Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Семей мемлекеттік педагогикалық институты



бет4/4
Дата05.11.2016
өлшемі0,75 Mb.
#914
1   2   3   4

Талқылау сұрақтары:

1. Халел Досмұхамедұлының өмірі жайында не айтасыздар?

2. Халел Досмұхамедұлының әдеби еңбектеріне қандай баға беруге болады?

3. Халел Досмұхамедұлының саяси тақырыпта жазылған мақалалалары?

4. Халел Досмұхамедұлының ғылыми мақалалары?

Ұсынылған әдебиеттер:

1.Досмұхамедұлы Х. "Таңдамалы еңбектері". Астана, 2008

2. Тұрсын Жұртбай. "Халел Досмұхамедов"

3.Дәдебаев Ж. "Қазіргі қазақ әдебиеті" . Алматы,2002

4. Дербісалин Ә. "Дәстүр мен жалғастық". Алматы, 1976

5. Кәрібаева Б. "Қазіргі қазақ әдебиетінің көркемдік даму арналары". Алматы, 2001

6.Кенжебаев Б. "Шындық пен шеберлік". Алматы, 1986

7. Шәріпов Ә. "Қазіргі дәуір және қазақ совет әдебиетінің даму проблемалары"

8. "20 ғасыр басындағы қазақ әдебиеті"

Дәріс №11

Тақырыбы: Сәкен Сейфуллиннің өмірі мен шығармашылығы.

Мақсаты: Қазақ әдебиеттанудың алдында тұрған Сәкен Сейфуллин мұрасына көз салу. Сәкен Сейфуллин проза, драматургия, әдеби сын, әдебиеттану салаларындағы көрнекті еңбектерімен таныстыру.

Жоспары :


  1. Сәкен Сейфуллиннің қазақ әдебиеттануына қосқан еңбегі.

  2. Сәкен Сейфуллиннің мақалалары.

Сәкен Сейфуллин проза, драматургия, әдеби сын, әдебиеттану салаларында көрнекті еңбек етті. «Жұбату» әңгімесі - Сәкеннің қазақ әйеліне арналған алғашқы прозалық, шығармасы. «Жемістер, «Біздің тұрмыс», «Сол жылдарда» туындыларында замандастар өмірі бейнеленген. С.Сейфуллин қазақ халқының патшалық езгіге қарсы күресін «Тар жол, тайғак, кешу» атгы тарихи-мемуарлық романында көрсетеді. Публицистика саласының дамуына қосқан еңбегі баға жетпес. Қазақтың ескі әдебиет нұсқауларын жинау, зерттеу, бастыру ісімен де шұғылданды. Оның қатысуымен «Қазақтың ескі әдебиет нұсқаулары», «Батырлар», «Ақан сері - Ақтоқты», «Ләйлі - Мәжнүннің» қазақша аудармасы жарық көрді. «Қазақ әдебиеті» кітабы - осы саладағы алғашқы зерттеу еңбектерінің бірі. Халық әдебиеті материалдарын мол жинап, пайдаланған бұл зерттеуінде қазақ ауыз әдебиеті үлгілерін жанрлық жағынан жіктеп, идеялық-көркемдік талдаулар жасайды. С.Сейфуллин қазақ әдебиетінен мектептерге оқулық жазу ісіне де қатысқан. Қазақ әдебиетінің кадрларын даярлауға көп күш салды, сол тұста әдебиетке келген қаламгерлер М.Қаратаев., К,Бекхожин, Ж.Саин, тағы басқалары С.Сейфуллиннің көмегіне сүйенген. С.Сейфуллин олардың алғашқы кітаптарын бастыруға көмектесіп, алғысөздерін жазған. Жазушының шығармалары бірнеше рет шет тілдеріне аударылған. Ол 1936 жылы қазақ әдебиеті мен өнерінің Москвада өткен бірінші онкүндігіне қатысты. Қазақ жазушылары ішінен тұңғыш рет Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталған.

Сәкен қазақ тілін кеңсеге, яғни мемлекеттік мекемеге енгізбей елде тұтастық болмайтынын, көсегеміздің көгермейтінін айтып, тікелей іске кіріседі. Қазақ тілінің беделін көтермей, қазақтың беделі көтерілмейтінін уағыздай бастайды. 1923 жылы 9 маусымда "Кеңсе істерін қазақ тілінде жүргізу керек" деген мақаласын жариялайды. Жалпы тіл мүддесін қорғайтын 9 мақала жазған екен. Өзі басқарып отырған "Еңбекші қазақ" газетін тиімді пайдаланды. Сәкеннің ыждаһаттылығының арқасында 1923 жылдың 22 қарашасында Орталық Атқару Комитеті декрет қабылдаған. Сол бойынша кеңсе істері 1924 жылдың 1 шілдесінен бастап қазақ тілінде жүргізілетін болған.

Қорытынды сұрақтары:

1.Сәкен Сейфуллиннің қазақ әдебиеттану саласында алатын орны қандай?

2. Сәкен Сейфуллин тарихи-мемуарлық романында нені көрсетеді?

3. Публицистика саласының дамуына қосқан еңбектері жайлы тоқта.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:


  1. Дәдебаев Ж. Қазіргі қазақ әдебиеті А., 2002

  2. Базарбаев М. Әдебиет және дәуір А., 1986

  3. Елеукенов Ш. Әдебиет және ұлт тағдыры А., 1962


Дәріс № 12
Тақырыбы: Ілияс Жансүгіров

Жоспраы:


І.Жансүгіровтың өмірі мен шығармашылығы.
2.Жансүгіровтың «Күйші» поэмасы.
3.Сұрақтар мен тапсырмалар
І.Жансүгіров 1894жылы Алматы облысы,Ақсу ауданында дүниеге келген.Анасынан тым ерте айрылған Ілиясты әкесі Жансүгір жетімсіретпей, мінезді,ұстамды етіп тәрбиелейді.Ең алғаш сауатын ауылдағы татар үлгісіндегі Қарағаш мектебінде ашады.

Жиырмасыншы жылдар Ілиястыңөсуінің шешуші кезеңі.ақын Алматы ,ташкент қалаларында оқиды,Мәскеуде журналистер институтын бітіреді.осыдан кейін ақын қоғамдық әдеби жұмыстарға белсене араласады.Ағарту жүйесінде,газетжурнал,баспа,жазушылар одағыныңбел ортасында жүреді. Көптеген мақала,фельетон өлең жазады. 1928 жылы «Сағанақ» атты тұңғыш жыр жинағы жарық көреді. Оның әдеби мұрасынбірін бірі толықтырып тұрған үш салаға бөлуге болады:өнер,өнер адамы жайлы жыр,поэма ; тарих керуені туған дала туралы дастан «Дала»,заманына арналған.Өмірі туралы, жаңғырған совет адамдарының қажымас еңбегі туралы «Жолдастар» романы да (1935) осындай көтеріңкі рухта жазылған туынды.

2. Ілияс Жансүгіровтың "Күйші" поэмасы.

Қазақ поэзиясында бүгінге дейін өнер жайында көп жазған және көркемдіктің шыңына жеткізе жазған І.Жансүгіров пен теңдесер қаламгер жоқ. Сонау 20-жылдардың бас кезінде өмірге келген "Әнші" өлеңінен басталған бұл тақырып тек қазақ әдебиетінде ғана емес, қазіргі әлемдік поэзиядағы айтулы туындылар санатындағы "Күйші" мен "Құлагер" сияқты классикалық поэмаларға ұласты. Акынның осы екі аралықтағы шағын көлемді, бірақ керемет суретті, екпіндеп ескен желдегі көтеріңкі лепті туындылары жоғарыда талданды.


Ілиясты ылғи да ән-күйдің әсерінен туған, өзіне ғана мағлұм күшті сезімдер булықтырып жүретін болса керек. Ол соларды сарқа, ақтарыла бір, құйқылжыта, нөсерлете бір жырлауға біртіндеп жақындай берген тәрізді. Осы жолдағы оның асқан бір айтулы белесі - өзінің қазақ күйлерін жетік білетінін, олардың сыры мен сипатын нәзік сезініп, оларды өздеріне лайық көп бояқты құлпырған тілмен суреттеп бере алатын ерекше талант екенін танытты. Поэманың басты кейіпкерін:

Қобызшы Малқыбай шал Матайдағы


Матайда Кенже, Тұңғат, Сақайдағы
Қазақта қобызшының қалғаны сол,
Жорға еді маймаңдаған бақайшағы, -

деп таныстыруынан-ақ күй құдіретіне елтіп, шарықтаған шабыттың екпіні сезіледі. Осы "жарықшақ үні тозған қаңсыған", "еңкейіп екіндідей күні кеткен" шалыңыз кім десеңіз:


Қобызшы ол "Ақ көбікті" аңыратқан
Боздатып "бозінгенді" күңіренткен.

Малқыбай қобызшыдан ақынның бала кезде тыңдаған "Бозінген" күйінің әсері шер-күйік боп жүрегіне байланып қалғанын сол күй жайындағы поэмада суреттелген аңыздан анық байқаймыз.


Міне, осылайша Ілияс асудан-асу бел асып келіп, 1934 жылы өзінің әйгілі "Күйші" поэмасын жазды.

3.Сұрақтар мен тапсырмалар:

1.Ақынның өмірі меналғашқы туындыларын оқып,танысыңдар.

2.“Күйші” негізгі идеялық көркемдік мазмұнын түсіндіріңдер.

3. “Ілияс Жансүгіров қазақ өнерінің жыршысы” атты тақырыпта шығарма жазыңдар.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1.Дүйсенов М. Ілияс Жансүгіров. Алматы 1965

2.Қаратаев М. “Қазақ поэзиясының құлагері” Таңдамалы шығармалар 1-том.Алматы,1974

3.Нұрғалиев Р.Қазақтың ревалюциялық поэзиясы.Алматы,”1987

Дәріс №13

Тақырыбы: Құдайберген Жұбановтың өмірі мен шығармашылығы.

Жоспары :


  1. Құдайберген Жұбановтың әдебиеттану саласындағы мақалалары.

  2. Құдайберген Жұбановтың «Абайтануға» қосқан үлесі.

Құдай­бер­ген Жұбанов (19.12.1899, Ақтөбе об­лы­сы, Темір ауд. – 25.2. 1938) – тіл білімі са­ласын­дағы алғашқы қазақ про­фес­со­ры (1932), түркіта­нушы, пе­дагог.

Құдайберген Жұба­нов тіл білімі мәсе­лелерімен 1920 жыл­дан бас­тап шұғыл­да­на бас­та­ды. Ол қазақ мек­тептері мен жоғары оқу орын­да­ры үшін қазақ тілін оқыту бағдар­ла­мала­рын жа­сап, оқулықтар мен әдісте­мелік құрал­дар жаз­ды. «Ауыл мұғалімі» (қазіргі «Қазақстан мек­тебі») жур­на­лын­да мұғалімдер­ге ар­нап қазақ тілін оқыту әдісте­месі ту­ралы, кітап­ты қалай пай­да­лану, оқулықтағы ма­тери­ал­дарды оқушы­ларға қалай нәти­желі игер­ту мәсе­лелерін көтеріп отыр­ды. Осы жур­налда «Жаңа грам­ма­тика­ның жақсы­лықта­ры», «Шы­ла­улар», «Қос сөздер», «Біріккен сөздер», «Әдіс, бағдар­ла­ма мәсе­лелері», т. б. мақала­ларын жа­ри­яла­ды. Жұба­нов қазақ әде­би тілі мен му­зыка­лық өнері ту­ралы да ке­лелі пікірлер ай­тты.



Абайтану ілімінің қазақ әдебиетінің дамуында үлкен орны бар. Ал осы ілімнің негізгі басында Құдайберген Жұбанов тұр. Абайтану ілімі 30-жылдары қалыптаса бастады. Сол уақытта Мұхтар Әуезов Абайдың таңдамалы шығармаларын жарыққа шығарды. Ал оның алдында Абайдың ғылыми негіздегі өмірбаянын жазды. Сол кезде Абайға қатысты әр түрлі пікірлер айтылғаны мәлім. Осы бағыттағы жұмыста Құдайберген Жұбановтың еңбегі зор. Өйткені ол 1934 жылы «Абай — қазақ әдебиетінің классигі» деген көлемді мақала жариялады. Ал оған дейін Абай туралы ғылыми негізді мақала болған жоқ.  Әрине, әр түрлі пікірлер айтылып жүргенімен, шын мәнінде  мақала жоқ еді. Ол кісі негізі кітапша шығарам деген ойда болған секілді. Өйткені мақала 25 беттен тұрады, әрі жалғасы бар делінген. Бірақ, өкінішке орай, біздің қолымызда жалғасы жоқ. Мақаланың бағытына қарағанда Құдайберген Жұбановтың қазақ әдебиетіне қатысы қандай деген сұрақ ойландырады. Өйткені Құдайберген Жұбанов жас кезінен әдебиетке ықыласты болған әрі бүркеншік аттармен түрлі мақалалар жариялап, өлеңдер жазған. Бірақ ол тіл біліміне бейім болды да сол ғылымға ауысып кетті. Егер, шын мәнінде әдебиетті зерделесе де, мықты әдебиетші шығатыны анық еді. Себебі ғалымның әлгі мақаласында өз ойын жеткізу шеберлігі өте керемет, таң қалдырады. Бұл мақалада ол  екі мәселені қарастырады. Бірі — Абай шығармашылығында  Шығыс, шағатай әдебиетінің әсері болса, екіншісі — халық әдебиетіне қатысты. Өйткені ол уақыт Абайды Шығыс, шағатай әдебиетінен үлгі алды деген әңгімені көп айтуға болмайтын қиын заман болатын. Ал Құдайберген Жұбанов сол кезде-ақ Абайдың Шығысқа қатысы бар деген пікірін ашық білдірді. Ақынның алғашқы өлеңдерін айта келіп, Абайдың шағатай әдебиетімен байланысы оның шығармашылығының алғашқы кезеңінде бар екенін айтты.
Қорытынды сұрақтары:

