Дәріс 15, 16 – Ароматты аминдер

Дәріс жоспары:

1. 
   Ароматты аминдердің номенклатурасы, изомериясы, классификациясы
   
2. 
   Алу жолдары
   
3. 
   Химиялық қасиеттері
   

Ароматты аминдері алифатты аминдер секілді амиактың туындылары ретінде қарауға болады. Қарапайым өкілі – анилин. Соған сәйкес, ароматты аминдер де біріншілік (I), екіншілік (II) және үшіншілік (III) болып бөлінеді:

Ar – NH₂            (Ar)₂ NH               (Ar)₃N

I                        II                        III

Молекуласында екі амин топшасы бар қосылыстарды диаминдер дейді. Әдетте, ароматты аминдерді тарихи номенклатура бойынша атайды. Халықаралық номенклатура бойынша радикалдың атына амин деген сөзді қосып атайды:

Қосылыстар:                        Т.  Н.                         Х.  Н.

C₆H₅ – NH₂                         анилин                 фениламин

C₆H₅ – NH – CH₃              N - метиланилин        метилфениламин

CH₃ – C₆H₄ – NH₂              толуидин             толуиламин

Алу жолдары. 1. Нитроқосыларды тотықсыздандыру (Зинин реакциясы)

2. Галогентуындылардың аммиак пен аминдер мен әрекеттесу

3. Біріншілік аминдерді алкилдеу

1. Алкилдеу реакциясы

2. Ацилдеу реакциясы

3. Азотты қышқылымен әрекеттесу

Екіншілік аминдер:

Үшіншілік аминдер:

4. Электрофильді орынбасу реакциясы

Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: ароматты аминдердің классификациясы, номенклатурасы және изомериясы, алу жолдары, химиялық қасиеттері

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Ароматты аминдер азотты қышқылмен қалай әрекеттеседі?
   
2. 
   Триброманилинді алу жағдайы ?
   
3. 
   пара-нитротолуолға сутегімен ( катализатор қатысында ) әсер етсе, түзілетін заттың аты мен формуласын жазыңыз.
   

1. В.Л. Белобородов, С.Э. Зурабян, А.П. Лузин, Н.А. Тюкавкина. Органическая химия. – М.: Дрофа, 2008. –Кн.1, С. 514-541

2. В.Ф. Травень. Органическая химия. – М.: Академкнига, 2008. Т.1., С.361-405