Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Қарағанды «Bolashaq»

 Дайындаған: Амангельдинов Д

ЖОСПАР:

2.Ой қорытындысы түрлері

Ой қорытындысы

екі және одан кеп пікірлерден шығатын жаңа пікір

Жаңа пікірді шығаруға көмектесетін пікірлер -алғышарт, ал алғышарттардан шыгарылып алынған жаңа пікір -қорытынды деп аталады. Алғышарттардан қорытындыға ауысу логикалық шығару деп аталады.

Ой қорытынды — бір немесе бірнеше пікір қоспасынан шыққан жаңа пікір түріндегі ойлау формасы. Біз өзіміздің күнделікті іс-әрекетіміздің нәтижесінде ой корытынды жасап отырамыз. Егер негізге алынған пікір дүрыс болса және біз ой корытындысын дұрыс күрған болсақ, қорытындымыз әр уақытта дұрыс болып шығады. Берілген пікірден қорытынды шығару үшін ол пікірді мазмүны бойынша белгілі тәртіпте бір-бірімен байланыстыруымыз керек. Кездейсоқ қатар келетін пікірден қорытынды шығаруға болмайды. Өйткені, оларда ортақ мазмұн жоқ. Мысалы, мына екі пікірден қорытынды шығаруға болмайды: "Барлық құстар — жануар", "Капиталистердің бәрі — қанаушы", өйткені бұл пікірлердің арасында логикалық байланыс жоқ.

Дедукциялық ой қорытындынын көп тараған айрықша формасын логиканың атасы Аристотель силлогизм (грек. "силлогизм"— жинақтау, корыту) деп атаған болатын. Бұл термин осы күнге дейін сақталып келеді. Силлогизм дегеніміз — екі немесе одан да көп алғышарттардан қорытынды, шығаратын дедукциялық ой қорытынды. Дедукциялық ой қорытынды немесе силлогизм — біреуі міндетті түрде жалпы пікір болатын екі пікірден үшінші пікір шығаратын ой қорытынды.

Мысалы: Барлық оқушылардың күнделігі бар. Дәурен — оқушы. Яғни, Дәуреннің де күнделігі бар.

Ой қорытындысы түрлері

Алғышарттардың санына байланысты ой қорытындысы

тікелей (жалғыз алғышарт),

Тура

дер (екі алғышарт)

индуктивті (екіден көп алғышарт)

Шығарудың сипаты бойынша

қажетті

мүмкін

қорытыңцы жасауға болмайтын ой қорытындысын айтады.

ақиқат алғышарттардан ақиқат

та, жалған да қорьггындыны алуга болады.

• а) алғышарттар ақиқат болуы керек;
• ө) ой қорытындысында логиканың ережелері сақталуы тиіс.

Осы шартгардың жеке өрбіреуі қажетті, ал түгел алынғанда қорытындының ақиқаттығының жеткілікті жағдайы болып табылады.

айналдыру,

ауыстыру,

предикатқа қарсы қою,

логикалық шаршы бойынша қорытындылау

Қорытындысында бір алгышарттың субъектісі болып түрган

үгым мен предикаттың алғышарттарына қайшы үғымның байланысын көрсетуді айналдыру деп атайды. Айналдыру барысында алғышарттың сапасы өзгереді: қостаушы алғышарттан терістеуші қорытынды шығады жөне керісінше.

Алғышартгың субъектісін предиктқа, ал предикатты қорытындының субъектісі етіп пікірді өзгерту - ауысгырудеп аталады

Предикатқа қарсы қою.

Предикатқа қарама-қайшы үғымның субъекгіге, ал пікір субъекісінің - предикатқа айналуын предикатқа қарсы кою деп атайды.

Бірдей терминдері бар және сан мен сапа жағынан айырық-

шаланатын пікірлердің арақатынастарын логикалық схема бойынша корсетуге болады.

Логикалық шаршыға сүйеніп пікірдің ақиқаттығын немесе

жалғандығын басқа пікірдің ақиқаттығы немесе жалғандығынан шығатын олардың қатынастарының қасиеттеріне байланысты қүруға болады.