Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлiк қоғамы абиева г. С., Молдаш ы.Ә., Мауленова б. Т

19
Тігісі бар құбырлар тігістің зақымдануын болдырмайтындай етіп 
иілген. Тігістер құбыр материалының ең аз деформациясы орндалады, яғни 
иілу орта сызығы бойынша немесе оның ішіне бірнеше орналастырылады. 
Құбырларды
 
суық
 
күйінде
 
ию
50 мм кем емес иілу радиусы кезінде 
диаметрі 20 мм-ге дейінгі құбырларға арналған Вольнова қол станогында 
жүзеге асырылады (Сур.6,а).
Ию кезінде құбырды 3 роликтер 2, 4-ші арасына оның соңы 5-ші 
қамытқа кіретіндей етіп қояды. жылжымалы ролигі 2 бар 1 тұтқасын бұрай 
отырып, құбыр қозғалмайтын ролигінің 4 айналасында берілген бұрышқа 
бүгіледі. Осыдан кейін тұтқаны бастапқы қалыпқа орап, құбырды алып 
тастаймыз. Қамытта құбырдың ұзын ұшын қысып, қысқа бүктеу ұсынылады. 
а
— Вольнова, 
б
 
— бұрандалы жетегі бар, 
в
— гидравликалық жетегі 
бар; 1 — сабы, 2, 4 — роликтер, 3 — құбыр, 5 — қамыт, 6 — негізі, 7-сектор 
Сурет 6 - Құбырларды суық күйінде станоктарда ию 
Сондай-ақ диаметрі 15, 20 және 25 мм құбырларды бір станокта ию 
үшін үш роликті Вольновты құрамдастырылған станоктар қолданылады. 
Құбырларды дәл ию үшін станокты әрқайсысында бес градус бөліктермен 
жабдықтау ұсынылады.

20
Бұрандалы құбыр игіш станоктар (Сур. 6,б) және гидравликалық (Сур. 
6, в) жетектермен иілу үшін қажетті бұлшық ет күшін төмендетуге мүмкіндік 
береді. Әртүрлі диаметрлі құбырларды ию үшін (40 мм-ге дейін) станоктар 7 
ауысымдық секторлармен жабдықталады. 
Дайындау кәсіпорындарында ию процесі механикаландырылған және 
құбыр ию станоктары мен механизмдерде суық күйінде жүзеге асырылады. 
Құбырларды
 
ыстықтай
 
ию
иілу орнын қыздыру және құбырдың соңын 
жиектеме айналасында бұрау арқылы жүргізіледі. Бұл құбыр 1 (Сур.7) 
құммен 3 толтырылған және оның бір ұшы қыскышпен 4 бекітіледі. Иілу 
радиусы құбырдың диаметрінен кем емес, ал қыздырылатын бөліктің 
ұзындығы 
a
= 90° кезінде — 6 диаметрден;
 
а
= 60° кезінде — 4 диаметрден;
а
= 45° кезінде - 3 диаметр кем емес болулары тиіс. 
Диаметрі үлкен құбырларды ию кезінде (50 мм артық) кейбір 
жағдайларда бүктелген бұрмалар қолданылады, олар құрылыс алаңында 
дайындалады. Ол үшін құбырда қыздыру және қатпарлардың пайда болу 
орындары белгіленеді. Содан кейін құбырдың екі шетін ағаш тығынмен 
жабады, стендке салады, бірінші қатпардың орнын қыздырады, содан кейін 
құбырды бірінші қатпардың пайда болғанға дейін иеді. Алынған бүктеме 
салқындатылады және қажетті бұрылысты алғанға дейін келесі және т.б. 
пайда болады. 
1 - құбыр, 2-тығын, 3-құм, 4-қысу, 5-жанарғы 
Сурет 7-Құбырларды ыстық күйінде ию

21
Қалыппен дайындалған металл құбырлар санитарлық-техникалық 
жүйелердің стандартты бөлшектерін дайындау кезінде сапасын арттыру және 
еңбек шығындарын қысқарту мақсатында қолданылады.
Ол үшін қажетті ұзындықтағы құбырды кесіп алып және оған буралу 
орыны (резьба) ойылып жасалады. Содан кейін дайындалған құбырлардың 15 
данасы бір уақытта гидравликалық тығыздау (пресс) матрицасына салынады.
Тығыздағыш жұмысқа қосылады және пуансонмен қысу арқылы 
құбырларға қажетті пішінді береді. Қалыпталған бөлшектер бірдей 
өлшемдерге ие және бір типті бөлшектермен салыстырғанда жақсы көрінісі 
бар, олар құбыр игіш станоктарда өңделеді.
Болат жіксіз құбырларды қалыптау әдісімен үлкен бұрулар (Сур. 8, а) 
тең қисықтық радиусы бар 1,5...2 диаметрлі құбыр, үштік (Сур. 8,б), өтулер
(Сур.8, в) жасалады. Бөлшектерді дайындағаннан кейін олардың ұштары 
дәнекерлеуге өңделеді. 
 
а
-тік иілген бұру, 
б
-үштік, 
в
-теңгеру өткіні 
Сурет 8 - Құбырлардың штампталған жіксіз бөлшектері 
Пластмасса құбырларды ию арнайы құрылғыларда бекітілген құбыр ию 
станоктарында немесе шаблондарда қыздырылған күйде орындалады (Сур.8). 
Құбырларды электр пештерінде немесе глицеринмен толтырылған 
ванналарда ауамен қыздырады.
Жылыту режимі құбырлардың материалына және қабырғалардың 
қалыңдығына байланысты.
Пластмасса құбырлардың қабырғалары өзгеруі мүмкін. Бұған жол 
бермеу үшін, құбырға қыздырғанға дейін толтырғыштар салынады: резеңклі 
жіпті, иілгіш металл, резеңке шлангсы немесе құммен толтырылады. Резеңке 
жіп тәрізді кысқыштың немесе шлангтың сыртқы диаметрі иілетін құбырдың 
ішкі диаметрінен 1-2 мм кем болуы тиіс. Құбырларды құммен толтырудың 
қажеті жоқ, себебі болашақта құбырлардың ішкі бетін жабысқан құмнан 
тазарту қажет болады. 
Егер қабырға қалыңдығының оның сыртқы диаметріне қатынасы
0,06 кем болмаса, сондай—ақ майысу радиусы құбырдың сыртқы 

22
диаметрінен 3,5-4 артық болса, толтырғышсыз құбырды бүгуге болады. 
Бұрамаларды дайындау кезінде иілу бұрышы 9-10 градусқа артады, өйткені 
құбыр оны шаблоннан немесе құрылғыдан алғаннан кейін біршама бүгіледі. 
Пластмасса құбырлар иілгеннен кейін сығылған ауамен немесе белгіленген 
күйде сумен 28°С температураға дейін салқындатылады. (Сур. 9). 
Пластиктен жасалған құбырларды орналастыру кезінде ию жұмыстары 
көп кездеседі. Мұндай жұмыстарды жүргізу үшін бірнеше жолы бар. Нақты 
әдісті таңдау қола бар құралдар мен қажетті дәлдікке байланысты. 
а
— станокта,
б
— құрылғыда; 1 — құбыр, 2 — қозғалмайтын ролик,
3 — қысқыш ролик, 4 — рычаг, 5 — рама, Б — шаблон, 7 — тірек, 8 — 
тақта, 9-тесік, 10-тіректер 
Сурет 9-Пластмасса құбырларды ию 
Мысалы, пластикалық құбырды бүгу үшін оған термиялық әдіс арқылы 
әсер етуге болады. Полипропилен құбырларды үй жағдайында барынша ию 
жұмысы орындалмауды ұсынған, бірақ казіргі заманға жетілдірілген
құралдарын қолдана отырып жасауға мүмкіндік пайда болды (Сур.10).
Сурет 10- Жылыту арқылы пластикалық құбырды майыстыру 

23
Мұндай тәсілдердің екі түрі бар: 
1. Бірінші тәсілі үшін біз құбырды құрылыс фенінің көмегімен 150 
градус Цельсий температурасына дейін қыздырып, қолғаптарды пайдаланып, 
өнімді қажетті бұрышқа дейін майыстыруға болады. Бұл ретте бір шартты 
қатаң сақтау керек: құбырдың қалыңдаған қабырғасы әрқашан қисық 
бұрыштың сыртқы жағында орналасуы керек. Құбыр салқындағаннан кейін 
иілу орнын тексереміз. Құбырда майысулар мен жарықтар болмауы керек. 
2. Екінші тәсілмен полипропилен құбырын салқын күйінде 
майыстыруға болады, бірақ иілу радиусы құбырдың 8 диаметрінен аспауы 
керек. 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: