Қазақстан республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

(Кәсiпорынның аты, мекенжай, телефон, жетекшi, Бос орын, еңбекақы, жұмыссыздың аты-жөнi, мекенжай, телефон, Отбасылық жағдай, бiлiм, стаж, Мамандық, Қызметі сд Коимссиялығы сд).
2. «Банк» деректер мәліметтер базасы

Есептiң қойылуы. Пәндiк облыс. «Банк» мәліметтер базасында халықтың рубльда да валютадаға да салымы туралы ақпарат сақталу керек.

Әрбір салымның өзінің сақталу мерзімі және әртүрлі салымға байланысты бастапқы құйылымы болады. Сонымен қатар банк рубльде және валютада әртүрлі кредиттар бере алады.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Клиенттер – үлес – кредиттар

(Клиенттiң коды, Фамилия, Ат, Әкесiнiң аты, Төлқұжат, Азаматтық, Индекс, Ел, Қала, Мекенжай; Үлестiң коды, Үлестiң есеп нөмiрi, Түрi, Үлестiң сомасы, Басталу күні, Аяқтауды күні; Кредит коды, Кредит түрі, Кредит сомасы, Валюта түрі, Беру күні, Қайтару күні);

3. 
   «Кітапхана» мәліметтер қоры
   

мәліметтер базасын құрыңыз. Базада кітапхана оқырмандары туралы ақпарат, оқырмандармен қайтарылатын кітаптың беру және қайтарылу күндері, кітапхана фондындағы кітаптар тізімі, әрбір кітаптың мөлшері мен бағасы.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Оқырмандар - кiтап – дана - берілуі

(Оқырманның коды, аты-жөнi, төлқұжат, қала, мекенжай, телефон, коды,

Автор, шығаруды атау, жанр, жыл, баспахана, баға, нұсқа коды, Кiтаптың коды, тұрған жерi, алу күні, қайтару күні).

3. 
   «Теміржол бекеті» мәліметтер базасы
   

жолаушылар және билеттер бойынша мәліметтер базасы енгізілген жүйені құрыңыз. Мәліметтер базасында поездардың келу және кету уақыты, поезд түрі, келу жіне кету тармақтары туралы ақпарат болуы тиіс. Билет беру процесін автоматтандыру үшін жолаушының аты-жөні және төлқұжат номері, жеңілдік өлшемі сақтаулы болу керек. Сонымен қатар билетте вагон номері, орын номері, кету және келу орны және билет алу күні көрсетіледі.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Жолаушылар - пойыз - билеттер - кесте

(Жолаушының коды, аты-жөнi, төлқұжат, пойыз коды, тоқтау, келу уақыты, Жүру уақыт, аялдау уақыты, пойыздың қымбаттату, коды, вагонның нөмiрi, орынның нөмiрi, кестенiң коды, пойыздың коды, пойыздың түрi, Қайда, Қайдан, жіберу тармағы, келу тармағы, мерзім).

3. 
   «Қонақүй» мәліметтер базасы
   

жұмысыңыз қонақүй жұмысын қаржы жағынан бақылап отыру. Сіздің қызметіңіз келесідегідей болады: қонақүй белгілі бір уақытқа клиенттерге бөлмелер береді.

Әрбір бөлме сыйымдылығы, ыңғайлылығы (люкс, жартылюкс, кәдімгі)

және бағасымен сипатталады. Сіздің клиеттереңіз әртүрлі адамдар, олар туралы сіз белгілі бір мағлұмат жинайсыз (фамилия, аты, тегі және кейбір комментарийлер). Бөлмелерді беру жоғарыда айтылып кеткен параметрлер бойынша клиентке бос бөлмелер барлығымен тапсырылады. Клиентті орналастырысымен орналасу күні белгіленеді. Қонақүйден шығысымен әрбір орын үшін босату күні сақталады.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Клиенттер - нөмiр - орналасу

(клиенттiң коды, фамилия, ат, әкесiнiң аты Төлқұжат мәлiметтерi, ескерту,

номер коды, бөлме, адам саны, жайлылық, баға, орналасу күні, босату күні, нөмiрдiң түсiнiк, орналасу коды).

Есеп қойылымының өрбуі

Бөлмелердің берілуі туралы ғана мәлімет жинақтап қоймай, бөлмелерді

алдын ала броньдауды іске асыру керек. Сонымен қатар жиі келетін клиенттар мен белгілі бір деңгейдегі клиенттерге деңілдіктер жасалуы тиіс. Жеңілдіктер соммаланады. Кесте құрылымына осы мағлұматтарды ескере отырып өзгерістер енгізу.

3. 
   «Ломбард» мәліметтер базасы
   

міндетіңіз оның жұмысын қаржы жағынан бақылап отыру. Кәсіпорын қызметі келесідегідей болады: сізге әртүрлі адамдар белгілі бір заттарын залог ретінде қалдырып ақша алу мақсатында келеді. Сізге келген әр клиенттен сіз фамилиясын, атын, тегін және басқа да төлқұжаттық мәліметтерін сұрайсыз. Клиент алып келген тауардың құндылығын белгілеген соң, оның соммасын және өзіңіздің коммиссионды қаржыңызды анықтайсыз. Сонымен қатар ақшаның қайтару мерзімін анықтайсыз. Егер клиент келіссе, келісім шарт жасалып, клиентке ақша беріліп, тауар сізде қалады. Белгіленген мерзімде ақша қайтарылмаса, тауар сізде қалады.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Клиенттер – тауар деңгейі – ломбардқа өткізілуі

(Клиент коды, Фамилия, Аты, Тегі. Төлқұжат номері, Төлқұжат сериясы,

Төлқұжат беру күні, Тауар деңгей коды, аты, ескерту, Тауар сипаттамасы, Өткізу күні, Қайтару күні, Сомма, Комиссиондылығы).

Есеп қойылымының өрбуі

Тауарға деген меншік ауысқаннан кейін ломбард тауарды алғашындағы

бағадан қымбат не арзан қылып сатуына болады. Бағасы нарық жағдайына байланысты бірнеше рет ауысуы мүмкін. (Мысалы, ломбард иегері қыстың аяғында қысқы киімдерге жеңілдіктер жасауы мүмкін).

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Ағымдағы бағасымен қатар, берілген тауарға деген барлық мүмкін

бағаларды сақтау керек. Осы мағлұматты ескере отырып, кесте құрылымына түзетулер енгізіп, бар сұраныстарды да өзгертеді. Жаңа сұраныстар енгізу.

«Нотариустық мекеме» мәліметтер базасы

Есептiң қойылуы. Пәндiк облыс. Сiз нотариалдық кеңседе жұмыс

iстеңiз. Сiздiң есебiңiз болып табылады серiктестiктiң жұмысының қаржы тарабының зерттеп отыруы. Қызмет туралы нотариалдық ұйымдастыр кеңсесi келесi - бiрге: фирма дайын қызметтердiң нақтылы кешенiн клиентке беру. Реттелу үшiн формалдан сiзiнiң бұл қызметтер, құрам және сипаттамасы бар олардың тiзiмiңiз әрбiр қызмет. Атау, түр оның үйреншiктi мәлiметтерi клиенттiң сiзге қарап сөйлеуiнде қызмет, мекенжай, телефон ) деректер қорларына бекiтедi. Бойынша әрбiр клиентке қызметтiң көрсетулерiн айғаққа құжат қорытынды жасалады. Құжатта мәмiленiң қызмет, сомалары көрсетiледi, (кеңсенiң табысы) комиссиялық, мәмiленiң сипаттамасы.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Клиенттер – келісім – қызмет

(клиент коды, аты, қызмет түрі, мекен – жайы, телефон, келісім код,

сомма, комисионды, қызмет коды, аты, сипаттамасы).

Есептiң қойылуының өрбуі

Ахуал ендi өзгердi. Клиентке шеңберiнде бiр мәмiленi алады

бiрнеше қызметтер көрсету. Әрбiр қызметтiң құны бекiткен. Бұдан басқа, әр түрлi түрлер шеңберiнде бiр мәмiленiң iлiк серiктестiгi жеңiлдiктер. Жеңiлдiктер жинақтай алады. Өзгерiстiң кестелерiнiң құрылымына енгiзу, есепке алатын бұл айғақтар.

3. 
   «Туристтік фирма» мәліметтер базасы
   

туристтік компанияда жұмыс істейсіз. Сіздің міндетіңіз фирманың қаржылық жағынан реттеп отыру. Сіздің компанияның клиенттермен жұмысы келесідегідей: сізге келетін әрбір клиентке стандартты мағлұмат жиналады – фамилия, аты, тегі, мекен – жайы, телефон. Бұдан кейін жұмысшылар клиенттің қайда барғысы келетіндігін сұрастырады. Сонымен қатар оған әртүрлі нұсқалар көрсетеді, жергілікті жердің ерекшелігі, әртүрлі кластағы қонақүйлер. Егер келісім орнаса және клиентке ыңғалы нұсқасы табылса, жолдама сату айғағын тіркейсіз (немесе жолдамалар), жіберу күнін де жазасыз. Кей-кездерде клиентке жеңідік жасауды да ойластырасыз.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Маршруттары – Клиент – Жолдама

(Маршрут коды, Мемлекет, Климаты, Ұзақтығы, Қонақүй, Бағасы, Клиент коды, Фамилия, Аты, Тегі, Мекен-жайы, Телефон, Жіберу күні, Саны, Жеңілдік).

Есеп қойылуының дамытуы

. Фирма бiрнеше бұзаулаулармен жұмыс iстейдi бiрнеше елдер. Жолдамалар бiр, екi немесе төрт апталарда сатады. Жолдаманың құны турдың ұзақтығынан тәуелдi болады және бұзаулай. Қай жеңiлдiктер қай фирманы iлiгедi, бекiткен. Мысалы, сатып алудың жанында бiрiрек жолдамалар 5%-шi жеңiлдiк жеткiзiлiп берiледi. Жеңiлдiктер жинақтай алады. Енгiзу бұл айғақ есепке алатын өзгерiстер кестелердiң құрылымын, және өзгерту қазiргi сұрау салулар. Жаңа сұрау салулар қосу.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

(актер коды, фамилия, аты, тегі, атағы, стаж, қойылым коды, аты,

қойылым жылы, қаражат, ролі, жылдық келісім бағасы).

Деректер қоры пайдаланудың нәтижесiнде шеңберiнде анықталды ылғи бiр рөлге бiр спектакль бiрнеше актерлер қызығады. Актердiң негiздi еңбекақысын анықта шарты, қорытындылар бойынша жүзеге асатындай актерге қайтарып үтып алған спектакльлерi сый ақы белгiленедi. Бұдан басқа, базасында мәлiметтер бiрнеше жылдарға мәлiметтi сақталуы керек. Құрылымға енгiзу кестелердiң бұл айғақ есепке алатын өзгерiстерi.

3. 
   «Ақылы емхана» мәліметтер базасы
   

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

(Дәрігер коды, Фамилия, Аты, Тегі, Мамандығы, Деңгейі, Емделуші коды,

Фамилия, Аты, Тегі, Туылған күні, Қаралу жылы, Қаралу күні, диагноз, емделу бағасы).

Есеп қойылымының дамуы

Мәліметтер базасын қарастыру нәтижесінде емделуші әртүрлі мамандардан ем алытыны көрінді. Емінің жалпы бағасы процедуралар мен дәрігерлік кеңес бағасына байланысты. Сонымен қатар белгілі бір адамдарға жеңілдіктер жасалынады. Осы айғақтарды ескеріп, кесте құрылымына енгізу.

3. 
   «Эфирде жүргізілген жарнама бағасы бойынша телекомпания есебі» мәліметтер базасы
   

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Есеп қойылымының дамуы

Мәліметтер базасын қарастыру нәтижесінде сонымен қатар жарнамаға келісім шарт жасаған агент жайлы мағлұмат болуы керектігі анықталды. Жарнамалық агенттердің айлығы эфирде өткен жарнамадан түскен жалпы қаражат пайызын құрайды. Кестелік құрылымға өзгертулер енгізіп, бар сұраныстарды өзгерту. Жаңа сұраныстар енгізу.

3. 
   «Телефон байланыстарының есебі» мәліметтер базасы.
   

Сіздің міндетіңіз қаларалық хабарласулардың бағасын бақылап отыру. Компания абоненттері телефон нүктесі, ИНН, банкте есеп беруші счеті бар заң қызметкерлері болуы мүмкін. Хабарласу бағасы қай қалаға және қай уақыт мерзімінде қоңырау шалынғанына байланысты бағаланады. Абоненттің әрбір қоңырауы мәліметтер базасында автоматты түрде тіркеледі. Сонымен қатар қоңырау шалынған қала, мерзімі, ұзақтығы сақталады.

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Абоненттер – Қалалар – Хабарласулар

(Абонент коды, телефон номері, ИНН, Мекен – жайы, Қала коды, Аты, Күндізгі тариф, Түнгі тариф, Хабарласу коды, Мерзімі, Минут саны)

Есеп қойылымының дамуы

Енді жағдай өзгерді. Сіздің фирма ыңғайлы жеңілдік жүйесін еңгізбекші. Енді, минут бағасы сөйлесу ұзақтығына байланысты азаяды. Әрбір қала үшін жеңілдік мөлшері әртүрлі. Кесте құрылымына өзгерістерді енгізіңіз

3. 
   «Автокөліктерді жалға алу» мәліметтер базасы
   

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

(Автокөлік коды, Марка, Бағасы, Жалға беру бағасы, Түрі, Клиент коды, Фамилия, Аты, Тегі, Мекені, Телефон, Код, Беру күні, Қайтару мерзімі).

Есеп қойылымының дамуы

Енді жағдай өзгерді. Күрделі емес анализ көрсеткендей, автокөліктерді жалға беру автокөлікке ғана байланысты емес, және жалға беру мерзімі мен шығу жылына да байланысты болу керек. Сондай – ақ, дұрыс күйінде көлікті алып келмегені үшін штраф жүйесін және жиі келетін клиенттер үшін жеңілдік жүйесін қарастыру керек. Кесте құрылымына өзгертулер енгізіп, сұраныстарды өзгерту. Жаңа сұраныстар қосу.

3. 
   «Квалификацияны көтеру курстары» мәліметтер базасы.
   

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Топтар – Оқытушылар – Жүктеме (Топ номері, Мамандық, Бөлім, Студенттер саны, Оқытушы коды, Фамилия, Аты, Тегі, Телефон, Стаж, Жүктеме коды, Сағат саны, Пән, сабақ түрі, Ақысы).

Есеп қойылымының дамуы

Мәліметтер базасымен жұмыс нәтижесінде сағат сайынғы ақы пәннен және сабақ түріне байланысты екені көрінді. Сонымен қатар әрбір оқытушы барлығын емес, кейбір пәндерді ғана өткізуі мүмкін. Осы мәселелерді ескеріп, кесте құрылымына өзгертілерді еңгізу.

3. 
   «Интернет – дүкен» мәліметтер базасы
   

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Есеп қойылымының дамуы

Мәліметтер базасымен жұмыс нәтижесінде керек тауарлардың складта керек мөлшерде болмауы туралы ақпарт жетіспегендіктен мәселелер туындап қалуы белгілі болды. Сонымен қатар клиенттер бір заказ ретінде бір туар түрін ғана емес, бірнеше түрін алады. Осы суммарлы тапсырыс бағасына қарап, компания қосымша жеңілдіктер жасайды.

Құрылымдық кестеге өзгертулер еңгізу.

3. 
   «Жүк тасымалы» мәліметтер базасы
   

Қатынастардың шамалы сұлбасы және атрибуттар құрамы:

Есеп қойылымының дамуы

1. 
   Құрылымдау деген қандай мәліметтер?
   
2. 
   Мәліметтер базасының қызметін белгілеп, анықтама беріңіз?
   
3. 
   Мәліметтер базасын басқару жүйесінің қызметтері және анықтамасы?
   
4. 
   Клиент-сервер және файл-сервер принципі бойынша жасалынған мәліметтер базасының архитектура айырмашылықтарын көрсетіңіз.
   
5. 
   Мәліметтер базасының элементтер құрылымының өзара байланысын айтыңыз және түсіндіріңіз?
   
6. 
   Кілтке анықтама, қандай кілт түрлері бар?
   
7. 
   Мәліметтер базасының құрылымын сипаттағанда қандай сипаттамалар көрсетіледі және мұндай сипаттама қызметі?
   
8. 
   Мәліметтер базасы өрістерінде қандай түрдегі мәліметтер сақталады?
   
9. 
   Мәліметтердің қандай үлгілерін білесіз?
   
10. 
    Реляционды мәліметтер базасындағы кілттік өрістердің қызметі?
    
11. 
    Пәндік облыстың инфологиялық моделі дегеніміз не?
    
12. 
    Нысандар арасындағы қандай байланыстар сізге мәлім?
    
13. 
    Қатынастарды нормалау немінеге тұйықталады?
    
14. 
    Нормалды формалардың жалпы қасиеті?
    
15. 
    Функционалды тәуелділікке анықтама беріңіз?
    
16. 
    Функционалды толық тәуелділікке анықтама беріңіз?
    
17. 
    Құрама кілттің кілттік емес атрибутының функционалды толық және бөлікті тәуелділігіне анықтама беріңіз?
    
18. 
    Транзитивті тәуелділікке анықтама беріңіз?
    
19. 
    Бірінші нормалды формада болу үшін қандай қатынастар сақталу керек?
    
20. 
    Тек бірінші нормалды формада болу қандай кері әсерлерін ттигізеді?
    
21. 
    Модификация аномалиясы қандай ыңғайсыздық туғызады?
    
22. 
    Жою аномалиялары қандай ыңғайсыздық туғызады?
    
23. 
    қосу аномалиялары қандай ыңғайсыздық туғызады?
    
24. 
    Бірінші (екінші) нормалды формада болу үшін қандай қатынастар сақталу керек?
    
25. 
    Үшінші нормалды формада болу үшін қандай қатынастар сақталу керек?
    
26. 
    Microsoft Visual FoxPro МҚБЖ қандай функционалды мүмкіндіктер бар?
    
27. 
    Microsoft Visual FoxPro МҚБЖ ортасында типтік операцияларды орындайтын қандай командала?
    

Студенттің өздік жұмысы (СӨЖ) реферат түрінде орындалады және студенттердің өздік жұмысын қойлатын талаптарға сәйкес тапсырылады.

Өздік жұмысты бақылау келесі формада өтуі мүмкін:

– жасалған жұмысты көрсету;

– өздік меңгерген тақырып бойынша баяндама;

– аудиториялық сабақтарды немесе ОБСӨЖ-де ауызша сұрау;

– жазбаша орындалған тапсырмаларды қорғау.

Өздік жұмысының нәтижелерін тапсырмаған студент қорытынды аттестацияға жіберілмейді.

Өз бетімен меңгерген материал оқытушумен бірге меңгерілген материалмен қоса қорытынды бақылауға шығарылады.
Кесте 6 – ОСӨЖ және СӨЖ мазмұны

№ п/п	СРСП	СРС
1	2	3
11	Өткен теориялық материал бойынша өздік жұмыс (тест). Мәліметтер қоры туралы негізгі түсінік	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект
22	Реферат тақырыптары: «Мәліметтер қорлары дамуының жаңашыл бағыттары»; «Мәліметтердің постреляционды моделдері»; «Мәліметтердің объектті-бағытталған моделдері».	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект
33	Өткен теориялық материал бойынша өздік жұмыс. Мәліметтер моделінің түрлері.	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
44	Реферат тақырыптары: «Ақпараттық жүйенің өмірлік циклінің каскадты моделі». «Ақпараттық жүйенің өмірлік циклінің спиральді моделі».	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
55	Өткен теориялық материал бойынша өздік жұмыс. Ақпараттық жүйелердің өмірлік циклінің мәліметтерді жобалаудың ролі.	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
66	Реферат тақырыптары: «Ақпараттық жүйелерді жобалаудың құрал-жабдықтары»; «Мәліметтерді жобалаудағы ең атақты CASE –құралдарды қарап шығу»; «CASE - технологиялар».	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
77	Өткен теориялық материал бойынша өздік жұмыс. Семантикалық моделдерді қолдануымен реляциялық мәліметтер қорын жобалау.	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
88	Өткен теориялық материал бойынша өздік жұмыс. Нормалау принципі негізінде реляциялық мәліметтер қорын жобалау.	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
99	Нормалау принципі негізінде реляциялық мәліметтер қорын жобалау. (отчет).	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
110	Өткен теориялық материал бойынша өздік жұмыс. Мәліметтер қорын басқару жүйесі туралы негізгі түсінік.	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
11	Реферат тақырыптары: «МҚБЖ даму тарихы. МҚБЖ негізгі функциялары» «МҚБЖ Типовая организация современной СУБД» «МҚБЖ классификациясы» «Ақпараттық жүйелерді жасаудағы МҚБЖ –ын таңдау критерийі».
112	Реферат тақырыптары: «Ақпараттық жүйелерді жасаудағы МҚБЖ –ын таңдау критерийі».	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу Практикалық сабақ бойынша есеп (отчет) дайындау.
113	Реферат тақырыптары: «Объектті-бағытталған МҚБЖ»; «Бөлінген МҚБЖ /Распределенные СУБД/»	Дәрістің кейбір сұрақтарына байланысты конспект Териялық материалға оқу және практикалық сабаққа дайындалу.