Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық

35
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
Кестеге «не істейді?» деген сұраққа жауап беретін етістіктерді теріп жазыңыз. 
Жазған етістіктерді ауыспалы өткен шақ формасына өзгертіп жазыңыз. 
Үлгі:
ұйықтайды
–
ұйықтайтын
1
–
5
–
2
–
6
–
3
–
7
–
4
–
8
–
1. Ауыспалы өткен шақ 
тұлғасындағы сөзді табыңыз.
А) Қадірледі
Ә) Қадірлейтін
Б) Қадірлейді
В) Қадірлепті
3. Жүзеге асырылған әрекет 
түрін табыңыз.
A) Баяндалмақ
B) Баяндалды
C) Баяндама
D) Баяндар
5. Орындалмаған әрекет 
түрін көрсетіңіз.
A) Жеткізіледі
B) Жеткізген
C) Жеткізілмейтін
D) Жеткізеді
2. Әлі жүзеге асырылмаған 
іс-әрекет түрін көрсетіңіз.
А) Сырласатын 
B) Демалып жатыр
C) Пісірді
D) Ызаландырмақ
4. «Не істейтін?» сұрағына 
жауап беретін  сөзді табыңыз.
A) Тасуда
B) Тасылды
C) Таситын
D) Тасымас
6. «Ол» сөзімен тіркесетін 
етістікті  табыңыз.
A) Жүрсің
B) Кетемін
C) Дейтін
D) Келесіз
4. Болымсыз және болымды  түрде жазыңыз.
Болымсыз
Болымды
айт – 
_________________________________________
көрсетпеген – 
_________________________________________
кел – 
_________________________________________
таныспаған – 
_________________________________________
 
бар – 
_________________________________________
ашпаған –   
_________________________________________
 
сұра – 
_________________________________________
сұрамаған – 
_________________________________________
кет – 
_________________________________________
шығармаған – 
_________________________________________
 
күл – 
_________________________________________
әкелмеген – 
_________________________________________
 
айтпайтын 
көрсететін

36
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
артыҚ БОЛМас БІЛГенІң
тыңдаЛыМ
1. Тыңдаңыз. Сұхбат не туралы?  Дұрыс жауаптың тұсына 
 белгісін 
қойыңыз.
№4
 
 
 
 
 
 
 
1950 жылдан бастап ғаламтор іске қосылды / жұмыс істей бастады.
Алғашқы е-майлды Проф. леонард Клейнрок лос Анджелестегі 
Калифорния университетінен Станфорд ғылыми-зерттеу 
институтына жіберген.
Әлемдегі ең бірінші газет 1605 жылы  
 
Германияның Страсбург қаласында шыққан
Түркістан уалаятының газеті Қазақстандағы 
ең бірінші газет. 1870-1882 жж. Ташкентте 
қазақ және өзбек тілдерінде шыққан.
Журналистердің ақшасы т
уралы
Журналистер жазатын ақпарат, мәліметтер туралы
Газет-журналдар түрі т
уралы

37
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
2. Тыңдаңыз. Айтылу ретімен нөмірлеңіз.
№5
Адамдардың жеке өмірі туралы жазу
Баспасөз құралдарын керек ететін жұлдыздар
Тек атақты адамдар, жұлдыздар туралы жазатын газет-журналдар
3. Қайта тыңдаңыз.  Әр тақырып бойынша 2 сөйлем жазыңыз.
А
Адамдардың жеке өмірі туралы :
1. 
_____________________________________________________________________________________________________________________________
 .
2. 
_____________________________________________________________________________________________________________________________
 .
Ә
Баспасөз құралдарын керек ететін жұлдыздар:
1. 
_____________________________________________________________________________________________________________________________
 .
2. 
_____________________________________________________________________________________________________________________________
 .
Б
Тек атақты адамдар, жұлдыздар туралы жазатын газет-журналдар:
1. 
_____________________________________________________________________________________________________________________________
 .
2. 
_____________________________________________________________________________________________________________________________
 .
4. Қайта тыңдаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
Сұхбат беруші газет-журналдардағы 
ақпараттарды қызықты етудің қандай 
жолдарын атайды?
Ақпарат қандай болуы керек? 
Сұхбат берушінің пікірінше, халық не 
үшін газет-журналды сатып алады?

38
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
айтыЛыМ
1. Топтық  жұмыс. Екі топқа  бөлініп,  пікірталас 
өткізіңіздер.  Бір  топ    ғаламтордың,  екінші  топ 
баспасөздің қажеттілігін дәлелдейді.
  
2. 
Топтық жұмыс. Екі топқа бөлініп, пікірталас өткізіңіздер. Бір топ  газет-журналдың адам 
өміріндегі маңыздылығын, екінші топ  қажетсіз қағаз шығыны  екендігіне сендіре білуі тиіс.
3. Берілген сөздерді пайдаланып, өзара журналист және сұхбат беруші рөлін 
ойнаңыздар. Бір-біріңізден кезектесіп сұхбат алыңыздар
.
жазыЛыМ
1. Жұптық жұмыс. Топтасыңызбен бірігіп, өз газет-журналдарыңызды шығару жоспарын 
құрыңыз. Төменде берілген мәселелер қамтылуы тиіс.
А) атауы
Ә) қандай жасқа арналғаны
Б) қандай мәселелер туралы жазатыны
В) данасы
Г) шығу мерзімі – айына, аптасына неше рет
Ғ) дизайны
2. Өзіңізге ұнаған / ұнамаған бір телебағдарламаға / газет-журналдағы мақалаға пікір 
жазыңыз.
А) атауы
Ә) қандай телеарнада көрсетілгені / газет-журналға шыққаны
Б) қандай мәселе туралы жазылған / көрсетілген бағдарлама
В) неліктен ұнамады / ұнады
Г) бағдарламаны немесе мақаланы өзгерту бойынша ұсыныс
«Ғаламтор» және баспасөз. 
Қайсысы қазір басым / 
артық / күшті? Неге?
Газет-журнал шығару керек пе, жоқ па? Не үшін керек / керек емес?
Қағаз шығыны ғана деп ойлайсыз ба?
мінез
теледидар көр
у
балалық шақ
сүйікті түс
газет-журналдар оқу
бос уақыт
достар
сүйікті тағам

39
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
2
- саБаҚ
БАСПАСөЗ-мЕДИА
   
                  
 318 - беттегі сөздермен танысыңыз.
                                 1.  Синонимдерін табыңыз. 
 
 
 
А 
В
1 - ___ ат
А жолдас 
2 - ___ маңызды 
Ә кісі 
3 - ___ бағдарлама 
Б құрбы 
4 - ___ атақты  
В шыдамды
5 - ___ дос 
Г есім
6 - ___ таныс 
Ғ телехабар  
7 - ___ сабырлы 
Д белгілі  
8 - ___ адам 
Е
қажетті  
2.  Баспасөз-медиа бөлімінің сөздігін пайдалана отырып, сөйлемді 
толықтырыңыз. 
1
Менің бұл газетті оқығым келмейді, бұл газет мен үшін 
______________________________________
.
2
Мына  телебағдарлама  адамды 
______________________________________ 
екен.  Көрсем,    ұйқым    келіп  
кетеді.
3
Кинотеатрға барсақ, 
______________________________________
 толып отыр. Кино қызық сияқты.
4
______________________________________
 бағдарламалар қызығырақ, себебі жұмыстан кейін 
шаршағаныңды ұмытасың.
5
______________________________________
 бағдарламаларды көруге уақытымыз жоқ, жұмысқа, сабаққа 
асығамыз.
6
Қайырлы таң! Маған 
______________________________________
 газетті беріңізші.
7
Сіз  келісімшартты  бұза  алмайсыз,  бұл 
______________________________________
  әрекет.  Екі  жақтың 
адамдары  келісіп, қол қоюлары керек.
Г

40
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
3. Сұрақтарды жауабымен сәйкестендіріңіз.
1 - ___ Өзің туралы қазақша айта 
аласың ба?
А Жазамын, бірақ қысқа.
2 - ___ Қандай газет-журналдарды 
оқи аласың?
Ә Оқи аламын, бірақ кейбір 
сөздерін түсіне алмаймын.
3 - ___ Ғаламтордан қажет ақпараттарды 
іздей аласыз ба?
Б Шағын мақалалар жазатын 
газеттерді оқи аламын.
4 - ___ Қандай жаңалықтарды 
тыңдағанда түсіне аласың?
В Иә, айта аламын.
5 - ___ Қазақ тіліндегі жаңалықтарды 
оқи аласың ба?
Г Жоқ, іздей алмаймын.
6 - ___ Қазақша хат жаза аласың ба?
Ғ Қызықты оқиғалар туралы 
жаңалықтарды тез түсінемін.
4. Сөйлемді толықтырыңыз. 
Достық  екі  адамның  бір-біріне  сенуінен  басталады,  яғни  достық  үшін 
_______________________
  өте 
қажет  нәрсе.  Менің  інім  сылбыр,  өте 
_______________________
  қимылдайды.  Мен 
_______________________
  үйрек  де-
ген  мультфильмді  көргенмін.  Нағашы  атам  көп  сөйлемейді, 
_______________________
  және 
_______________________
  . 
Жездемнің ағасы ұзын емес, 
_______________________
  
_______________________
 қара шашты, 
_______________________
 жігіт. Ол өте 
сыпайы,  барлық  адамдармен  тез  тіл  табысып  кетеді, 
_______________________
 
_______________________
  .  Әріптесімнің 
бастығы   
_______________________
  үшін  ашуланып  кетеді,  ол  оның  басты 
_______________________
    .  Балабақшадан 
інім 
_______________________
  және 
_______________________
    тастар  әкеліпті.  Қызметтесімнің    жағымсыз  қасиеттерін 
байқадым. Ол   
_______________________
  жақсы сияқты, бірақ 
_______________________
 екен. Үнемі оған өтірік айтады 
екен. Мен дүкеннен 
_______________________
   
_______________________
 сатып алдым.
5.  Сұрақтарды жауабымен сәйкестендіріңіз.
1 - ___
Бүгін кетесің бе?
А
Ақпан.
2 - ___
Сіз бұл жаңалықты кімнен естідіңіз?
Ә
Таңғы 7-де.  
3 - ___
Ертең жексенбі ме?
Б
Әріптестерімнен.
4 - ___
Сіз таңертең сағат нешеде тұрасыз?
В
Үйге қайтамын.
5 - ___
Қазір қай ай?
Г
Жоқ, бүрсігүні.
6 - ___
Сіз сағат нешеде ұйықтауға жатасыз?
Ғ
Жоқ, демалыс.
7 - ___
Ертең жұмыс күні ме?
Д
Сәрсенбіде. 
8 - ___
Сіз аптаның қай күні жұмысқа шығасыз?
Е
Түнгі 11-де. 
9 - ___
Сіз жұмыстан кейін не істейсіз?
Ж
Жоқ, дүйсенбі.
Г
арам
   
Келбетті
  
қысқа бойлы
 
сенім
  
ұсақ-түйек
  
салмақты
  Баяу,  
мінезі  жағымды
    
ірілеу
    
жайшылықта
   
тұйық
    
Ұсқынсыз
  
кемшілігі
  құты   
ұсақтау
Г

41
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
Ережемен танысыңыз.
Мезгіл үстеуі
   
  
 
 
                                        
294
 
- бет
Бұл бағдарлама 
ертең
 басталады.
Кеше
 қызық кино болды.
Ол 
таңертең
 газет оқиды.
Кешке
 маңызды жаңалықтар айтылады.
6. Тиісті сөзді қойыңыз.
1. Қазір кеңсе жабық, 
______________________
 келіңіз.  / 
таңертең 
/ 
қазір 
/
2. Мен әкеме 
______________________
 телефон соға алдым.  / 
кеше 
/ 
ертең 
/
3. Журнал баспасының мекенжайын 
______________________
 кейін аласыз.  / 
түстен 
/ 
түннен 
/
4. Бұл жайлы ақпаратты 
______________________
 теледидардан көре аласыз.  / 
ертең 
/ 
кеше 
/
5. Қызықты мәліметті интернеттен 
______________________
 алтыға дейін көре аласыз.  / 
кешкі 
/ 
түскі 
/
6. Мен жұмысқа 
______________________
 таңғы тоғызда барамын.  / 
ертең 
/ 
түскі 
/
Ережемен танысыңыз.
Мезгіл үстеуі + 
-ғы, -гі, - қы, -кі
 жұрнақтары                      
294
 
- бет
Ол ертең
гі
 пойызбен келеді.
Кеш
кі
 бағдарламаны Сәуле жүргізеді.
7.  
А
 және 
В
 бағандарын сәйкестендіріңіз. 
А 
В
1 - ___ Өткенде барған киномыз қызық 
болды,
А себебі бұрынғы жүргізушісі таңғы 
уақытқа ауысып кетті.
2 - ___ Кешегі келген әріптесіміз ашулы жүр,
Ә өйткені үнемі жаңбыр жауып, күн 
салқын болды.
3 - ___ Бұл бағдаламаны жаңа тілші 
жүргізеді,
Б өйткені бұл кезде үнемі қатты суық 
болатын.
4 - ___ Жазғы жұмыстар енді басталды,
В сондықтан барғаныма өкінбеймін.
5 - ___ Газетіміздің таңғы басылымы тез 
сатылып кетеді,  
Г бөлім бастығы жасаған жұмысын 
қабылдамапты.
6 - ___
Биыл қысқы ауа райы бізді 
таңғалдырды,
Ғ
сол себепті оқырманға үнемі 
қызықты жаңалықтар дайындау 
керек.
таңертең

42
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
ОҚыЛыМ
1. Сұрақтарға жауап беріңіз. 
1. Сіз теледидар көресіз бе?
2. Қандай бағдарламаларды қарайсыз?
3. Тікелей эфирге қатысып көрдіңіз бе?
4. Телебағдарлама жүргізушісі болғыңыз келе ме?
5. Егер ұсыныс жасаса, қандай бағдарлама жүргізушісі
 болар едіңіз?
2. Оқыңыз. Сіз сөйлеушімен келісесіз бе? 3 сөйлем жазыңыз.
Теледидар қазір барлық үйде бар. Менің үйімдегі үш бөлмеде үш теледидар тұр. Отбасы 
мүшелері  бағдарлама  немесе  кино  көретін  болса,  қалаған  теледидарынан  көреді.  Бірақ  кіші 
балама  теледидарды  көп  көрсетпеймін.  Пайдасы  жоқ  деп  ойлаймын.  Көзі  ауыратын  болады. 
Мүмкін, бір үйде  үш теледидардың болғаны дұрыс емес шығар. Сіз қалай ойлайсыз?
1. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
 .
2. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
 .
3. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
 .
3. Сауалнаманы толтырыңыз.
Кімнің миллионер болғысы келеді?  Телешоу!
Сіздің пікіріңіз біз үшін өте маңызды.
Аты-жөніңіз: 
____________________________________________________________________________________
Туған жылыңыз, күніңіз, айыңыз: 
_________________________________________________
Қызметіңіз: 
______________________________________________________________________________________
«Кім миллионер болғысы келеді?» телешоуын көресіз бе?
___________________________________________________________________________________________________________
Телешоу сіз үшін қызық па? 
___________________________________________________________ 
Қандай кемшілігі бар деп ойлайсыз? 
____________________________________________________________________________________________________
Сіздің ұсынысыңыз: 
_______________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Күні: 
_________
    айы: 
__________________________________
      жылы: 
________________
Сауалнамаға қатысқаныңыз үшін рақмет!

43
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
4. Оқыңыз.
Кімнің миллионер болғысы келеді?  
Ұлыбританияда  бұл  ойын  1998  жылдың  қыркүйек 
айында  теледидардан  бірінші  рет  көрсетілген.  Қазір 
әлемнің барлық мемлекетінде жүргізіледі.
Ұлыбританияда    заңды    түрде    бұрын  төрт  адам  осы 
ойын жеңімпазы болған. Жеті адам 500 000 фунт стерлинг 
ұтып алған. Ал тағы жеті адам құр қол кеткен. 
2001  жылдың  10  қыркүйегінде  кешке  Чарльз  Инграм 
жолы  болған  әрі  ақылды  адамдардың  біріне  айналған. 
Алайда ойын аяқталғаннан кейін ол неге қуанбады? Киім 
ауыстыру бөлмесіне келіп, неге әйелімен ұрсысты? Неге ол 
ертеңіне  жеңісін  тойламады?  Себебі  олар  барлық  адамды 
алдады. Ертең өтірігі әйгілі болады деп қатты қорықты.
19 айдан кейін шындық белгілі болды. Заң орындары оны 
ұстап алды. Инграм қатысқан ойында біреудің жиі жөтеліп 
отырғаны белгілі болған. Бейнежазбаны қарап отырғандар 
осыны  байқаған.  Жөтелген  осы  жанұяның  досы,  колледж 
мұғалімі Тиквен Уитток екен. Ол ойын кезінде бағдарлама 
жүргізушісі  дұрыс  жауапты  оқыған  кезде  жөтеліп,  белгі 
беріп отырған. Инграм «мен ешкімді алдаған жоқпын» дейді. 
Алайда  бейнежазбаны  тексерушілер  алдаудың  болғаны 
анық  дейді.  Инграм  бір  рет  досы  жөтелгеннен  кейін  өз 
жауабын өзгерткен. Уиттоктың дәрігері оның аллергиясы 
бар, сондықтан жөтелді дейді. Алайда осы ойынды көрген 
15.1 миллион көрермен басқа пікірде. 
Чарльз, оның әйелі және досы Уитток алдағандары үшін 
40 000 фунт стерлинг айыппұл төледі. 
5. Мәтіннен  берілген сөздердің синонимін табыңыз.
Тұңғыш рет
Жеңіп алған
араздасты
Өтірік айтты
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
Үнемі 
ұстаз
жолдасы
Жұбайы
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
6. Дұрыс/қате жауапты белгілеңіз.
Дұрыс
Қате
Бұл телебағдарламаның шыққан жері  –  тұманды Альбион.
Алғашқы ойын қазан айында эфирге шығыпты.
Ойынға қатысқан жеті адам жеңілген.
2001 жылғы қыркүйектің онындағы жеңімпаз өз жеңісіне шаттанбады.
Бір жыл жеті айдан кейін ойыншының тікелей эфирде барша көрерменді, 
тележүргізушіні алдағаны анықталды.
Ойынға қатысушы Чарльз Инграм заңсыз әрекет жасады.

44
II I
 Б
ӨЛ
ІМ
ГраММатика
Ережемен танысыңыз.
Септеулік шылаулар
   
 
 
 
                         
294
 
- бет
Ана 
туралы
 ән айтады. 
Отбасыңнан бұрын өзің 
жайлы
 айтқың келе ме? 
Әншілердің жеке өмірі  
жайында
 айтпаймын. 
Достық 
үшін
 не істей аласыз? 
1. Қажетті форманы қойыңыз.
1. Біз 
____________
 сапа маңызды. 
2. Спорт жаңалықтарын 
_____________________
 кім айтады?
3. Осы бағдарламадан 
_____________________
 не болады?
4. Хабарымыз 
_____________________
 адамдарға мейірімді болыңыздар дегіміз келеді.
5. Күзге 
_____________________
 күн суыта бастайды. 
6. Жаңалықтардан  
_____________________
   телесериал көремін. 
7. «Балапан» 
_____________________
 балаларға арналған телеарналар көп болуы керек.
8. Үйге 
_____________________
 әлі 3-4 аялдама бар. 
2. Берілген сөздерді қолданып, күніңіздің қалай өтетінін  жазыңыз. 
Мен таңғы жетіде ұйқыдан тұрамын. 07.30-ға дейін жаттығу жасаймын. 
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ережемен танысыңыз.
Есімшенің заттануы
   
 
 
 
                         
294
 
- бет
Келген
  – Үсен. 
Әсемнің 
айтатыны
 осы. 
Кететіндерге
 жолың болсын дейміз. 
Киім 
сататындар
 қазір келеді.
туралы
кейін
қарай
арқылы
сияқты
бұрын
дейін
үшін
үшін
туралы
кейін
қарай
арқылы
сияқты
бұрын
үшін
дейін

45

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: