиғи жарықтану – күн көзі. Жасанды жарықтану көзі – электрлік лампалардан түсетін жарық.

Тәжірибеде бөлменің табиғи жарықтану сипаты ретінде қатынасты мәнді – табиғи жарықтану коэффициенті (т.ж.к.) қолданады, %:

Е=(Е_в/В_н)100,

Е_н – сыртқы ашық бет жарықтануы.

Табиғи жарықтандыруды қажетті дәрежемен қамтамасыздандыру үшін шарт сақталады

е≥е_н^тр

е_н^тр = е · м · с

м – ғимарат орналасқан районға байланысты жарықтану климат коэффициенті, кесте.

С – кесте бойынша анықталған климаттың күнді коэффициенті.
№10 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. Терезе түрлері және олардың конструктивті шешімі.

2. Терезе өлшемі қандай факторларға байланысты?

3. Витрина және витраждар түрлері. Олардың конструктивті шешімдерінің ерекшеліктері.

1. 
   Баспалдақтар
   
2. 
   Пандустар.
   

Алаң ені марш енінен кем болмау қажет (бірдей өткізу қабілеттілігін қамтамасыз ету шарты бойынша), сонымен қоса негізгі баспалдақ алаңы 1200 мм кем емес.

11.1 сурет. екі маршты баспалдақ: 1-цокольдік марш;2-қабат алаңдары; 3-қоршау; 4-баспалдақ маршы; 5-қабатаралық алаң; 6-кіру көзі; 7-кіру алаңы.

Басқыш өлшемін қабылдаймыз 150 х 300 мм.

Баспалдақ тор ені

В = 2l + 100 = 2 • 1050 + 100 = 2200 мм.

Бір марш биіктігі

Н/2 = 3300/2 = 1650 мм.

Бір марштағы басқыш асты саны

Бір маршта басқыш арасы басқыш астына бір санға кем болады, себебі жоғарғы басқыш арасы баспалдақ алаңында жатқандықтан:

Орналастыру деп аталатын марштың көлденең проекция ұзындығы тең болады

Аралық алаң енін қабылдаймыз с₁ = 1300 мм, қабатьық с₂ = 1300 мм, сонда аламыз, баспалдақ торының толық ұзындығы құрайды

Сурет 11.2. баспалдақты бөлу сұлбасы: а – қимада; б - жоспарда

10.2 суретте келесі түрде орындалатын баспалдақтың графикалық тұрғызуы берілген. Қабат биіктігін қабаттағы басқыш асты санына тең етіп бөліктерге бөледі және алынған нүкте арқылы көлденең түзу жүргізеді. Содан кейін көлденең проекцияны (марш орналасуы) біреуінсіз басқыш арасы санына бөледі және алынға нүктелер арқылы тік сызық жүргізеді. Алынған тор бойынша баспалдақ профилін сызады.

№11 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Баспалдақ маршы деп нені атайды?
   
2. 
   Басқыш арасы деген не?
   
3. 
   Баспалдақ торлары негізгі қандай конструкциялардан тұрады?
   

Пісірілген қосылысты есептеу жолдары

Шешуі:

• кесте 51 [8.3.3] бойынша 7мм қалыңдықты бұрыш үшін С345 маркалы болатқа R_un=490 Н/мм²=49 кН/м² және (1.4 [2]) формула бойынша R_ωz = 0.45⋅49 = 22.05 кН/см²;

• бір бұрышқа келетін күшті анықтаймыз:

N₁ = 0.5⋅N = 350кН;

• бүйір және алдыңғы жағындағы тігісте N₁ күшін таратамыз

0,7⋅N₁ = 0.7⋅350 = 245 кН және 0,3⋅N₁ = 0,3⋅350 кН;

• қиманың қайсысы қауіпті екенін анықтаймыз (қосылыстың есептік қимасы):

а) балқу шекарасы бойынша R_ωz⋅β_z = 22,05⋅1,05 = 22,21 кН/см², 1,2см қалыңдықты фасонка үшін - R_un=37 кН/см²;

б) тігістің металы бойынша β_f⋅R_ωt = 0,9⋅21,5 = 19,35 кН/м²;

β_f және β_z коэффициенттері 34* [3] кестесі бойынша алынады, онда β_z⋅R_ωz =

= 22,21 > β_f ⋅R_ωf = 19.35, яғни есептік қима тігіс металы бойынша болады;

• фасонканың қалыңдығы 12мм болғанда 38* [3] бойынша тігістің минималды катеті k_f,min= 6 мм, ал бұрыштың қалыңдығы 7мм болғанда катеттің максималды мөлшері k_f,max= 0,9⋅7 = 6,3мм. Бүйір мен алдыңғы жерінде тігіс катетінің мөлшерін тең етіп аламыз - k_f = 6мм;

• ([2] 1.1) формула бойынша тігістердің керекті ұзындығын анықтаймыз:

Бүйір жағында l_ω1 = 0.7⋅N1/(β_f⋅k_f⋅R_ωf) = 245/(0.9⋅0.6⋅21.5) = 21.1см;

Алдыңғы жағында l_ω2 = 0,3⋅N₁/(β_f ⋅k_f Rω_f) = 105/(0.9⋅0.6⋅21.5) = 9.04см;

• тігістің шекті есептік ұзындығын анықтаймыз

85⋅β_f ⋅k_f = 85⋅0,9⋅0,6 = 45,9 см = 459мм > 211мм;

Тігістің ұзындық бойымен біркелкі жұмыс істеуін қабылдаймыз;

• пісірудің шеткі аймақта толық болмауын ескеріп тігістің соңғы ұзындығын қабылдаймыз:

Бүйірінде l_ω1 = 21,1+1=22.1 см, қабылдаймыз l_ω1 = 23 см;

Сурет 1.3.

№12 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Пісірілген қосылысты есептеу мәні қандай?
   
2. 
   Әр түрлі болаттан жасалған созылған сырықтың бекітілген жерін есептеу жолдары.
   

1. Болттарды таңдау

2. Болттарды беріктікке есептеу.

Болттарды таңдай білу, және беріктікке есептеу.

Шешуі:

Есептік кедергі R_y=24 кН/см² (кесте 51* [3]);

Жұлуға уақытша кедергі R_un=37 кН/см² (кесте 51* [3]);

Жаншылуға есептік кедергі R_bp=46 кН/см² (кесте 51* [3]);

• қосылысты симметриялық етіп екі 8мм бетті салу арқылы жобалаймыз.

• беріктік классы 5.8 болтты таңдаймыз (кесте 58* [3]):

Кесілуге есептік кедергі

R_bs=0.40⋅ R_bun=0.40⋅50=20 кН/см²;

• болт диаметрін қабылдаймыз d_b=20 мм;

• γ_b=0.9 көп болтты қосылыс үшін (кесте 35*[3]), γ_c=1.0;

• (1.8 [2]) формула бойынша бір болттың кесілуге қабылдайтын күшін анықтаймыз

N_b'= (20⋅0.9⋅3.14⋅22⋅2⋅1)/4=113.04 кН;

• жаншылуға (1.9 [2]) формула бойынша R_bp=1.35⋅R_un=1.35⋅37=50 кН/см²

Болғанда N_b''=50⋅0.9⋅2⋅1.2⋅1=108 кН;

• Σt=12 мм (беттер қалыңдығы 2⋅8=16 мм, яғни қосылатын беттерден қалың);

• сондықтан болттардың керекті санын жаншылу шартынан анықтаймыз,

Өйткені N_b,_min=N_b''b'. Жарты бетте керекті болттар саны:

n=N/N_b,_min=1000/108=9.26,

• үлкен жаққа дөңгелектеп 10 етіп аламыз, яғни екі қатарда 5-те болады.

• беттің тесіктермен әлсізденуінен көтергіш қабілетін тексереміз.

Қабылдаймыз γ_c=1,1, тесіктер диаметрі d=23мм (В класы үшін);

Онда келесі шарт орындалуы қажет

N= R_y⋅A_n⋅γ_c немесе 1,2 ⋅ (50 - 5 ⋅ 2,3) ⋅ 24 ⋅ 1,1 = 1220 > 1000 кН,

Беріктік қанағаттандырарлық болып шықты.

Сурет 1,4.

№13 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

...

1. 
   С245 болатынан жасалған қимасы 500х12мм екі беттің қосылуын жобалау жолдары.
   
2. 
   Болттарды беріктікке есептеу жолдары.
   

1. 
   Металды жабыны бар арқалықты алаңды жобалау.
   

Нормативті тең таралған жүктеме Р_n=20 кН/м², коэффициент γ_ƒ=1.2, арқалық материалы С235, R_у=23 кН/см² , γ_с=1, шектік иілу [ƒ/l]≤1/250.

• арқалықты тордың компоновкасының екі түрін қарастырамыз: бірінші – кәдімгі, және екіншісі күрделі (2.4, а және б):

• бірінші нұсқау:

Жабын арқалығының арасын 120см деп қабылдап басты арқалықтың аралығын 15 тең аралыққа бөлеміз;

t_н=10 мм болғанда жабын салмағын табамыз

q_н=1⋅0.785=0.785 кН/м²;

онда жабын арқалығына түсетін нормативті жүктеме

q_n=(Р_н+q_н)⋅а=(20+0.785)⋅1.2 = 24.94 кН/м = 0.2494 кН/см;

есептік жүктеме q=(γ_ƒ⋅Р_н+γ_ƒ⋅q_н) = (1.2⋅20+1.05⋅0.785)⋅1.2 = 29.79 кН/м;

есептік ию моментін табамыз:

М=q⋅ℓ₂/8=29.79⋅62/8=134.04 кН⋅м;

Керекті кедергі моменті (2.14 [2]) бойынша с_х=1.1 болғанда



1 – жабын арқалығы; 2 – көмекші арқалық; I – жүктеме; II – есептік сұлба;

а – кәдімгі түрі; б – күрделі түрі

Сурет 2.4.

J_x=9840 см⁴; q=42.2 кг/м; b=140 мм. W_х>W_{n, треб}., болғандықтан беріктігін тексеру қажет емес;

сонымен, арқалық қимасы беріктік шартына және иілуге сәйкес болып тұр. Жалпы орнықтылықты тексеру қажет емес, өйткені олардың қысылған белдіктері жабынмен бекітілген.

1.0⋅78.5+42.2/1.2=113.7 кг/м².

Жабын арқалығының қадамы а = 600/6 = 100 см, аралық ℓ = 4.5 м;

Нормативті және есептік жүктемені табамыз:

q_n = (20+0.785)⋅1.0 = 20.78 кН/м = 0.2078 кН/см;

q = (1.2⋅20+1.05⋅0.785) = 24.82 кН/м = 0.2482 кН/см;

Есептік ию моменті және керекті кедергі моменті:

Сортамент бойынша I24 с W_x = 289 см³ >W_треб; J_x = 3460 см⁴ қабылдаймыз;

q = 27.3 кг/м;

арқалық иілуін тексереміз (2.19 [2]) бойынша:

Нормативті және есептік жүктемені анықтаймыз:

q_n = (20+0.785+0.273)⋅4.5 = 94.76 кН/м ≈ 0.95 кН/см;

q = (1.2⋅20+1.05⋅(0.785+0.273))⋅4.5 = 113 кН/м;

Еспетік ию моменті және керекті кедергі моменті:

М = 113⋅62/8 = 508.5 кН⋅м = 50850 кН⋅см;

Сортамент бойынша I55 с Wx=2035 см³>W_треб.; J_x=55962 см⁴ қабылдаймыз;

q=92.6 кг/м; b_t=18 cм; t_ƒ=1.65 cм;

иілуін тексереміз (2.19 [2]) бойынша:

l_еƒ/b_t қатынасын табамыз, кесте 8* [3] бойынша.

• сонымен, металл шығынына қарағанда бірінші нұсқау тиімді болып келеді.

№14 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары