Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгi

1. Халықаралық құқықтағы шарттар құқығының анықтамасы. Халықаралық

шарттар құқығы туралы 1969 жылғы Вена конвенциясы.

2. Шарттарды жасаған кезде мемлекеттің атынан өкілдік ететін органдар.

3. Шарттың міндеттілігіне келісім беру түрі.

4. Шарттарды тоқтата тұру мен тоқтаудың зардаптары.

Осы сұрақты талықламастан бұрын ең алдымен шарт дегеніміз не және оның қоғамдағы атқаратын мпаңызы қандай? Міне сол жөнінде тұсініктеме берку керек.

Шарт дегеніміз - ол, екі немесе бірнеше тұлғалардың, ұйымдардың арасында өзара бірігіп бір мәселені шешу үшін жазбаша түрде жасалатын мәмілені айтады. Оғае мысал ретінде Қазқстанның «Каспи теңіз құбырының консорцумы» нақты мысал бола алады. Консорцумға бірнеше егеменді мемлекеттердің нақты мәселені шешу үшін біріккен одақты айтады. Бұл «КТК» ұйымына: Қазақстан, Ресей, Әзірбайжан, Түркімения және Иран мемлекеттері кіреді. Ал осы жвақында мүлдем жаңадан пайда болған «Кеден одағы», яғни: Қазақстан, Ресей және Белорусь мемлекеттерінің қатысуы. Бұның мақсаты біріңғай экономикалық кеңістік болып табылады.

Сонымен халықаралық шарт дегеніміз-ол, екі немесе бірнеше мемлекеттер арасындағы екі немесе көпжақты нақты мәселелерді шешу үшін жазбаша түрде жасалатын мәмілелерді айтады.

Халықаралық шарттар құқығы-ол, шарттық-құқықтың нормалар жиынтығын құрайтын, халықаралық шарттардың жасау тәртiбiн, жарамдылық шарттың, әрекет етуi мен тоқтатылуын айқындайтын халықаралық жария құқықтың бiр сатысын айтады.

Екi немесе оданда көп мемлекеттердiң арасындағы қарым қатынастар тек шартты бектудiң негiзi бойынша жүргiзiлетiн болады.

Келiсiм немесе шарт бекiтiлмеген болса ешқандай мемлекет аралық қарым-қатынс болуы мүмкiн емес.

Халықаралық шарт құқығының теориясы шарттарды тең құқықты және тең құқықсыз деп екiге бөлiнедi.

Тең құқықты шарттар дегеніміз-ол, мемлекеттердің субъектілік сапалы, шарттық тәжiрибелерi үшiн тең құқықты шарттардың алатын орны ерекше болады, олар шарттық процеске қатысушыларының тәуелсiздiгi мен дербестiгiн өзара мойындауға негiзделген. Тең құқықсыз шарттардың сипаты мынадан тұрады:

-Шарттық процестiң негiзгi субъектiлерi- мемлекеттердiң тәуелсiздiгiн сыртқы жағынан шектеу жасалады;

-Халықаралық құқық субъектiлерiнiң iшкi құзыреттерiн құрайтын мәселелерге қол сұғушылық фактілері болады;

-Өз мемлекеттерiнiң заңдарына бағындыру әрекетiн жасайды;

-Келiсушi мемлекеттердiң құқықтар мен мiндеттердi бөлiсудегi әжептәуiр үйлеспеушiлiктердiң болуы әбден мүмкін болады;

-Қаржылық мiндеттердiң сәйкессiздiгi, өзара тиiмдiлiктiң болмауы, жол беруде бiрдеңгейлiктiң жоқ болуы. Халықаралық шарт мемлекеттер арасында туындайтын дауларды бейбiт жолмен шешудiң жалғыз құралы, тиiсiнше халықаралық келiсiмдер мемлекетаралық қатынастармен бiр мезгiлде пайда болды деуге болады. Шарттық құқықтық жүйеленуi, тұтастай алғандағы халықаралық құқық жүйеленуiнiң ажырамас бөлiгi болып табылады.

Халықаралық шарт туралы 1969 жылғы Вена Конвенциясында нақты түрде бекiтiлдi. Ал осы аталған Конвенция 1980 жылы 27-қаңтарда күшiне ендi. Қазақстан, осы аталған Конвенцияға 1993 жылыдың 31 наурызында қосылды. Бұл жүйелеу құжаты 85 баптан және қосымшадан тұрады. Оның кiрiспесiнде, халықаралық шарттар құқытарының жүйеленуi және үдемелi дамуы халықаралық бейбiтшiлiк пен қаупсiздiктi қолдауға халықтар арасындағы достық қатынастарды дамытуға және ынтымақтастық, алда қойған мақсаттарға қол жеткiзуге көмектеседi деп көрсетiлген.

ҚОРЫТЫНДЫ:

1. Халықаралық құқықтағы шарттың құқытық мәртебесі –ол, ұлттық заңнамалар алдында артықшылығы болады сол уақытта, егер сол елдің жоғарғы органы мақұлдаған болса.

2. Халықаралық келіссім-шарттар қабылданған соң егер ұлттық заңға қайшы келген кезде онда ол заңнамаларға өзгерістер мен толықтурулар енгізу қажет болады.

3.Халықаралық келіссім – шарттарды тараптар және оған қатысушы тұлғалар орындауға міндетті болады.
2. Шарттарды жасаған кезде мемлекеттің атынан өкілдік ететін органдар.

Мемлкет атынан келісім-шартты жасаушы өкілетті тұлға немесе орган болады. Жалпы алғанда халықаралық келісім шарттар мына деңгейлерге бөлінеді:

1.Мемлекет аралық келісім-шарт-яғни ел басмшысының тікелей қатысуымен жүзеге асыралады;

2.Үкімет аралық келісім-шарт-яғни Үкімет басшысының тікелек қатысуымен жүзеге асырылады;

3.Ведомства аралық- яғни ведомства басшысы немесе министрлік басшысы министр немесе басқа да ведомстава басшысының тікелей қатысуымен жүзеге асырылады.

4.Аумақ аралық келісім-шарттар, яғни аумақ (облыс, қала, аудан) басшыларының тікелей қатысуымен жүзеге асырылады.

Бұл халықаралық шеңбердегі жасалатын келісім-шарттар мәмілесі болып табылады. Ұлттық заңнамалардың халықаралық жеке құқымәселесiнде негiзгi орын алады. Оның себебi әрбiр келiсiм-шартты жасаған кезде мiндеттi түрде ұлттық заңнамалардың талабы бойынша жүзеге асырылады. ҚР аумағында халықаралық келiсiм-шарттар мiндеттi түрде орындалапды. Оның себебi ҚР Парламентi ратификация жасайды. Содан соң ұлттық заңнамаға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу керек болады.(4-бап,3-бөлiм Конст).ҚРАзамат кодексiнiң 259-бабы бойынша меншiк иесi өз меншiгi үшiн ол шет елде немсе осы ҚР аумағында болсын өз мүлкiне деген ие болу құқығын тануға, талап қоюға құқылы болады. Сыртқы сауда-саттық жасау кезiнде ҚР аумағында меншiкке деген талап қою мәселесi кезiнде тараптарың өздерi қай мемлекеттiң заңын қолдануы туралы таңдау құығы берiледi. “Шетелдiк инвестиция туралы”. ,27.12.1994 ҚР Заңы бойынша шетелдiк меншiктердi ұлттандыруға болмайды. Оның себебi инвестиция мүлкi шет мемлекеттiкi болып табылады. Ұлттық заңнамаларды халықаралық жеке құқығындағы маңызы мынадан тұрады: 1.ҚР субектiлерiмен ҚР аумағында жасалатын барлық мәмiлелер ҚР заңнамалары бойынша жүзеге асырылады. Қайшылық нормалар дегенiмiз-ол,белгiлi бiр мәмiле жасағанда немесе жеке бастың мәселесiн, заңды тұлғалар арасында қарым-қатынас жасалған кездерде, ҚР заң нормалары мен шетелдiк заң нормалары арасында сәйкес келмейтiн қарама-қайшы жағдайларын айтады. Қайшылық нормалардың ерекшелiгi мынадан тұрады: егер ҚР азаматтық-құқытық нормасынынң құрлымы

-элементтен (гипотеза-қолдану шарты), (диспозициядан- мiнез-құлық ережесi), (санкция-мемлекеттiк мәжбүрлiк шаралары) тұратын болса, ал қайшылық нормаларынынң құрлымында: 2-кi элементтен тұрады: 1.Нақты-дәл анықталған қарым-қатынастқа қолдануға жататын құқық көлемiн анықтау; 2. Шетелдiк мемлекет iстерiне қандай заңды қолдануын анықтау. ҚР заңнамасы бойынша әрбiр тараптардың құқығын және мiндетiн анықтау үшiн бекiтiлген шартта көрсетiледi. Осы аталған құқықта қосымша түсiнiктеме болады, яғни мәмiле жасау кезiнде әр тараптар өз еркiмен қай мемлекеттiң заңын қолдану керек екенiн анықтауға құқықтары бар болады.

ҚОРЫТЫНДЫ:

1.Халықаралық келісім-шарттардың бекітілуіне және оған қол-қоюға тек ел басшысы немесе ел басшысының ресми рұқсаты жүктелген лауазымды тұлға құқылы болады.

2. Халықаралық келісім-шарттардың бекітілуіне қатысуша әр тараптаға мемлекеттің органдары, атап айтқанда: сыртқы істер министрлігі, әділет министрлігі және тиісті салаға байланысты сол саланың ведомствасының басшысы қатысады.
3. Шарттың міндеттілігіне келісім беру түрі

Халықаралық шарт туралы 1969 жылғы Вена Конвенциясында нақты түрде бекiтiлдi. Ал осы аталған Конвенция 1980 жылы 27-қаңтарда күшiне ендi. Қазақстан, осы аталған Конвенцияға 1993 жылыдың 31 наурызында қосылды. Бұл жүйелеу құжаты 85 баптан және қосымшадан тұрады. Оның кiрiспесiнде, халықаралық шарттар құқытарының жүйеленуi және үдемелi дамуы халықаралық бейбiтшiлiк пен қаупсiздiктi қолдауға халықтар арасындағы достық қатынастарды дамытуға және ынтымақтастық, алда қойған мақсаттарға қол жеткiзуге көмектеседi деп көрсетiлген.

Халықаралық жеке құқытың нормасы бойынша азаматтардың мүлiктiк және мүлiксiз қатынастарды реттейдi, атап айтқанда: отбасылықты , еңбек және iс жүргiзу құқытарын. Шетелдiк екi құқытық тәртiпке бағынысты болады: бiрiншi өз елiнiң, ал екiншi келген мемлекеттiң заңын сақтауға, орындауға мiндеттi болады.

ҚР Азамат құқығының 13-бап, 1-бөл: азаматтық құқытық қабiлеттiгi барлық азаматтарға тең түрде таралады. Сол себептен ҚР аумағына жүрген шетел азаматтары ҚР құқытары бәрiне бiрдей тең деңгейде таралады. Мысалы шетел азаматы әкiмшiлiк құқықты бұзса немесе қылмыс жасаса онда жалпы талап бойынша жауапты болады, егер диломатиялық иммунитетi болмаса. ҚР АҚ 14-бабына сәйкес азаматтар өз меншiгi ретiнде заттарға, шетел валютасына және басқа да заңды түрде алған мұлiкке ие болады, мұрагерлiк құқыққа да ие болады, емiн-еркiн жүрiп тұруға құқылы. Шетел азаматарына ҚР барлық құқықтар талабы таралады. Шетел азаматтарына саяси құқықтар таралмайды, атап айтқанда: сайлауға, сайлануға, мемлекеттiк қызметке кiруге, әскери борышты өтеуге, мемлекеттiк құпияға мәлiм беруге. Шетел азаматтары сонымен қатар ғылыми жұмыстармен айналысуға және зерттеу жұмысын жүргiзуге құқылы болады. ҚР аумағында кәсiпкерлiк жұмыстарымен айналысуға құқылы болады. Шетел азаматтары ҚР заңнамаларына сәйкес кәсiпорындар мен мекемелердi ашуға құқылы және жалпыға бiрдей мiндеттi түрде мемлекеттiк тiркеуден өту керек болады. Халықаралық деңгейдк меншiк туралы сату сатып алу туралы Гага конвенциясының келiсiм шарты, 1958 жылғы женева Конвенциясында мыналар айтылған: жаслған келiсiмдер мен бекiтiлген мәмiлелер қай жерде жүзеге асырылса сол мемлекеттiң заңы бойынша реттеледi. Нарықтың экономикаға байланысты әрбiр ҚР азаматтары шетелде араушылық , кәсiпкерлiк жұмыстарын атқаруға құқылы болады. Мысалы жоғары оқу орындарының студенттерi жазғы каникул кезiнде студенттер одағының құрамына кiрген соң жолдама арқылы АҚШ, Германия, Италия т.б. еңбек етуге табыс табуға құқылы болады. ҚР азаматтары шетелде жүрген кезде сол елдiң заңын және басқа да құқық нормаларын сақтауға мiндеттi болады. Келген елдiң заңын бұзған жағдайда жалпыға бiрдей заңды талаптар бойынша тиiстi жауапқа тартылады. ҚР азаматтары жетелде барлық мәселе бойынша құқылы болады тек саяси құқыққа шек қойылады. Шетелдегi заңды тұлғалар сол келген елдiң заңды талаптарын орындауға мiндеттi болады. ҚР тұлғалары кәсiпорындар мен мекемелердi ашу үшiн сол келген елдiң заң талабы бойынша мемлекеттiк тiркеуден, салық органдарында есепке тұруы қажет болады. Заңды тұлғаларды анықтау үшiн ең алдымен оның ұлтын анықтау қажет болады. “Шетелдiк инвестиция туралы”.,27.12.1994ж ҚР Заңында егер компаниялар, фирмалар,кәсiпорындар, ұйымдар ассоциациялар т.б. ҚР аумағынан тыс жерде орналасқан болса онда сол келген мемлекеттiң және ҚР заңнамасын сақтауға тиiстi болады.

ҚОРЫТЫНДЫ:

1.Халықаралық қарым-қатынаста әрбір мемлекеттің міндеттілігіне келісім беруші тұлға тек ммлекет басшысы немесе арнайы өкілеттік міндеті артылған лауазымды тұлға болып табылады.

2.Мемлекеттің міндеттілігін растайтын ел басшысының нұсқауымен сыртықы істер министірлігі және шетелдегі дипломатиялық органдар болып табылады.
4. Шарттарды тоқтата тұру мен тоқтаудың зардаптары

Әскери әрекеттердi ашу туралы 1907ж. Гаагеның III-шi конвенциясы бойынша соғыс әрекетiнiң басталуы, мемлекеттер арасындағы алдын ала ескертусiз жүзеге асырылмауы тиiс деген.

Олар соғыстың шығу себебiн немесе шартты талап қойылуы туралы хабарлауға тиiсті болады. Бұл ереже қазiргi заманғы талаптарда жалғасын тауып келедi.

Сонымен қатар, 1974 ж. БҰҰ Бас Ассамблеясы қабылдаған басқыншылық анықтамасында БҰҰ жарғысының 51-шi бабына сәйкес қорғану актiсi болып табылмайтын соғыс жариялау фактiсi заңсыз соғысты заңды соғысқа айналдырмайтын, керiсiнше басқынышылық актiсiн сипаттайтынын естен шығармау жөн деген.

Соғысты жариялаудың өзi халықаралық қылмыс болып табылады.

Ал қарулы қақтығыстар құқығының ережесiн сақтау соғыс жарияланған ба, әлде жарияланбаған ба, оған қарамай орындалуы тиiс.

Соғыс жариялау (немесе соғыс қаупi) әр елдiң жоғарғы мемлекеттiк органдары өкiлеттiгiне жатады.

Соғыс жариялау-соғыс қимылдық жасау сипатын алмаса да, соғыстың заңдылық қалпының бастауы болып табылады.

Соғысты жариялаудың құқытық салдары мынаған келiп тiреледi:

1.Бейбiт қатынастар тоқтатылады, диплоатиялық және консулдық қатынастар үзiледi, олардың қызметкерлерi керiшақырылады;

2.Бейбiт қатынастарға жасалған саяси экономикалық және өзге де келiсiм-шарттар түгел тоқтайды немесе тоқтатыла тұрады.

3.Соғыс жағдайында бекiтiлген арнайы келiсiм-шарттар қолданыла бастайды.

4.Қарсылас жақтың азаматтары үшiн ерекше ереже жасалады. Соғысушы мемлекеттер олардың кетуiне-сол мемлекет мүддесiне қарсы келмейтiн болса ғана рұқсат етiледi (4-шi Женева конвенциясынынң 35-бабы).

5.Жауласушы ел мүлiктерi тәркiленедi, бiрақ өкiлдiк пен елшiлiк мүлiктерiне тиiсуге болмайды.Заң тұрғысының мағынасында соғыстың аяқталуы-ол, соғыс қалпын тоқтату дегендi бiлдiредi, яғни соғысушы тараптар арасында бейбiт қатынас орнату және одан кейiнгi халықаралық-құқытық дәрежедегi салаларды анықтау болады.Мемлекеттер, әдеттегi мiндеттегiдей, соғыс бөлiп жiберген елшiлiк, өкiлдiк және сауда қатынастарын орнына, қайта қалпына келтiредi.

Азаматтардың заңды шектеулерi алынып тасталады, ол заңды тұлғаларды да қамтиды, оның себебi соғысқа байланысты жауласуышы мемлекеттiң азаматы болғандықтан, жауапқа тартылып, сонымен қатар, соғыстың салдарынан болған басқа да заңды әрекеттер жүзеге асырылады.

Соғыстың тоқтатылуына бйланысты, әдетте, соғыс әрекетi де тоқтатылады. Соғыс әрекетiнiң тоқтатылуының кең тараған нысандарына уақытша бiтiмге келу мен тiзе бүгу жатады. Уақытша бiтiм бойынша соғыс әрекетiнiң тоқтауы жөнiнде келiсiм жасалады, оған қарулы қақтығысқа қатысушы жақтардың өзара келiсiмге келуi негiз болады.

Соғыстың тоқтатылуы туралы келiсiмнiң мына түрi бар:

1.Жергiлiктi келiсiм; 2.Жалпылай келiсiм.

Жергiлiктi келiсiм-ол, яғни уақытша бiтiм- жеке бөлiмдер мен бөлiмшелердiң соғыс әрекетi театрының шектелген учасклерiнде ұрысты тоқтатуды көздейдi. Әдетте, ол жеке мәселелердi шешуге бағытталады. Жаралылар мен ауруларды жинап алып, өлгендердi жерлеу, парламентарийлердi жiберу арқылы т.б. мәселелерді орындайды.

Жалпылай келiсiм-ол, оған келудің жағдайына байланысты барлық соғыс әрекеттерi тоқтатылады. Жалпылай бiтiмге келудiң күшi ерекше, ол тек соғыс әрекетiн тоқтатып қоймай, сонымен қатар әскердi түгелдей таратып жіберілуі де мүмкін. Екi жақта бейбiт өмiр сүруге кiрiсiп кетедi. Мысалы, 1945ж 9-шы мамырда немiс-фашист басқыншылығы тiзе бүгiп “Сөзсiз капитуляцияға” бiтiмiне қол қойды. СССР-дің жеңiмпаз держава болуы нақты дәлел болып табылады. Үкіметаралық ұйымдар дегеніміз-ол, екі немесе бірнеше мемлекеттің Үкімет деңгейінде жаслаған келісім шарт жасауды айтады.

Үкіметаралық ұйымдар мемлекеттік деңгейде ұйымдастырылады. Үкіметтаралық ұйымдарға жоғарғы оқу орындарын айтуға болады. Мысалы, Қазақстандық- Британия университеті Алматы қаласында орналасқан.

Үкіметтік емес ұйымдарға жеке кәсіпорындар мен мекемелерді айтуға болады. Мысалы, Иволга-Холдинг пен Канада бидай өсірук фримасымен байланыстығы. Нарықтық экономикада әрбір мемлекеттік емес заңды тұлғалар өз еріктерімен шетелдік заңды тұлғалармен шаруашылық қарым-қатынас жасауға толық құқытары бар және бұл қатынасқа мемлекент органдары кіріспейді. Халықаралық ұйымдар дегеніміз-ол, халықаралық щеңберде қайырымдылық көмек көрсету және басқа да маңызды мәселені реттеу жөнінде жұмыстарды атқаратын органды айтады. Мысалы, Қызыл Крес пен Қызыл Жарты ай органы, Интерпол, Гаагадағы халықаралық әскери трибунал, Страсбургтегі адамдардың құқығы жөніндегі Еуропалық соты.

ҚОРЫТЫНДЫ:

1. Шартты тоқтаудың негізгі мақасты –ол, шарттың жарамсыз болуы деп танылуы немесе оны бекіткен тұлғаның құзеттігі болмауы болып табылады;

2. Шартты жарамсыз деп танылған соң ол шарттың орындалуын тоқтатуға негіз болады;

3.Шарт міндетті түрде бекітіледі және растауды қажет етеді.

4.Шартты жасауға тек өкілдігі бар лауазымды тұлғалар бекітуге құқылы болады.
Бақылау сұрақтары:

1. Шарттарды тоқтата тұруға қандай негіздер болуы мүмкін?

2. Шарттар қандай жағдайда жарамсыз болады?

3. Шарттарды тоқтата тұруға қандай лауазымды тұлғаның құқығы бар?

4.Тоқтатылған шарттың нәтижесінде қандай құқықтық зардап туындауы мүмкін?
8 тақырып. Халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесі
Мақсаты: Халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесін оқып танысу болып табылады. Білім алушының теориялық білім деңгейін одан әрі нығайтумен қатар оның тәжірибе сабағында дәлелдей білуіне жағдайы болады.
Жоспары:

1.Үкіметаралық және үкіметтік емес халықаралық ұйымдар.

2. Халыкаралық ұйымдардың тарихы. Халықаралық әкімшілік одақтар. Ұлттар лигасы. Біріккен Ґлттар Ұйымы. Біріккен Ґлттар Ұйымының мамандандырылган мекемелері, халықаралық ұйымдар.

3. Араб мемлекеттер Лигасы. Африка Бірлігі Ұйымы. Америка мемлекеттерінің Ґйымы. Оңтүстік-Шығыс Азия елдер Ассоциациясы.

4. Халықаралық конференциялар. Халықаралық конфереицияларға қатысушылар шеңбері.
1.Үкіметаралық және үкіметтік емес халықаралық ұйымдар

Үкіметаралық халықаралық ұйымдар-ол, негізінген екі немесе бірнеше мемлекеттер арасында жасалған немесе қпалыптастырылған халықаралық деңгейдегі органдарды айтадщы. Оған имысал ретінде мыспалы: «ЕУРООДАҚ», «ОБСЕ», «НАТО», «ШОС», «КТК», «Кеден одағы» және мемлекетаралық ұйымдастырылған жоғарғы оқу орындарын да айтуға болады. Мысалы, Астана қаласындағы Л.Н.Гумелев атындағы Еуро-Азия университеті тұсында Мәскеу қаласында орналасқан М.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті филиалының ашылуы және жұмыс істеуі нақты дәлел бола алады. ҚР сауда-саттық жасау кезiнде сатуға әкелiнген бұйымдар мен заттпр ҚР меншiгi болып табылады. Бұрынғы ССРО ыдыраған соң шетелдегi мүлiктердiң құқытық мансап ретiнде Ресей мемлекетiнiң меншiгi болып көштi.Екiншi дүниежүзiлiк соғыстан соң Потздам келiсiмi бойынша Германия меншiгi ССРО менешiгiне көштi.ҚР Сыртқы сауда туралы Заңы бойынша.,14.04. 1999.,ҚР Үкiметi шетелдегi мемлекеттiң меншiктерiн толық басқарушылық жүргiзуге және оның иелiгiн анықтайды. Мысалы елшiлiк тұрған ғимараттар, қосымша баспаналар, көлiк құралдары мен қызмет құрал-жабдықтары. Шетелде ҚР бюджет есебiнен сатып алынған тұрғын үйлер, қызметтiк баспаналар мен басқа да құрал-жабдықтар мемлекет меншiгi болып табылады. Бұл меншiктi сыйға тартуға, айырбастауға, кепiлдiкке, алуға болады. Дипломатиялық иммунитетi бар тұлғаның қызметтiк мiндетiне талап қоюға болмайды оның себебi ол тұлғаның қызметi бөтен елдiң егемендiгiн көрсетедi. Бұл егемендiкке қол сұғу деп табылады. Бұл туралы ағылшын ғалымы Дайси дәлелдеген. Әрбiр мелекеттiң егемендiгi мүлiкке деген иелiктi бiлдiредi. Егер ҚР азаматы Англияға әкелiп және ҚР азаматы бұл мүлiк ҚР мүлкi деп жарияласа бұл Англияның сотына нақты дәлел болып табылады. Соныдқтан ҚР меншiгi қай елде болмасын бiздiң мемлекеттiң немесе сол меншiк иесiнiң жеке меншiгi болып табылады. Үкіметаралық ұйымдар дегеніміз-ол, екі немесе бірнеше мемлекеттің Үкімет деңгейінде жаслаған келісім шарт жасауды айтады. Үкіметаралық ұйымдар мемлекеттік деңгейде ұйымдастырылады. Үкіметтаралық ұйымдарға жоғарғы оқу орындарын айтуға болады. Мысалы, Қазақстандық- Британия университеті Алматы қаласында орналасқан.

Үкіметтік емес ұйымдарға жеке кәсіпорындар мен мекемелерді айтуға болады. Мысалы, Иволга-Холдинг пен Канада бидай өсірук фримасымен байланыстығы. Нарықтық экономикада әрбір мемлекеттік емес заңды тұлғалар өз еріктерімен шетелдік заңды тұлғалармен шаруашылық қарым-қатынас жасауға толық құқытары бар және бұл қатынасқа мемлекент органдары кіріспейді. Халықаралық ұйымдар дегеніміз-ол, халықаралық щеңберде қайырымдылық көмек көрсету және басқа да маңызды мәселені реттеу жөнінде жұмыстарды атқаратын органды айтады. Мысалы, Қызыл Крес пен Қызыл Жарты ай органы, Интерпол, Гаагадағы халықаралық әскери трибунал, Страсбургтегі адамдардың құқығы жөніндегі Еуропалық соты.

ҚОРЫТЫНДЫ:

1. Мемлекетаралық қарым-қатынастар әлемдік деңгейде басты орын алады. Оның себебі бірнеше мемлекеттің өкілдері өзара бірігуі нәтижесінде уақытша одақ құрады және ондай ұйым экономикалық неме,се саяси мақсаттарды көздейді.

2. Халықаралық деңгейдегі мемлекетаралық ұйымдар белгілі мемлекеттердің экономикасын әлемдік деңгейде танымал және беделдігін нығайтады.

Ең алғашқы халықаралық ұйымдардың бастамасы сонау Ежелгі грециядан пайда болды. Алғашқы қауымдық құрлыстың ыдарауынан Ежелгі Грекия тарихында полистік кезеңі қалыптасуы және гүлденуі, ол дегеніміз қала- мемлекеттерінің пайда болуы деп аталды. Қауымдық құрлыстың кезеңін құлиеленушілік кезеңі ауыстырды. Сол дәуірдегі полисті кезеңдер үшке бөлінді:

-гомерлік кезеңі- б.э.д.ХІ-ІХ ғас;

-арайлік кезеңі- б.э.д. ҮІІІ- ҮІ ғас;

-классикалық (таптық) кезеңі- кезеңі- б.э.д. Ү-ІҮ ғас.

Ежелгі Грекияның тарихи дамуына жетекші рөл атқараған екі полис болды, олара: Афина және Спарта болды. (Бұл жалпы кіріспе –анықтама болды).

Гомерлік кезеңі-ол, б.э.д.ХІ-ІХ ғас; Бұл кезең үстемдік жүргізуші рулық қауымдық қатынастар болып сипатталды. Жерге деген иелік ол,тек тайпалық меншігі болды, ал қауымдастар тек оны пайдалануға құқылы болды. Мемлекеттік құрлыс ол кезед әлі қалыптаспады бірақ ежелгі әскери диктатуасы иелік етіп жүрді. Руклық қауымның басшысы ретінде көсем болды-ол, базилевс деп аталды. Базилевс лауазымдық міндеті мына қызметтердің функцияларын біріктірді, атап айтқанда: жағарғы әскери басшы, жоғарғы судья, жоғарғы абыз. Базилевс- ең алдымен сайланатын болды, ал кейіннен ұрпақтан –ұрпаққа берілетін болды. Сол кезеңде рулық қауымның беделді тұлғаларынан тұратын тұрақты кеңес жұмыс істеді-ол, қариялар кеңесі (булэ) деп аталды. Сонымен қатар халық жиналысы маңызды рөл атқарды. Осы кезеңнің соңында рулық қауымдық қатынгастары бытыраңқылыққа ұшырап оның орнына құлиеленушілік кезеңі келеді. Ежелгі Грекияның құқығын тек Афина құқығы бойынша қарайтын боламыз. Оның себебі сол дәуірде ең дамыған қала- мемлекеттердегі құқы ол Афина құқығы болды.(А.В.Желудков,А.Г.Буланова,М.2000, 45С). Афина құқығы ең жан-жақты дамыған жүиелі құқық болды. Афина құқығының шығу көзі-ол, құқытық дәстүрден пайда болды, ал б.э.д.621 жыл. Жазабаша түрдегі құқық нормасы –ол, «жазылған құқық -Драконта Заңы» бұл заң іс жүзінде жұмыс істеді. Міндеттеме құқығы дегеніміз- ол, келісім-шарт жасау нәтижесінде екі немесе бірнеше адамдар арасында жасалатын іс-әрекеттерді айтады. Ежелгі Грекия (Афинада) міндеттемелік қатынастар жазбаша және ауызша (деликті) түрлерде пайда болды. Афитна құқығы бойынша бірнеше міндеттемелер қатынастардында мынадай шарттардың түрлерінен тұрды:

-сату-сатып алу шарты; жалдау шарты; несие (ссуда) шарты; мердігерлік шарты; қарызға беру шарты; затты сақтау шарты; серіктестік шарты; кепілдік шарты; комиссиялық шарты.

Шартты жасауға негіз болатын жәй-ол, кез келген мазмұны бар келісімдер болды. Деликтіден пайда болатын міндеттемелер-ол, тек кез келген жағдайда мүліктік зиян келтірген болса пайда болды.

Міндеттеменің талабын орындауға жататын іс-шаралар мынадан тұрады:

-кепілпұл; кепілзат; кепіл болу. Афина құқығы бойынша қылмыстың мына түрлері белгілі болды:

-мемлекеттік қылмыстар;

-жанұяға қарсы қылмыстар;

-жеке тұлғағак қарсы қылмыстар;

-жеке меншікке қарсы қылмыстар.

Сонымент қатар қылмыстың жаслуына қарай оның қасақана немесе абайсызда жасалуы, қылмысқа үгіттеуші мен қылымысты орындаушы арасындағы айырмашылықтары де ескерілді. Сонымен қатар қажетті қорғану ұғымына, әрекетіне де мән берілді.

Жазаның мақсаты-ол, қылмыскерге қинаушылық (ауыртпалық) көрсету болды.

Жазаның мынадай түрлері болды:

-өлім жазасына кесі;

-құлдыққа сатып жіберу;

-айыппұл;

-мүлгін тәркілеу;

-ар-намысын, ар-ожданын кеміту, атап айтқанда:азаматтық құқығынан айыру.

Дипломатиялық құқық дегенiмiз-ол, дипломатиялық саласындағы дипломатиялық қызметке қатысты тұлғалардың құқықтары мен мiндеттерiн анықтайтын құқықтық жиынтық нормасын айтады. Дипломатиялық құықтың маңызы мынадан тұрады: 1.Мiндеттi түрде мемлекеттiң сыртқы iстерiмен байланысты болады; 2.Мемлекет аралық қарым-қатынасты ретейтiн болады;

3.Мемлекеттiң сыртқы және iшкi саясаты туралы шет елдерге түсiндiру және таныстыру, сонымен қатар экономика саласындағы қарым-қатынастарды шешу жұмыстарын жүргiзу үшiн ұйымдастыру дайындығын жасайды; 4.Мемлекеттiк деңгейде мемлекет арасында өткiзiлетiн келiсiм-шарттарды, келiссөздердi өткiзу рәсiмiн дайындық мәселесiн ұйымдастырда.5.Дипломатиялық қызметтiң жұмыс бойынша мемлекет аралық қарым-қатынас анықталатын болады. Дипломатия дегенiмiз-ол, мемлекеттiң сыртқы саясатының мақсаты мен мiндетiн жүзеге асыратын мемлекеттiң қызметiн айтады. Сыртқы саясат дегенiмiз-ол, белгiлi бiр мемлекеттiң өз халықының iшкi қажеттiлiгiн қамтамасыз ету үшiн және оны халықаралық аренаде көрсете бiлуiн айтады. Сыртқы саясаттың мақсаты: 1.Өз халқынынң мұң-мұқтажын ескеру; 2.Өз халықының қажеттiлiгiн қамтамасыз ету үшiн жаслатын iс-шараларды ойдағыдай жүзеге асыру; 3.Мемлекет арасындағы тиiмдiлiк пен тең деңгейде қарым-қатынасты нығайту; 4.Тек дипломатияқ жолмен ғана халықаралық дау-жанжалды шешу; 5.Ұлттық қаупсiздiктi қамтамасыз ету. Дипломатияның негiзгi мiндетi-ол, өз мемлекетiнiң сыртқы саясатын, барлық қолжетерелiк әдiс-тәсiлдерi арқылы қамтамасыз ету жасалатын iс-шараларын айтады.

Дипломатиялық нысан дегенiмiз-ол, димлматиялық қызметiң нақты белгiленгiен бiр түрiн анықтайтын ныандық жұмысын айтады. Сол себепетен дипломаьтиялық қызме,ттiң қалыптасыу рәсiмi әр –түрлерден тұрады. Дипалматияның нысандары мынадан тұрады:

1.Екi жақты дипломатия; 2.Көп жақты дипломатия.

Екi жақты дипломатия дегенiмiз- ол, екi мемлекет арасында дипломатиялық қызметтiң және ресми түрде орнатылуы мен сенiм граматасын тапсыру арқылы жасалатын мемлекеттер арасындағы ресми қызметтi айтады.

Арнайы миссиялар дегенiмiз –ол, шетелдегi белгiлi бiр мәселенi шешу жөнiндегi уақытша органды айтады. Арнайы миссиалардың түрлерi мынадай болады:

1.Сауда миссиялары;

2.Қаржы мәселесi жөнiндегi миссиялары;

3.Денсаулық сақтау және қорғау жөнiндегi миссиялар;

4.Әскери жөнiндегi миссиялар;

5.Экономикалық қарым-қатынас жасау туралы миссиялар.

ҚОРЫТЫНДЫ:

1. Халықаралық ұйымдардың ең алғаш төркіні-ол. Ежелгі Грекия мен Рим болып табылады. Оған нпақты дәлел ретінде дипломатия деген сөздің мағынасы «Диплома» екі бүктелген ресми мемлекет берген құжатты айтады.

2. Ежелгі Римде «консул» қызметі –ол, мемлекет атынан қызмет атқаратын лауазымды тұлғаны айтады.

2. БҰҰ-(Біріккен ұлттар ұйымына) дейін Ұлттар Лигасы болды ол, 1919 жылы құрылып ,ал 1945 жылы ресми түрде таратылды.