ТАРАУ САНТЕХНИКАЛЫҚ - ТЕХНИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ

16
бөліктермен салыстырғанда бұл бөлшектердің басты қасиеті – өту жолы 
тегіс, сұйықтық пен бу және газ қозғалысы кезінде аз кедергі жасау, қосымша 
қосылыстар жоқ болуы тиіс. 
Иілген бөлшектердің түрлері: бұрулар, шегіністер, қапсырмалар, 
калачтар және компенсаторлар. 
 
 
д
)
е
)
 
а
-
бұру;
 
б
-
шегініс
; 
в
-
қапсырма;
 
г
-
калач;
 
д
)
компенсатордың омега 
түрлі сұлбасы; е
)
компенсатордың П-түрлі сұлбасы,
R-
иілетін бөліктің 
қисық радиусы
; 
А
-
майысатын бөліктің ұзындығы;
 L,L
2 
-
бөлшектің жалпы 
ұзындығын құрайтын учаскелер ұзындығы
; h-
майысуды анықтайтын 
қашықтық 
Сурет 3- Құбырлардың майысқан бөлшектері 
Бұру
– 45, 60, 90 және 135° бұрышында иілген бөлшек, ол құбырдың 
бағытын өзгерту кезінде пайдаланылады. Бұрулар тік иілген (Сур. 3, а), ең 
төменгі бұрылыс радиусын қамтамасыз ететін, бүктелген, шағын бұрылу 
радиусы бар және қарапайым болып келеді.
Шегініс
 
(Сур. 3, б) - екі қисық бөлігі бар, 135°бұрышы болады. Оны 
жатқан жағдайларда ғана жалғанады және бөлшек құбырмен бір осьте емес, 
сондай-ақ кедергіні айналып өту кезінде қолданады. Құбырдың иілген 
ұштарының осьтері арасындағы қашықтық h 
көтеріліп
 
шығу
 
деп аталады. 

17
Омега
 
тәрізді
 
иілген
- үш қисық бөлігі бар құбыр (Сур. 1
в
). Ол басқа 
құбырды айналып өту кезінде қолданылады. Радиалды компенсация 
құбырлардың әр түрлі конфигурациясында қолдануға болатын 
компенсатордың омега түрлі сұлбасын да қарастыруға болады (Сур. 1
д
). 
Калач
 
(Сур. 3, 
г
) — жартылай шеңбер түрінде бұрылатын бөлшек. 
Калач екі бұруды ауыстырады және оны көбінесе бір-бірінен жоғары 
орналасқан екі жылыту құралын қосу үшін пайдаланады. Калачтың ұштары 
арасындағы қашықтық екі радиусқа тең. 
Жылу желілері құбырларының температуралық деформациясын 
компенсатор
 
арқылы қабылданады, жылу ұзаруын қабылдап, пайда болатын 
күш әсерлерін жояды. П-тәрізді компенсаторлар бақылауды қарастырмайды, 
апатсыз болады, алайда олар үлкен орынды алатындықтан, көп жерлерде 
қолданылмайды. П-тәрізді компенсаторлар әрдайым арнайы қуыстарда 
жиналмалы темірбетонды жабындармен орналасады. 200 мм-ге дейін 
диаметрдегі құбырларда П-түрлі компенсаторларды пайдаланады (Сур.3,
е
).
Иілу кезінде металл сыртқы бөлігі бойынша созылуы, ал иілу бойынша 
сығылуы тиіс. Деформация нәтижесінде дөңес бөлік қабырғасының 
қалыңдығы азаяды, майысуы артады. Иілу процесінде, әсіресе жұқа 
қабырғалы құбырлар, иілу орнында құбырдың 1 сопайып кетуі (Сур.4) 10% - 
дан аспауы тиіс. Құбырдың иілген бөлігінде толқындық пайда болуы мүмкін, 
оның мөлшері 3°аспауы тиіс. 
1-ауытқуы , 2-толқындылық 
Сурет 4 - Иілу кезінде құбырдың деформациясы 
Бүктелген бөлшектер белгілі бір кезеңде жасалады: алдымен 
құбырларды белгілеп кеседі, содан кейін оларды иеді. 
Белгілеу кезінде өлшеу және белгілеу құралы: метр, бор немесе кескіш 
пайдаланылады. Арнайы дайындау кәсіпорындарында құбыр кесу станогы 
бар белгілеу үстелі түрінде жасалған белгілеу-кесу құрылғылары 
қолданылады. Майысқан бөлшектер үшін дайындаманың ұзындығын арнайы 
кесте бойынша анықтайды. 

18
Құбырларды қолмен кесу қол арамен, құбыр кескішпен немесе құбыр 
кескіштің механикаландырылған тәсіл көмегімен орындалады. Арнайы 
кәсіпорындарда құбырды дискімен кесілетін станоктар қолданылады.
Құбырларды ию қол және жетек станоктарында суық немесе ыстық 
күйінде жүргізіледі. Үлкен диаметрлі құбырлар қызады, бұл иілу үшін 
қажетті күшті азайтуға және құбыр қабырғаларының үзілуін болдырмауға 
мүмкіндік береді, себебі металл қызған кезде майысқыш болады. 
Диаметрі 32 мм дейінгі құбырларды ию кезінде ию роликтері мен 
жақтауларының өлшемдерін мұқият таңдайды; үлкен диаметрлі құбырларды 
құрғақ кварц құмымен толтыра отырып майыстырады. Иілу радиустары ең аз 
рұқсат етілген (құбырдың сыртқы диаметрінен 2-3,5) мөлшерден артық 
болуы тиіс. 
Диаметрі 3/8-ден 2 дейін газ, су құбыры және қазандық құбырларды 90 
градусқа дейін дәл гидравликалық июге арналған. (Сур. 5,а) 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: