Қазақстан республикасының

5В010600 «Музыкалық білім» мамандығы

САХНА МӘДЕНИЕТІ

пәні бойынша

4 курс оқытушыларға арналған

Семей 2014

2 ТАЛҚЫЛАНҒАН

Хаттама № ___ «___»_____ 2014 жыл

«Музыкалық білім» кафедрасының меңгерушісі,

п.ғ.к.: ______________ Бодауова Б.К.

2.2 Педагогика факультетінің Оқу - әдістемелік бюросының

отырысында бекітілген «___»________ 2043 жыл. Хаттама №

Төрайымы: ______________ Ахметова Т.Ш.
3 БЕКІТІЛГЕН
Университеттің Оқу Кеңесінің отырысында келісілген және бекітілген «___»____ 2014 жыл.

Хаттама №

Мұғалімдерге арналған «Сахна мәдениеті» пәні 5В010600 – «Музыкалық білім» мамандығы бойынша жоғары оқу орының студенттеріне іштей және сырттай оқитындарға арналған.

.
2. Нормативті сілтемелер:

Берілген оқу жұмыс бағдарламасы мынадай құжаттардың талаптары мен нұсқаулығының негізіңде әзірленді:

1. 
   ГОСО РК от 10.04.2012 г № 158.
   
2. 
   ҚР ИСО СТ 9001:2008 «Сапа менеджмент жүйесі. Талаптары».
   
3. 
   СТИ 154-06-2005 СМПИ Стандарты. Мәтінді құжаттардың безендірілуіне қойылатын жалпы талаптар.
   
4. 
   Оқу процесін кредиттік технология бойынша ұйымдастырудың ережелері (22.11.2008ж. бұйрық №566 .)
   
5. 
   СТУ 042-ГУ-4-2013Стандарт университета «Общие требования к разработке и оформлению учебно-методических комплексов дисциплин»;
   
6. 
   ДП 042-1.01-2013 Документированная процедура«Структура и содержаниеучебно-методических комплексов дисциплин».
   

Пәнді меңгеру үшін қажет білім әдістемелерінің жиынтығы: Оқушылардың музыкалақ мәдениетін арттыратын сабақтан тыс уақытта кештер өткізу шараларын ұйымдастыру.оның әдістерімен және қазіргі заман эстрада музыкасының негізгі бағыттарымен студенттерді таныстыру.

• 
  Пәннің мақсаты – болашақ музыка оқытушысын эстетика жағынан тәрбиелеу;
  
• 
  болашақ музыка оқытушысының музыкалық түсінігін арттыру;
  
• 
  болашақ музыка оқытушысының музыкалық талғампоздығын тәрбиелеу;
  

3. Сығай, Ә. Қазақтың музыкалық театры. Парасат. Алматы, Ана тілі, 1991

4. Сағымбеков М., Көпбаев А. Мектептерде лекция – концерттерді ұйымдастыру әдістемесі. Алматы, 1991.

5. Григорьев Д.В. Методические рекомендации по организации внеучебной деятельности обучающихся начальной и основной школы / Д.В. Григорьев, П.Г. Степанов - Образовательные ресурсы. Выпуск 79

Оқытушының қатысуымен өтетін өздік жұмыс тест сұрақтары арқылы тексеріліп отырады. Тестан жинаған балл қорытынды аттестацияға қоса есептеледі. Әрбір тақырып бойынша семестр аяғында бақылау жұмыстары жүргізіледі және әрбір 7-ші апта соңында аралық бақылау яғни бір семестрде екі рет теориялық білім деңгейі қадағаланып отырады. Берілген тапсырмалар уақытында орындалуы тиіс. Берілген уақыттан кешігіп қалғандардын бағасы төмендетіледі.

Екінші аттестацияда (15 апта) жинаған балл 30 –дан аспауы тиіс.Қорытынды аттестацияда 30-дан 60-ға дейін балл жинағандар және курс бойынша барлық талаптардың емтихан тапсыруға жіберіледі

Жоғарғы оқу орындарының білім Порталының шартты бойынша жеті аптадан тұратын бір аттестация мерзімінде жинаған балл 30-дан аспауы керек. Егер, сіз жинаған балл 50 пайыздан төмен болса (15 балл),оңда аттестациядан өтпеген болып есептелесіз.

Емтиханда алған баллыныз 40-тан кем болмауы тиіс. Осы нәтижеге аттестацияның 60 пайызы қосылады.

Болашақ мамандарда музыка педагогтік іс-әрекеттің өзіндік талаптарына, музыка өнері заңдылығына және жеке творчестволық кәсіби мүмкіншілігіне сәйкес сахна мәдениетінің көптеген мәселелерін шешуге даярлау. Студенттердің қажетті теориялық білім, мәдениетінің маңызы мен мазмұны жайында түсінік алумен шектелмей, қазіргі мектептің алдына қойылған жеткіншек ұрпақтың музыкалық мәдениетін қалыптастырудағы негізгі мақсаттарды шешуге тікелей қатысумен анықталады.

• 
  болашақ музыка оқытушысын эстетика жағынан тәрбиелеу;
  
• 
  болашақ музыка оқытушысының музыкалық түсінігін арттыру;
  
• 
  болашақ музыка оқытушысының музыкалық талғампаздығын тәрбиелеу;
  
• 
  әдістерінің негізгі бағыттарымен таныстыру.
  

Музыка теориясының негізгі, Сольфеджио.Пәнді меңгеру үшін қажет білім әдістемелерінің жиынтығы: Оқушылардың музыкалақ мәдениетін арттыратын сабақтан тыс уақытта кештер өткізу шараларын ұйымдастыру.оның әдістерімен және қазіргі заман эстрада музыкасының негізгі бағыттарымен студенттерді таныстыру

3.6 Постреквизиттер:

Музыкалық аспап, Хор сыныбы, Хортану, Сольфеджио, Хор шығармаларын өңдеу, Мектеп хорын ұйымдастыру, Вокал сыныбы.

4. 
   Оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасының құрылымы мен мазмұны
   

1. 
   «Мәдениет» ұғымының мәніне әр түрлі көзқарастар, жеке адамның даму көрсеткіші
   

2. 
   Тіл мәдениеті туралы ұғым .Тіл мәдениеті ғылымының зерттеу обьектісі.
   
3. 
   Әдеби тіл және оның нормалары.
   
4. 
   Мұғалімге қойылатын жауапкершілік.
   

Ежелгі заманнан өмір сүріп келе жатқан түркі тайпалары негізінде қалыптасқан іргелі халықтарының бірі қазақтар ғасырлар бойында жазба мәдениеті болмаса да, ауызша әдіспен өзіне тән бай рухани мұра жасай білді .Ал жазба әдебиеті пайда болғаннан кейін бұл мұра өте үлкен қарқынмен дами отырып әр қилы ерекшелерге толы күрделі тарихы жолдардан өтті .Осы рухани мұра жүйесінің негізгі бағыты дүниеге шенайы түрдегі қөз қарасты ,дінді тану және басқада еркін ойлау процесін, адамдар туралы ілімді насихаттау,тағы басқа мәселе болды. Ақындармен жыраулар, саясаткерлер мен батырлар, хандар мен қолбасшылар, айтыскерлер мен ертегішілер, билер мен серілер, бәрі де өздері өмір сүріп өткен заманының тарихи оқиғаларын, тұрмыс тіршілігін тілге тиек, ойға өрнек етіп жеткізді.Ауызша халық мәдени ескерткішімізді зерттеу халхымыздың танымдық, адамгершілік тәрбие жәнеде дүниеге көз қарас ерекшеліктерін білуге көмектеседі.

Мәдениет (философиялық тұрғыдан қарағанда) ашық жүйе, негізгі мақсаты- өзін басқаға жеткізу. Мәдениет-халықтың мыңдаған жылдар бойындағы шығармашылығы, онда адамдардың рухани ізденісі, халықтың даналығы мен адамгершілік нышаны жинақталады. Адамзаттың рухы иен келбеті, оның ерік бостандығы мен өмірлік сабағы, діні мен тілі, ділі мен мұраты осының бәрі мәдениеттпен біте қайнасқан. Мәдениет–дегеніміз адамдардың өзін қоғамдағы, әлеуметтік қатыныстарды жасау процесі. Кейбір ұлттық мәдениетті алсақ та, ондағы салт-дәстүр жүйесіне бірден назарымыз ауады.. «Салт –дәстүр »-дейді белгілі фил. М. Гердер – «тіл мен мәдениет бастауының анасы.»

Мәдениеттің өзекті бөлігі өнер. Өнер мәдениеттің алтын қазынасы, адамдардың ұлылығын білдіретін ғажап көріністің бірі, оның әсемдікке , сұлулыққа ұмтылуы. «Өнер» деп көркем, шығармашылық процесін айтады. Қазақ мәдениетіндегні алғашқы жүйесін көрсеткен–Жүсіпбек Аймауытов: «Атам заманында табылған өнер, білімінің барлығы сөз арқылы бұл күнге жетіп, піскен астай даяр болып , жемісін бүкіл адам баласы пайдаланып отыр.»

Оқымыстылыр өнерді 5 түрге бөледі :

1 Сөз

3 Мүсіншілік (скульптура),

4 Үйшілік (архитектура),

5 Ән-күй (музыка) .

Сөздің аррықшылығы -өзге төртеуін сөзбен суреттеп айтуға болады,басқа өнер сияқты сөзді суреттей алмайды. Қазақтың «өнер алды- қызыл тіл » дегені терең терең ақыл- тәжірибемен айтылған сөз. Сөз өнерін жете білген Абай қазақ фольклорын «толғауы тоқсан тоғысқан,білгенге маржан інжу маржанға »теңейді .Қазақ мәдениетін тағдыр қысылымынан сақтап қалған құдіретті күштің бірі–ана тілі. Қазақ болашағы оның тілінің тұрмыстық отбосылық деңгейден халық аралық қарым–қатынас, өнер мен ғылымның жоғары бітімінің құралы дәрәжесіне көте алуыменен қатысты .Ана тілі дегеніміз сол тілді жасаған, жасап келе жатқан халықтың баяғысын да, бүгінгісін де, болашағын танытатын сол халықтың мәңгілік байлығы.

Қазақ халқы бар тарихын қөшіп жүріп өткізсе де батпаққа батырмай, жинаған сөз байлығын күй мен жырынбізге жеткізді ; бұл бәрімізге қымбатты бай қазына мұрат. (Ғ. Мүсірепов) Тілдің негізгі қызметі қарым-қатынас жасаудың, ойдың жарыққа шығарудың құралы. Қандай ойды болмасын біз тіл арқылы жеткіземіз.Әсіресе, біздің қазақ тілімізде сезімімізді жеткізетін мақал-мәтелдер; шешендік сөздер өте көп кездеседі.

Жүйелі сөз жүйесін табар

Жүйесіз сөз иесін табар.

Байлық түбі бақыл

Қазына түбі ақыл.

60 жылдардың аяғында, тіл мәдениеті өнері дүниеге келді. Тіл мәдениеті дегеніміз-тілдік тәсілдің даму жетілу дәрежесі сонымен қатар ол тіл жұмсауда ізеттілік сауаттылық қана емес тілдік тәсілдерді фонетикалық, орфографиялық, марфологиялық, синтаксистік, стилдік құбылыстарды ұқыпты дұрыс қолдану дағдысы. Сөйлеу мәдениеті, тіл мәдениеті деген ұгым бір мағынада қолданылады.Тіл мәдениеті ұғымы сөйлеу мәдениетінеқарағанда кең ұғымды қамтиды, яғни бұл адамдардың ең алдымен тілді дұрыс қолдану, сондай ақ бір-бірімен байланыстыра білу, құрастыра, орналастыра білу сөйлеу мәдениетіне қатысты.Тіл мәдениеті жоғары адамдардың әрдайым көз тігетін жарық жұлдызы-әдеби тіл. Тіл мәдениеті ілімінің негізгі мақсаты -әдеби тілде барды дұрыс таңдап, талдап сөйлеуге, жазуға, сауаттылыққа үйрету,тіл мәд-ң сапасын жоғары сатыға көтеру болмақ.

Әдеби тілге қалыптасқан нормалар тән. Халық тілінің байлығы ұшаң теңіз, әр қилы ;онда жалпы халыққа ортақ дыбыс сөз байланыстарды , граматиқалық құбылыстары болуымен қатар, диалектілерде, түрліше айтылып, түрліше ұғылатын сөздер де, бұзылып -құбылып айтылатын граматикалық тұлғаларда бар. Әдеби тіл керегін ауыз екі сөйлеу тілінен алғанда тыңдап, сұрыптап, әдеби елегінен өткізіп алады. Олар көркем әдебиетте газет-журналда, ғылыми–зерттеу жұмыстарында, іс-әрекетімізде дәстүрге айналып, жүйелі қалыпқа түседі, жалпыға ортақ тілдік әдеби нормалар пайда болады.

Музыкалық білім–музыкалық (ноталық) сауаттылықты меңгеру дәрежесіне тікелей бағынышты болғанымен, мұндай сауаттылықты талап ететін музыкалық мәдениет.Оқушылардың музыкалық сауаттылығын қалыптастыруға байланысты негізгі мәселелерге көшпес бұрын осы мәселелердің ойдағыдай шешілуіне игі ықпал жасайтын екі түрлі принцпке тоқталамыз. Теориялық білімдерімен қатар практика жүзінде кәсіптік шеберліктің қыр-сырларын жете меңгерген болуы керек . Мұғалім ең алдымен балаларды сүйе білуі керек, екіншіден мамандығы музыка мұғалімі болу адамнан үлкен жігерлікпен шеберлікті талап етеді .Себебі ол жан –жақты әрі үйлесімді бала тәрбие жұмысына жауапкершілікпен қарау керек .

Музыка мұғаліміне қойылатын талаптар :

1. 
   Музыка мұғалімінің арнайы оқу орнын бітірген құжат болуы керек. (диплом)
   
2. 
   Ол өз пәнін жетік білетін шебер музыкант болуы керек:музыкалық аспапта еркін ойнауды, ән айтуды , дирижерлауды білуі керек
   
3. 
   Музыкалық әдебиетпен тарихын білуі керек .
   
4. 
   Музыка өнерінің қоғамдағы маңызын білуі керек .
   
5. 
   Оқушылармен мәдениетті түрде сөйлесе білуі керек .
   
6. 
   Оқушыларға дұрыс талап және әділ талап қоя білуі керек.
   
7. 
   Оқушылардың қамқоршысы бола білуі керек, себебі оқушылар қашанда мұғалімнің көмегімен жылы ілтипатына мұқтаж болады .
   

1. Мәдениет ұғымын қалай түсінесіз?

2. Тіл мәдениеті дегеніміз не?

3. Тіл мәдениеті қай жылдары дүниеге келді?

4. Тіл мәдениеті ілімінің негізгі мақсаттары қандай?

5. Музыка мұғаліміне қолатын талаптар қандай?

6. Музыка мұғалімі қандай жауапкершілікті сезінуі керек?
Қолданылатын әдебиеттер:

1. 
   Айтбаев О. Мақал-мәтелдердің жазуымыз бен сөйлеуіміздегі қызметі А., 1978
   
2. 
   Адамбаев Б. Казахская народные ораторское исскуство. А., Ана тілі 1994.
   
3. 
   Апресян Г.З. Ораторское исскуство. М., Из-во МГУ 1984.
   
4. 
   Зимняя И.А. Проблемы речевой деятельности. М., знания 1983.
   
5. 
   Бейсембаева З.Б. Тіл байлығы – ой байлығы. Жинақ А., 1983.
   

6. 
   Кеселова Л.А. Вопросы теории ревевого воздействия Л., 1978.
   
7. 
   Тухмачова М.И. Подготовка будещего учетеля музыке к общению с коллективом Глазов 1989.
   

№ 2 сабақ

1. 
   Музыка мұғалімін кәсіптік педагогтық даярлау жүйесіндегі курстың мақсаты, міндеті, орны.
   
2. 
   Музыка мұғалімінің тіл мәдениетінің ерекшелігі.
   

Музыка мұғалімін даярлау мәселелері арнайы пәндерді меңгеру үрдісінде кездесетін музыкалық орындаушылық қызметтерді үйрену барысында жасалатын арнайы дайындықтың мазмұнын талдау арқылы айқындалады. Мысалы, дауыс қою (Л. Арчажникова, Б.Бекмұхамедов, Г.Падалка және т.б.), әдістемелік дайындық (Р.Жәрдемәлиева, Л.Исаева және т.б.) және педагогикалық тәжірибе (Ж.Дебелая, З.Кейлина, К.Төребаева) т.б. арқылы. Болашақ педагог музыкант тұлғасының маңызды кәсіби қасиеттерінің педагогикалық тәжірибеде қалыптасатындығын ғалымдар, әдіскерлер, мұғалім–практиктердің зерттеулері көрсетіп отыр (О.Абдуллина, В.Сластелин). Болашақ мұғалімінің кәсіби келбетін қалыптастыру үшін оқу педагогикалық тәжірибе өте қолайлы жағдайлар туғызады.

Музыка мұғалімінің тіл мәдениетінің ерекшелігі: шығармашылдық көркемдік, эстетикалық, өнегелік мазмұнын аша білу, балалармен байланыс орната білу, олардың творчестволық талабын дамыту.

Тіл мәдениетін жүзеге асыру шартына қойылатын негізгі талаптар:

• 
  алдағы сөз сөйлеу тақырыбын меңгеру, оның мақсатын анық, тура түсіну .
  
• 
  орындаушылық деңгейдегі жеке қызығушылық;
  
• 
  тыңдаушыға психологиялы –жігерлі мақсатта әсер ету.
  
• 
  Орындау жоспарын дайындау, кезеңдердің реттілігі, негізгі және болмашы сұрақтарды табу, олардың байланысы.
  
• 
  тексті жазбаша көркемдеу.
  
• 
  Орындау процесінде дұрыс жүріс-тұрыс: логикалы- психологиялық, өнегелік, тілдік.
  

Болашақ маман даярлауды жетілдіру көбіне кәсіптік іс-әрекетіне тікелей қатысту сан-алуан коммуникативті тіл шартына сай жан-жақты тілдік амал тәсілдерін жеңіл игеруге байланысты. Мұғалім сөзі оқулық мазмұнын түсіндіріп қана қоймай, оқушының шығармашылықпен жұмыс істеуіне, оқып–білгенін терең түйсінуге және психиқалық-зерделік жағдайына әсер етуі тиіс. Өйткені сөз, анығырақ айтқанда, сезінуден ойлануға, жалқыдан жалпыға, пақтылықтан шынайлықтан алмасу үрдісіндегі аралық буын болып табылады. Мұғалім сөзі оқушы үшін тақырыпты ашып беруде, оның игеруде, бірден–бір әсер ететін педагогикалық күшті құрал болып саналады .Ежелгі римнің педагогикалық ойшыл ірі өкілі М.Ф. Квинтилиянның «мұғалім дауысы әрбір оқушыға күн нұрындай әсер етеді»-деуінде үлкен мән жатыр. Эмоцияға толы сөздер тыңдаушылардың көңіл –күйін көтереді, қызығушылығын тудырады, сөздің мазмұнын қабылдауға жәрдемдеседі .

Ал педагогикалық техника дегеніміз–мұғалімнің өзін-өзі ұстай білуі ,ең басты–мұғалім сөзі.Өйткені ,мұғалім сөзінің оқыту–тәрбиелеу үрдісінде атқаратын қызметі кең ауқымды және ол арнайы зерктеулерді талап етеді.
5. Студенттердің оқытушымен бірге өздік жұмыстарының бақылау сұрақтары:

1. Музыка мұғалімінің кәсіптік даярлығы дегеніміз не?

2. Музыка мұғалімінің тіл мәдениетінің ерекшелігін, творчестволық талабын қалай

дамытамыз?

3. Тіл мәдениетін жүзеге асыруда қойылатын негізгі талаптар қандай?

4. Педагогтық техника дегеніміз не?

5. Музыка мұғалімінің оқыту, тәрбиелеу үрдісінде атқаратын қызметі қандай?
Қолданылатын әдебиеттер:

6. 
   Айтбаев О. Мақал-мәтелдердің жазуымыз бен сөйлеуіміздегі қызметі А., 1978
   
7. 
   Адамбаев Б. Казахская народные ораторское исскуство. А., Ана тілі 1994.
   
8. 
   Апресян Г.З. Ораторское исскуство. М., Из-во МГУ 1984.
   
9. 
   Зимняя И.А. Проблемы речевой деятельности. М., знания 1983.
   
10. 
    Бейсембаева З.Б. Тіл байлығы – ой байлығы. Жинақ А., 1983.
    

6. 
   Кеселова Л.А. Вопросы теории ревевого воздействия Л., 1978.
   

1. 
   Тіл мәдениетінің негізі -шешендік өнер .
   
2. 
   Шешендік - өнердің даму қайнар көзі .
   
3. 
   Тіл өнерінің белгілі шеберлері, олардың шығармалары .
   
4. 
   Қазақ халқының шешендік өнері .
   

Тіл мәдениетінің негізі-шешендік өнер. Әрбір тарихи дәуір шешендік өнердің өзіндік эстетикалық–моральдік сипаты, бағыты, стильдік ерекшелігі бар үлгілерін дүниеге әкелген. Шешендік өнердің өткен тарихынан біз оның ерлік дәстүрге бай мазмұнды турлерін,әдістрін көре аламыз. Атақты римдік шешен Цицерон «тіршіліктің тәлімгері тарих» деген сөзі өткен тәжірибеден әлеуметтік кұны әлі жоғалмаған сөз өнерінің қағидаларын,заңдылықтарын кездестіруге ,оларды пайдалануға болатындығын ескертеді.

Шешендік өнер ерте дүниенің өзінде ақ қалыптасқан. Ол әуелі ежелгі Египедтте, Вавилонда Индияда,Қытайда, Грецияда дамыды . Осының арасынан әсіресе ежелгі Афиндегі (Грецияда )сөз өнерінің даму жолы ерекшелігімен көзге түседі .Біздің жыл санауымыздан 6 ғасырдай бұрын өмір сүріп өткен ежелгі Афиннің мемлекеттік қайраткері әрі ақыны Солон құлдық құрылыс пен сот істерінің демократиялауның реформаларының заңын жасайды .Атақты осы Солон заңы шешендік өнерінің өркен жаюына үлкен ықпал тигізеді . Солон заңы бойынша әрбір Афин азаматы өз мақсат –мүддесін өзі қорғауға тиісті болған. Мұндай қабілеті жоқ адамдар басқалардың көиегіне зәру бола бастайды . Осыдан келіп сот алдында cөйлер сөзді дайындап беруші – логогрифтер (сөз жұптаушылар )пайда болды .

Афинде класикалық шешендік өнерін негізін салушылардың бірі ұлы саяси шешен атанған Демосфен әуелде логогриф болған .Демосфен шешендік өнерінің арқасында ірі саяси мемлекеттік қайраткерлері дәрежесіне көтерілген . Тарихи деректерге қарағанда Демосфен шешендік өнеріне қажырлы еңбекпен қайсар мінезі арқылы жеткен. Өз халқының патриоты болған ұлы шешен елін бірлікке, татулыққа үндеп ,шашыраңқылықтан іргелі ,қуатты мемлекетке дейін көтерілуіне септік жасаған.

Ғылыми тілде Риторика (ритор –грекше шешен)-сендіре білу ,яғни тыңдаушының санасына сезіміне және еркіне әсер ету ,ықпал жасау деген мағынаны білдіреді .Риторика–психология ,логика,тіл, философия ғылымдарымен тығыз байланысты болуды қамтиды . Риторика теориясының дамуымен қатар шешен сөйлеу өнеріне үйретуші кәсібінің түрі ұстаз -ритор пайда болды .

Риторика теориясын негізін қалаушыларының ұлы өкілі Аристотель ежелгі сөз өнері тәжірибесі негізінде «риторика »деген еңбек жазады. Белгілі дүниеге сендіруге мүмкін болар әрекетін туғазатын мүмкіндік деп есептейді Жүздеген жылдар бойы әр кезеңінің шешендік өнер теоретиктері осы қағиданы басшылыққа алып, уақыт талабына орай жетілдіріп отырған. Рим шешендер өнерінің ұлы өкілі әуелі адвокат кейін парламент басшысы болған Марк Тулли Цицерон еді .Ол әлем өнерінде белгілі адвокат ,саяси қоғам қайраткері , философ, дебиетші ,заңғар ойшыл шешен ретінде қалды. Өзінің ақиқаттығына сенетін жан-жақты білімді болуы керек, нағыз шешенді ол саяси қайраткер деп санаған. Цицерон шешендер алдына негізге үш міндет артады .

1. Өзіңнің түйгеніңді жеткізе білу ,ұсынған аргументтер мен дәлелдемелердің

нақтылығына , ақиқаттырығына нақтылы сену ;

2. Тыңдаушылар шешен сөзінен эстетикалық қанағат табатын болуы ;

3. Тыңдаущының сана –сезіміне, еркіне қозғау салып , олардың белсенділігін қалау

және арттыру еді .

Рим құлдық қоғамының экономикалық, рухани құлдырау кезінде Римнің ұлы риторы Марк Фабит Квинтелиан өмір сүріп қызмет етті .Бұл кезеңнің негізгі ерекшелігі шешендік өнерінің жаңа ағымы іспеттес болған «театрланған стиль» дами бастады. .Цицеронның жақтаушысы ретінде Квинтелиан өмірінің соңына дейін өнер мектебін дәріптеумен, жетілдірумен өтті. Ол соңында 12 кітап жазып қалдырады. Шешендік өнерінің қорытындысы, риторика энциклопедиясы саналған «Риторика өсиеті » кітабы еді .

Көтеріліс жетекшілері, көсемдері шешендік сөз өнерін жетік меңгерген заңғар ділмалар болған. Солардың біразын атасақ: ол Франциядан Жакариндер көтерілісі көсемі Г.Каль, Англиядағы шаруалар көтерілісінің көсемі Уот Тайлер, Джон Болл, Чехта Гус, Ян Жижка еді .

Орыс шешендері О .Плевако, А .Кони, П.Александров, белгілі қазақ шешендері Қазыбек би, Төле би, Аяз би, Бұхар жырау сияқты бабаларымыздың асыл сөздері, тарихымызда қалған інжу–маржандарымыздың даналығы шешендік өнердің алтын қазығы болып саналады. Сол даналарымыздың айтқан сөздерін оқып, үйреніп, оны өзіміздің сөздік қорымызға енгізіп, музыка сабағында орынды қолданғанымыз жөн .

Мұғалім еңбегінің әлеуметтік мәніне, елдің мәдени өміріндегі белсенді рөліне кезінде қазақ зиялылары көп көңіл бөлген. Ахмет Байтұрсынұлы «Жақсы мұғалім мектепке жан кіргізеді, басқа кемшілігі болса, мұғалімнің жақсылығы жабады, біліндірмейді» деген болатын. Мұғалім білім нәін себуші, мұғалім жақсы білімді болса, білген білімін алдында отырған шәкіртіне үйрете білсе, ол мектептен бала көбірек білім алып шығады.
Студенттердің оқытушымен бірге өздік жұмыстарының бақылау сұрақтары:

1. 
   Қазақстанда сөйлеу мәдениетінің проблемасы қалай шешілген?
   
2. 
   Ғылыми тілде реторика дегеніміз не?
   
3. 
   Афинде класикалық шешендік өнерін негізін салушылардың бірі ұлы саяси шешен кім?
   
4. 
   Цицерон шешендер алдына негізге қанша артады?
   
5. 
   Белгілі қазақ шешендері кімдер?
   

1. Формановская Н.И. Речевой этикет и культура общения М., Уч.Педгиз 1989.

2.Апраксина О.А. О праве учетеля музыканта на эксперимент муз. Вос. В школе., вып 15., М., 1982

3. 
   Кобалевский Д.Б. Как рассказать детям о музыке М., советский ком.., 1980
   
4. 
   Сорокин Ю.А. Культура, общение, текст М., Знание., 1988
   
5. 
   Яковлева Г.В. Самостоятельная работа на музыкалными произведениями Саратов 1970., вып 2
   

№ 4 сабақ

1. 
   Музыкалық педагогикада сөйлеу мәдениеті проблемаларына елеулі үлес қосқан
   

2. 
   Музыка пәні мұғаліміне творчествоның маңызы.
   

Бүгінгі таңда қызметтің қай саласында болмасын жеке адам творчествосының көрінісіне үлкен маңыз беріліп отыр. Творчество ұғымы мектептегі оқу тәжірибесінде, сондай ақ тұрмыс жағдайындада қолданылады. Әрбір музыка пәнінің оқытушысының творчествосы мен творчестволық процесс(оқытушының әр сабақтағы іс-әрекеті, қызметіне байланысты қаншалықты жанашырлық әкеле алуымен бағаланса керек). Алайда творчестволық ізденістің бағыты, мүмкіншілігі шексіз. Әр оқытушы белгілі бір оқу программасына сүйене отырып, сонымен бірге өзінің ойлары мен сезімін көрсете білгені, яғни өз пайымынан өткізе білгені керек.

Заманымыздың көрнекті ғалымдары О.А.Апраксина, Н.А.Ветлугина, Д.Б.Кобалевский, В.Н.Шацкаялар творчестволық ойлаудың қалыптасуында сүбелі орын алатын-өнер, оның ішінде музыка деп есептеді. Б.М.Теплов балалар шығармашылығын зерттей және бағлай отырып, олардың творчествосының ерекшеліктерін анықтайтын үш көрсеткішті айқындап берді.

Б.Я.Яворский балалар шығармашылығын жан-жақты дамыту үшін әр түрлі музыкалық іс-әрекеттерге сүену керек екендігін ұсынды. Л.Г.Дмитриева өзінің тұжырымдамасында балалардың шығармашылығын дамыту үшін, яғни шығармашылық бейне туралы түсінік, белгілі бір әуенге кіріспе, қарапайым сүйемел ойлап табу дағдыларын қалыптастыру үшін алғашқы кезде бір ғана музыкалық – тағылымдық материалға жүгінген жөн деп санады.

Бұл ретте әрбір тақырыпты ашудың мәні оқушылардың творчестволық қабілетін дамытатын, музыкалық ойлауды жетілдіретін, танымдық қызыушылығын қалыптастыратын, тек бүгінгі күндік емес, болашақтың да кәдесіне жарайтын музыкалық сауат, тиянақты білім беруде жатыр.

Сабақ өткізуде оқытудың қазіргі заманғы әдістері, түрлері мен қүрал-жабдықтары пайдалануға тиіс. Оқушы музыканы жүрдім-бардым емес, бар ынтасымен тыңдауға үйренген жағдайда ғана сабақ ойдағыдай тиімді нәтижеге жеткізген. Оқушыларды ұдайы музыкалық ойлауға, сергек сезімталдыққа, танымдық қызығушылығының қалыптасуына, өзіндік белсенділігін арттыруға тырысуы керек.Бір музыкалық шығарманы бір сабақта талдап, үйретіп қою аздық етеді, сондықтан берілген материалды сапалы меңгеру үшін оны келесі сабақтарда пысықтауға тура келеді. Әр қашан қай кластағы қай сабақта болмасын музыкалық материалды оқытқан кезде музыканың мазмұны негізге алып, түсінуді де, ынта ықыласты да, сезімдік құбылыстарды да соған бағыттау керек.Музыкалық сауатты оқытудың методикасы тұтас алғанда музыкалық оқытудың міндеттеріне сай болуға тиісті. Мектептің міндеті- биік көркемдік талғамы бар, музыканы сүйетін, оны жанымен түсінетін, музыкалық өмірге белсенді араласатын музыкалық білімді адамды дайындау.

6. 
   Студенттердің оқытушымен бірге өздік жұмыстарының бақылау сұрақтары:
   

1. 
   Музыкалық педагогикада сөйлеу мәдениеті проблемаларына елеулі үлес қосқан
   

2. 
   Сабақа өткізуде қазіргі заманғы әдіс-тәсілдерді қалай қолдануға болады?
   
3. 
   Заманымыздың көрнекті ғалымдарын атаңыз.
   
4. 
   Б.Теплов балалардың шығармашылығын зерттей келе қалай бағалады?
   

1. Формановская Н.И. Речевой этикет и культура общения М., Уч.Педгиз 1989.

2.Апраксина О.А. О праве учетеля музыканта на эксперимент муз. Вос. В школе., вып 15., М., 1982

6. 
   Кобалевский Д.Б. Как рассказать детям о музыке М., советский ком.., 1980
   
7. 
   Сорокин Ю.А. Культура, общение, текст М., Знание., 1988
   
8. 
   Яковлева Г.В. Самостоятельная работа на музыкалными произведениями Саратов 1970., вып 2
   

№ 5 сабақ

1. Музыка мұғалімінің педагогикалық қызметі құрылымының түрлері.

2. 
   Педагог-музыканттың ұйымдастырушылық, конструктивтік, коммуникативтік іскерліктерінің мазмұны.
   
3. 
   Артистизм.
   

Педагог-музыкант тұлғасының кәсіби – педагогикалық қасиеттерін қалыптастыру болашақ мұғалімдерді даярлауда басты орын алады. Сондықтан, музыка мұғалімінің педагогикалық қызметі құрылымына жататын келесі бөліктерді атап кеткеніміз жөн:

ұйымдастырушылық, конструктивтік, коммуникативтік.

Музыка мұғалімінің ұйымдастырушылық қызметіне төмендегідей тұтас педагогикалық іскерлік кешенін енгізуге болады:

• 
  өз тәртібін ұйымдастыру;
  
• 
  өзінің айтатын сөздерін мазмұндау;
  
• 
  балалар ұжымын ұйымдастыру.
  

• 
  оқу-тәрбие жұмысын жоспарлау;
  
• 
  оқу-тәрбие материалын іріктеу;
  
• 
  оқуды дифференциялау;
  
• 
  оқушыларды жете білу және даралық әдісті жүзеге асыру;
  
• 
  сабақтағы іс-әрекетті педагогикалық белсенділікпен ойластыру.
  

- оқушылармен, ата-аналармен, қоғамдық жұмысты атқарушылармен және әріптестермен дұрыс педагогикалық мақсаттарға жету үшін өзара қарым-қатынасты орнату;

- мектепте, сыныпта ұжымаралық және ұжым ішіндегі қарым-қатынасты реттеу және дұрыс жолға қою;

- балалармен жақсы қарым-қатынасты орнату үшін қажетті және іс-әрекеттік формаларды табу.

Сондай-ақ, болашақ мұғалім тәжірибесінде мына төмендегідей қолданбалы іскерліктер де қалыптасады:

• 
  ән салу (таза айту, дикция, дауыс тембрі және т.б.);
  
• 
  билеу (әр түрлі қозғалыстардың элементтерін – вальс, полька, халық билерін көрсету);
  
• 
  сурет салу (музыкалық бейнелерді бейнелеу- нота, скрипкалық және бас кілттері, мелизмдер, көрнекі құралдар және т.б.);
  
• 
  музыкалық аспаптарда ойнау ( фортепиано, баян, домбыра, шулы аспаптар және т.б.);
  
• 
  іс-әрекеттің әртістілігі (музыкалық шығарманың характерін көрсету);
  

Қазақ тілінде сөйлем мөлшелерінің орны тұрақты тілдердің заңдылығы бойынша бастауыш сөйлемдердің басында, баяндауыш соңында, әдетте сөйлемді аяқтап тұрады да анықтауыш анықтайтын сөзінен бұрын, толықтауыш пен пысықтауыш та өздері қатысты сөздерінен бұрын орналасады. Бұл тілдегі қалыптасқан синтаксистік (грек біріктіру – грамматикалық сөз тіркесін, сөйлем жүйесін, құрылысын зерттейтін саласы) норма. Ал кей жағдайда сөйлем мөлшерінің орны ауысып қолданылуы белгілі бір мақсатты көздейді. Басым мағынада айту үшін, жеке ой екпінін түсіре қалыпты орын тәртібін өзгерту жөнімен ауытқу болып табылады. Инвестицияланатын сөйлем мөлшелері–көбіне бастауыш, баяндауыш жєне толықтауыш.

1. Педагог-музыканттың атқаратын қызметтері қандай?

2. Педагог-музыканттың кәсіби тұлғасының қасиеттері қандай?

3. Педагог-музыканттың конструктивті қызмет негізіне қандай іскерліктер жатады?

4. Сөз құрылымы, оның негізгі комуникативті қасиеттері қандай?

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Формановская Н.И. Речевой этикет и культура общения М., Уч.Педгиз 1989.

2.Апраксина О.А. О праве учетеля музыканта на эксперимент муз. Вос. В школе., вып 15., М., 1982

9. 
   Кобалевский Д.Б. Как рассказать детям о музыке М., советский ком.., 1980
   
10. 
    Сорокин Ю.А. Культура, общение, текст М., Знание., 1988
    
11. 
    Яковлева Г.В. Самостоятельная работа на музыкалными произведениями Саратов 1970., вып 2
    

№ 6 сабақ

1 Кәсіптік тіл қатынасының түрлері .

2 Монологты сөз сөйлеудің бөліктері .

3 Диалогтық сөз құрылымы .