1. Құдайберген Жұбановтың қазақ әдебиеттану саласында алатын орны қандай?

2. Публицистика саласындағы еңбектері жайлы тоқта.

3. Құдайберген Жұбановтың Абайтануға қосқан үлесі қандай?
Дәріс №14. Тақырыбы: Шәкәрім Құдайбердіұлы өмірі мен шығармашылығы

Дәріс жоспары:


  1. Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірі мен шығармашылығы

  2. Шәкәрім Құдайбердіұлы мақалалары

  3. Шәкәрім Құдайбердіұлы шығармаларының көркемдігі

Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858—1931) — ақын, жазушы, аудармашы, композитор, тарихшы және философ. Кейбір деректерде оның есімін «Шаһкәрім» деп те көрсетеді.

Туған жері қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданындағы Шыңғыстау бөктерінде 1858 ж. шілденің 11де дүниеге келген. Оның әкесі Құдайберді Құнанбайдың үлкен бәйбішесі Күнкеден туған, Абаймен әкесі бір, шешесі бөлек. Шәкәрім сонда Абайға немере іні болып келеді.

«Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» атты тұңғыш кітабы 1911 ж. жарық көрген. Шәкәрімді философ, тарихшы, ойшыл ретінде де танытатын «Үш анық», «Мұсылсандық шарты» атты туындылары, әлеуметтікағартушылық арнадағы «Жолсыз жаза», «Қалқаман — Мамыр», «Ләйлі — Мәжнүн» т.б. жыр жинақтары мен поэмалары басылып шыққан. Оның сезімді жүрегінен «Бұл ән бұрынғы әннен өзгерек», «Жастық туралы», «Анадан алғаш туғанымда» сияқты жиырмаға тарта әсем әуезді әндер туған.

Шәкәрім Құдайбердіұлының «Білімділерге бес сауал», «Би Һәм билік туралы», «Қазақша ай аты жоқ», «Семей облысына қараған барша қазақ ағайындарына ашық хат», «Сөз таласы», «Қазақтың ескі жолының бірі – енші», «Жазу мәселесі», «Земство туралы», «Қазақ балаларының оқу орыс тілінде қойылған мектептерге қашуы неліктен?», «Үш анық», «Екі жолдың түбі қайдан шыққан» және тағы басқа мақалалары бар.

Жаратушыны, алланы, тәңiрдi сүю арқылы рухани тазаруға жетуді уағыздау – Шәкәрiм поэзиясының негізгі өзегі. Осыны жеткізудегі ақын қаламынан туған тың сөз суреттері мен ой образдары оның поэтикалық ерекшелігін айқындайды.

Шәкәрім мұрасының құндылығы – оның рухани бастау көздерінің күрделілігінде. Ең алдымен ол өзі өсіп өнген қазақ жұртының халықтық мұрасын терең меңгеріп, асылын бойына жинақтаған. Сондықтан да рухани жетілу жолындағы алған өзге әсер ықпалдарының ізгі үрдісін халқының қажетіне жарата алған. Шәкәрім адамның ізгі қасиеттерін дамыту жолдарын айқындап, бұл тұрғыда адамзаттық игі дәстүрлерге сүйенеді. Мысалы, барлық діндердің мәнін дұрыс бағалай отырып, қазақ жұртшылығы үшін мұсылмандық жол құран ілімі дейтін тұжырымды ұстанған. Сол арқылы «Жар», «Жаратушы» ұғымдарын жаңғыртып, оны бүкіл дүние тіршіліктің түп негізі етіп көрсетуге дейін көркемдеген. Ақын поэтикасына әсер еткен орыс әдебиетінің игі әсері Пушкин шығармашылығын аударып жалпы адами құндылықтарды бағалаудағы ортақ ойларының үйлесім тапқандығынан көрінеді. Ақынның көлемді эпикалық туындыларындағы тың ізденістер мен өзгеше өрнектер көркемдік амал-тәсілдер ақынның әртүрлі поэзиялық жанрлардағы көркемдік ізденістерін айғақтайды. Шәкәрім поэтикасы – сан-алуан суретке толы, өмір құбылыстарын көркем айшықтаған күрделі сала. Оның сырларына үңіліп, философиялық, психологиялық, тарихи себептерін ашу әлі талайіргелі зерттеулерге негіз болары анық.



Бақылау сұрақтары:

  1. «Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» атты тұңғыш кітабы қай жылы жарық көрді?

  2. Шәкәрім Құдайбердіұлының қандай мақалалары бар?

  3. Шәкәрім мұрасының құндылығы жөнінде не айталасыздар?


Дәріс - 15 . Тақырыбы: Мұхтар Әуезов өмірі мен шығармашылығы
Дәріс жоспары:

  1. Мұхтар Әуезовтің өмірі мен шығармашылығы

  2. Мұхтар Әуезов алғашқы мақалалары

  3. Мұхтар Әуезов - әдебиеттанушы

Мұхтар Омарханұлы Әуезов – Ұлы жазушы, қоғам қайраткері, ғұлама ғалым, Қазақстан Ғылым академиясының академигі (1946), филология ғылымдарының докторы, профессор (1946), Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1957).

1997 жылы 28 қыркүйекте Семей облысы Шыңғыс болысындағы Аяққараған мекенінде (Бөрілі қыстауының маңында) көшпелі қазақ Омархан Әуезовтың отбасында Мұхтар есімді ұл дүниеге келді. Мұхтардың бабасы Бердіқожа шешен және сауатты кісі еді, ол ата-бабаларының салт-дәстүрлерін сақтаған, қызыл тілдің хас шебері болған адам. Шежірешілер мен шежірелер Әуезовтар әулетінің Қожа Ахмед Йассауидің туған шөбересі Шейх Бақшайым қожамен туысқандық сабақтастығын растайды, ол XIII гасырда Таяу Шығыста тұрған.

Алғашқыда 1908 жылы Семейдегі Камалиддин хазірет медресесінде оқып, одан кейін орыс мектебінің дайындық курсына ауысады. 1910 жылы Семей қалалық бес кластық орыс қазына училищесіне оқуға түсіп, соңғы класында оқып жүргенде «Дауыл» атты алғашқы шығармасын жазады.

Училищені 1915 жылы аяқтап, Семей қалалық мұғалімдер семинариясына түседі. Семинарияда оқып жүріп Шәкерім Құдайбердіұлының «Жолсыз жаза» дастанының негізінде «Еңлік – Кебек» пьесасын жазып, оны 1917 жылы маусым айында Ойқұдық деген жерде сахнаға шығарады.

М.Әуезовтың алғашқы әңгімелеріне «Дауыл», «Қорғансыздың күні» (1921), «Оқыған азамат» (1922), «Қыр суреттері» (1922-23), «Қыр әңгімелері» (1923), «Үйлену» (1923), «Барымта» (1925), «Кінәмшіл бойжеткен» (1925), «Қаралы сұлу» (1925), «Жуандық» (1926) және т.б. туындылары жатады. Автордың әңгімелері «Шолпан», «Сапа», «Таң», «Абай», «Қазақ тілі» газетінде жарияланады. «Қорғансыздың күні» жазушының ең алғаш жарияланған дүниесі бастапқыда «Қызыл Қазақстан» журналының 1921 жылғы наурыздағы нөмірінде жарық көрді, содан кейін ол «Еңлік-Кебек» сияқты 1922 жылы Орынборда жеке кітап болып шықты.

М.Әуезов қазақ әдебиеттану ғылымында алғашқылардың бiрi болып әдебиет тарихына байланысты зерттеу еңбектер жазып, мол мұра қалдырған. Жазушы өз мақала, еңбектерiнде айтып өткенiндей, әдебиеттi тану, оның тарихын, осы күнге дейiн жүрiп өткен жолын, өсу кезеңдерiн, түрлi заңдылықтарын бiлуден басталады деп түсiнедi. 20-жылдары: “Қазақ әдебиетiнiң бүгiнгi дәуiрi” (“Шолпан” журналы, 1922-23ж.№ 2-3, 4-5). “Ыбырай Алтынсарыұлы” (“Шолпан” журналы, 1923 ж. №6-7-8, 173-196 б.). “Халық әдебиетi туралы” (“Жас қайрат” журналы, 1924 ж. №3-4, 15-19 б.). “Қобыланды батыр” (“Таң” журналы. 1925 ж. №1,119-126 б.:№2,115-118б.). “Әдебиет ескiлiгiн жинаушыларға” (“Қазақ тiлi” газетi, 1925 ж. 23-апрель) атты мақалалары мен “Әдебиет тарихы” (Қызыл-Орда, 1927 ж.) атты көлемдi зерттеу кiтабын жариялайды.

Қазақ әдебиетiнiң бүгiнгi дәуiрi” атты алғашқы мақалада автор қазақ ауыз әдебиетiне, оның ерекшелiгi мен маңыз-мәнiне қысқаша шолу жасап өтедi. Өйткенi жазушы: “Ескi әдебиеттiң түрiн бiлу, бетiн ұғу, ағымына түсiну бiздiң өзiмiз үшiн керек” - дейдi. Яғни, бұл бiздiң бүгiнгi әдебиетiмiздiң жай-жапсарын терең танып, келешек бағыт-бетiн дұрыс белгiлеу үшiн өте қажет деп бiледi. М.Әуезов: “Орыс жазушыларының қысқаша сындарына қарағанда, бiздiң ескi ауызша әдебиетiмiз бай өрнектi, түрлi, тарауы көп кестелi, қысқасын айтқанда, қазақтың даласы секiлдi кең, келешегi көрiктi үлкен, жалпы түрiк әдебиетiнiң iшiнде үлкен орын алатын әдебиет секiлдi көрiнедi... Себебi, әдебиетiмiзде өзге көп жұрттың ауызша әдебиетiнде жоқ нәрселер табылып отыр. Ауызша әдебиет бiр заманда тәртiптi жазба әдебиеттiң қызметiн атқарғандығы бiлiнiп отыр. Сол мiндетiн ұққандықтан ауызша әдебиет өз өрiсiн кеңейтiп әкеткенiн көрiп отырмыз. Сол ескi сөздiң iшiнде ескi қазақ өмiрiнiң әрбiр дәуiрi, әрбiр мезгiлi және жеке-жеке суреттерi де айтылған” — деп жазады.

Халық әдебиетi” атты келесi мақаласында автор осы ой-пiкiрiн ары қарай өрбiтiп, қазақ халық әдебиетiнiң, яғни ауыз әдебиетiнiң осылайша өте жоғары сапалы болуы — әдебиетiмiздiң келешегi үшiн де жалпы халқымыздың “болашағы гүлдi, түбiнде iргелi ел болуына” негiзгi тұлға, себепшi деп түсiнедi. Сондықтан мақалада қазiр сол халық әдебиетiнiң үлгiлерiн ертерек қамдастырып, төгiлiп-шашылып, жоғалмай тұрғанда жинақтап, жүйелеп хатқа түсiрiп алу қажеттiгiн баса айтады. Бұл iсте, әсiресе, оқып жүрген шәкiрттердiң көп қолқабыс тигiзе алатынын жазушы өте дұрыс ескертедi.

Қобыланды батыр” атты мақалада М.Әуезов ауыз әдебиетiнiң халықтың азаматтық тарихымен байланысы жайлы өте қызықты, әрi ғылыми тұрғыдан құнды ой-пiкiрлер айтқан. Автор жалпы ауыз әдебиетi шығармаларының, соның iшiнде батырлар жырының да негiзiнен ел хиялынан, арманынан туатындығын, бiрақ солай бола тұра олардың өмiрлiк, тарихи белгiлi бiр негiзi болатындығын “бiзге тiптi анық қылып тарих бетiн ашып бередi десек те, сол ескi тарих көлемiнде болған iрi мезгiлдердiң барлығының да ұлы суретiн нобаймен, тұспалмен көрсететiндiгiн” атап айтады. Бұл шағын мақалаларда ауыз әдебиетi, әдебиет тарихының кейбiр мәселелерi, жеке өкiлдерi мен шығармалары жайлы қысқаша барлау, шолу түрiнде көрiнген алғашқы қадам жасалса, “Әдебиет тарихы” кiтабы жазушының сол ой-пiкiрлерiнiң жинақталып, жүйеленген тұңғыш тұлғалы зерттеу еңбектiң үлгiсi бола алған едi.
Бақылау сұрақтары:


  1. Мұхтар Әуезовтің алғашқы әңгімелеріне қай туындылары жатады?

  2. Мұхтар Әуезовтің қандай мақалалары бар?

  3. Мұхтар Әуезов - әдебиеттанушы


Практикалық сабақтар , семинарлар Семинар № 1

1.Әбу Насыр әл-Фарабидың «Өлең өнерінің қағидалары туралы» трактаты

2. Қазақ әдебиетіндегі алғашқы ағартушылық кезең
Семинар № 2


  1. Әлихан Бөкейхан өмірі мен шығармашылығы

  2. Әлихан Бөкейханның қазақ романы туралы мақалалары

Семинар № 3

1. Смағұл Садуақасұлы -әдебиетші, көсемсөзші

2. Смағұл Садуақасұлының ғылыми мақалалары


Семинар № 4

1.Ахмет Байтұрсынұлы өлеңдері мен мысалдары

2.Ахмет Байтұрсынұлының мақалалары
Семинар № 5

1.Жүсіпбек Аймауытұлы және абайтанудың алғашқы қадамдары

2. Жүсіпбек Аймауытұлы мақалалары мен аудармалары
Семинар № 6

1.Міржақып Дулатұлы мақалалары

2. Міржақып Дулатұлы «Оян, қазақ!» идеясының маңызы
Семинар № 7

1.Мағжан Жұмабайдың мақалалары

2.Мағжан Жұмабай аудармалары

3.Мағжан Жұмабай «Педагогика» еңбегінің маңызы


Семинар № 8

1.Қошке Кеменгерұлының мақалалары, аудармалары

2.Қошке Кеменгерұлының драмлық, лирикалық шығармалары

Семинар № 9

1.Халел Досмұхамедұлы мақалаларының маңызы

2.Халел Досмұхамедұлы әдеби еңбектері


Семинар № 10

1.Сәкен Сейфуллиннің қазақ әдебиеттануына қосқан еңбегі

2.Сәкен Сейфуллин мақалалары
Семинар № 11

1.Ілияс Жансүгіров аудармалары

2. Ілияс Жансүгіров мақалалары
Семинар № 12

1.Құдайберген Жұбанов әдебиеттану саласындағы мақалалары

2.Құдайберген Жұбановтың абайтануға қосқан үлесі
Семинар № 13

1.Шәкәрім Құдайбердіұлы мақалалары

2.Шәкәрім Құдайбердіұлы шығармаларының көркемдігі

Семинар № 14

1.Мұхтар Әуезов алғашқы мақалалары

2.Мұхтар Әуезов - әдебиеттанушы


Семинар № 15

  1. Қазіргі абайтану және алаш қайраткерлері

  2. Қазіргі алаштану мәселелері



  1. Бақылау жұмысы, курстық жұмыс

№ 1

1.Әбу Насыр әл-Фарабидың «Өлең өнерінің қағидалары туралы» трактаты

2. Қазақ әдебиетіндегі алғашқы ағартушылық кезең
№ 2


  1. Әлихан Бөкейхан өмірі мен шығармашылығы

  2. Әлихан Бөкейханның қазақ романы туралы мақалалары

№ 3


1. Смағұл Садуақасұлы -әдебиетші, көсемсөзші

2. Смағұл Садуақасұлының ғылыми мақалалары


№ 4

1.Ахмет Байтұрсынұлы өлеңдері мен мысалдары

2.Ахмет Байтұрсынұлының мақалалары
№ 5

1.Жүсіпбек Аймауытұлы және абайтанудың алғашқы қадамдары

2. Жүсіпбек Аймауытұлы мақалалары мен аудармалары
№ 6

1.Міржақып Дулатұлы мақалалары

2. Міржақып Дулатұлы «Оян, қазақ!» идеясының маңызы
№ 7

1.Мағжан Жұмабайдың мақалалары

2.Мағжан Жұмабай аудармалары

3.Мағжан Жұмабай «Педагогика» еңбегінің маңызы


№ 8

1.Қошке Кеменгерұлының мақалалары, аудармалары

2.Қошке Кеменгерұлының драмлық, лирикалық шығармалары

№ 9


1.Халел Досмұхамедұлы мақалаларының маңызы

2.Халел Досмұхамедұлы әдеби еңбектері


Семинар № 10

1.Сәкен Сейфуллиннің қазақ әдебиеттануына қосқан еңбегі

2.Сәкен Сейфуллин мақалалары
№ 11

1.Ілияс Жансүгіров аудармалары

2. Ілияс Жансүгіров мақалалары
№ 12

1.Құдайберген Жұбанов әдебиеттану саласындағы мақалалары

2.Құдайберген Жұбановтың абайтануға қосқан үлесі
№ 13

1.Шәкәрім Құдайбердіұлы мақалалары

2.Шәкәрім Құдайбердіұлы шығармаларының көркемдігі

№ 14


1.Мұхтар Әуезов алғашқы мақалалары

2.Мұхтар Әуезов - әдебиеттанушы


№ 15

  1. Қазіргі абайтану және алаш қайраткерлері

  2. Қазіргі алаштану мәселелері


16. Білім бақылауы. Курс бойынша емтихан сұрақтары:
Қазақ әдебиеттануының бастау көздері.

Әбу Насыр әл-Фараби

Қазақ әдебиетінің ағартушылық кезеңі (Абай, Шоқан,Ыбырай)

Қазақ әдебиетінің ХХ ғасыр басындағы қалыптасу кезеңі (1905-1930)

Қазақ әдебиеті мен баспасөзінің тарихы

Әдебиеттанудағы алғашқы мақалалар

Әлихан Бөкейхан өмірі мен шығармашылығы

Әлихан Бөкейханның әдеби мақалалары

Әлихан Бөкейхан - аудармашы

Смағұл Садуақасұлы -әдебиетші, көсемсөзші

Смағұл Садуақасұлының ғылыми мақалалары

Смағұл Садуақасұлы зерттеулерінің өзектілігі

Ахмет Байтұрсынұлы өмірі мен шығармашылығы

Ахмет Байтұрсынұлы өлеңдері мен мысалдары

Ахмет Байтұрсынұлының мақалалары

Жүсіпбек Аймауытұлы өмірі мен шығармашылығы

Жүсіпбек Аймауытұлы және абайтанудың алғашқы қадамдары

Жүсіпбек Аймауытұлы мақалалары мен аудармалары

Жүсіпбек Аймауытұлының «Психология» еңбегінің ерекшелігі

Міржақып Дулатұлы өмірі мен шығармашылығы

Міржақып Дулатұлы мақалалары

Міржақып Дулатұлы «Оян, қазақ!» идеясының маңызы

Мағжан Жұмабай өмірі мен шығармашылығы

Мағжан Жұмабайдың мақалалары

Мағжан Жұмабай аудармалары

Мағжан Жұмабай «Педагогика» еңбегінің маңызы

Қошке Кеменгерұлы өмірі мен шығармашылығы

Қошке Кеменгерұлының мақалалары, аудармалары

Қошке Кеменгерұлының драмлық, лирикалық шығармалары

Халел Досмұхамедұлы өмірі мен шығармашылығы

Халел Досмұхамедұлы мақалаларының маңызы

Халел Досмұхамедұлы әдеби еңбектері

Сәкен Сейфуллин өмірі мен шығармашылығы

Сәкен Сейфуллиннің қазақ әдебиеттануына қосқан еңбегі

Сәкен Сейфуллин мақалалары

Ілияс Жансүгіров өмірі мен шығармашылығы

Ілияс Жансүгіров аудармалары

Ілияс Жансүгіров мақалалары

Құдайберген Жұбанов өмірі мен шығармашылығы

Құдайберген Жұбанов әдебиеттану саласындағы мақалалары

Құдайберген Жұбановтың абайтануға қосқан үлесі

Шәкәрім Құдайбердіұлы өмірі мен шығармашылығы

Шәкәрім Құдайбердіұлы мақалалары

Шәкәрім Құдайбердіұлы шығармаларының көркемдігі

Мұхтар Әуезов өмірі мен шығармашылығы

Мұхтар Әуезов алғашқы мақалалары



Мұхтар Әуезов - әдебиеттанушы
Каталог: ebook -> umkd
umkd -> Мамандығына арналған Сұлтанмахмұттану ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені
umkd -> Қазақстан Республикасының
umkd -> Қазақстан Республикасының
umkd -> Студенттерге арналған оқу әдістемелік кешені
umkd -> ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған «Ұлы отан соғысы және соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихы (1941-1960)» пәнінен ОҚытушыға арналған пән бағдарламасы
umkd -> «Балалар әдебиеті» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2013 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті»
umkd -> ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің
umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
umkd -> «Филология: қазақ тілі» мамандығына арналған


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет