Jт n ;(2)
p i 0 * q i 0
i 1
Елдің экономикалық өміріне инфляциялық процестердің әсері айқын көрініс алған жағдайда тауар айналымын талдау барысында баға индексін қолдану ерекше мәнге ие. Бағалар индексі қарастырып отырған уақыт аралығында тауардың белгілі бір санының жалпы құнның өзгеруін көрсетеді.
Индексті келесі формуламен есептейді:
n
p i 1 * q i 1
i 1
Jц = n ;(3)
p i 0 * q i 1
i 1
Жоғарыда қарастырылған индекстер арасында математикалық байланыс бар:
n
n p i 1 * q i 1 p i 1 * q i 1
i 1 i 1
Jф = Jт / Jц немесе Jф = n / n ;(4)
p i 0 * q i 0 p i 0 * q i 1
i 1 i 1
Мұндағы: p 0 - базистік кезеңдегі I - ші тауардың бағасы; p 1 - ағымдық кезеңдегі I - ші тауардың бағасы; q 0 - базистік кезеңдегі өткізілген I - ші тауардың саны; q 1 - ағымдық кезеңдегі өткізілген I - ші тауардың саны;
I - тауар түрі;
N - тауар түрлерінің саны.
1. Тауар қорларының түсінігі және оның классификациясы
Тауар қорлары бұл өндіріс сферасынан тұтыну сферасына өту процесіндегі тауар масссының жиынтығы. Тауармен қамтамасыз етудің құрамдас бөлігі.
Тауар қорлары тауар қозғалысының барлық сатыларында қалыптасады: өндірістік кәсіпорындарының қоймасында, тасамладу кезінде, көтерме және бөлшек тауар кәсіпорындар қоймасында. Тауар қорларын қалыптастыру қажеттілігі келесі факторларға негізделеді:
уақыт, яғни өндіріс орыннан сату орнына дейін тауарды тасымалдау үшін уақыт,
тауарды тұтыну мен өндірістегі маусымдық ауытқулар;
өндіріс пен сауда тауар асортименттер арасында сәйкессіздік;
өндірістің территориалдық орналасуының ерекшеліктері;
жеткізуші мен сауда кәсіпорны арасындағы арақашықтық, тауарды тасымалдау шарттары;
тауарды сақтау мүмкіндігі және т.с.с.
Тауар айналысының категориясы ретінде тауар қорларының болуы тауар айналысының процесін тиісті тауармен қамтамасыз ету қажеттілігіне негізделген. Тауарды сатқанға дейін тауар – тауар қорларының категориясына жатқызылады. Тауар қорлары әрдайым өзгеріп отырады. Сол себепті олардың көлемі нақты шаруашылық шартардан тәуелді.
Сауда кәсірорнындарының тауар қорларының классификациясы:
орналысу жеріне байланыстй(сауда кәсіпорындарында, өндірісте, тасымалдау кезінде);
мерзіміне байланысты(кезеннің бастапқы және соңындағы тауар қорлары);
өлшем бірліктеріне байланысты: абсолютті(құндық және натуралды түрде) және салыстырмалы(тауар айналымының күндері); - пайдалану мақсатына қарай:
ағымдық сақтау(сауда кәсіпорындарының күнделікті қажеттілігін қамтамасыз ету үшін);
маусымдық сақтау(ұсыныс пен сұраныстың маусымдық өзгерістері кезінде сауданың үзіліссіздігін қамтамасыз ету үшін);
алдын-ала жеткізу(алыс жатқан сауда орындарында тауарды жеткізу уақыттары арасында сауданың үзіліссіздігін қамтамасыз ету үшін);
мақсатты тауар қорлары(белгілі бір мақсатты шаралар жүзеге асыру үшін).
Тауар қорларының мөлшері көбінесе сауда кәсіпорынның тауар айналымының көлемі мен құрылымы арқылы анықталады. Тауар айналымы мен тауар қорларының мөлшері арасында оптимальды арақатынасты сақтау кәсіпорынның маңызды мәселелерінің бірі. Өйткені қорлар қажетті деңгейде болмаған жағдайында кәсіпорынның тауар айналымын қамтамасыз ету қиындай түседі. Ал қорлардың артық болуы – қосымша шығындарға әкеп соқтырады. Сол себепті кәсіпорынның тауар қорларының мөлшері мен тауар айналымына қажетті мөлшерді анықтау мәселесі өзекті.
Достарыңызбен бөлісу: |