Ќазаќстан республикасыныѕ єылым жјне білім министрлігі



жүктеу/скачать 1,02 Mb.
бет8/14
Дата18.05.2020
өлшемі1,02 Mb.
#69511
түріКонспект
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   14
Байланысты:
7 ИМСТлекции каз

Негізгі әдебиет 1. [161-167].

Қосымша әдебиет 6. [88-89].

Бақылау сұрақтары:

1. Регистрлер қандай жұмыс атқарады?

2. Регистрлердің қандай түрлері болады?

3. Қатарлас регистрлер.

4. Тізбектілі регистрлер.
№8 дәрістің конспектісі. Тақырып: Комбинациялық сұлбалар. Дешифраторлар. Селекторлар.
Комбинациялық сұлбалар. Дешифраторлар. Селекторлар.

Әртүрлі сандық басқару құрылғыларын өңдеген кезде басқару әсері дәл сол уақыттағы және алғашқы уақыт моменттердегі мәндерге тәуелсіз кіріс сигналдар мәндерімен анықталатын тапсырманы шешу қажет болады. Яғни, шығыс сигналы тек құрылғы кірісіндегі сәйкес сигналдар тізбегіне тәуелді болады.



Мұндай тізбектер комбинациялық сұлбалар немесе нольдік жадылы автоматтар деп аталады.

Екілік-ондықты санауышты ондық санақ жүйесіне аударатын дешифратор сұлбасы.

Комбинациялық сұлбалардың жобалауының принципі келесіде. Сұлба жұмысының қажетті алгоритмі бойынша кіріс сигналдарынан (айнымалылардан) басқару әсерін (функцияны) анықтайды. Кейін табылған функция арқылы оны жүзеге асыруының логикалық сұлбасын синтездейді.

Функцияны анықтау тапсырмасын құрамында минимум логикалық элемент болатындай сұлбаны құрумен байланыстырады. Ол үшін функция алдымен минимизация қадамынан өтеді, яғни ең қарапайым түрге келтіру.

Комбинациялық сұлбалардың мысалы болып дешифраторлар болады.

Дешифратор деп кірісіндегі әрбір сигналы тек бір шығысына сәйкес келетін комбинациялық логикалық сұлбаны айтады. Кодтары түрлендіруге арналған дешифратор кең тараған. Мысалы: екілік немесе екілік ондықты. Олар ондық жүйелерінде басқару жүйелерінде қолданылады.
Дешифраторлардың басқа түрлері.

Қарастырылған «1-ден (2n-6)=10» дешифратордан басқа да көп арнайы дешифраторлар да бар. Мысалы 7 сегментті кодқа түрлендіргіш.



Жеті сегментті индикатор


Бұл түрлендіргіш ондық санды төрт биттік екілік кодталған түрінде қабылдайды және жеті шығыс желісін құрайды. Жарық индикаторының жеті сегменті осы желілер арқылы басқарылады.

Түрлендіргіштің мәселесі кодта берілген ондық санның бейнесін қабылдау үшін керекті сегментті таңдау.


Кесте

8421 BCD кодтың 7 сегменттік кодқа түрлендіру шындық кестесі



Ондық сан

ВСD

Сегменттер

х3

х2

х1

х0

а

b

c

d

e

f

g

0

0

0

0

0

1

1

1

1

1

1

0

1

0

0

0

1

0

1

1

0

0

0

0

2

0

0

1

0

1

1

0

1

1

0

1

3

0

0

1

1

1

1

1

1

0

0

1

4

0

1

0

0

0

1

1

0

0

1

1

5

0

1

0

1

1

0

1

1

0

1

1

6

0

1

1

0

1

0

1

1

1

1

1

7

0

1

1

1

1

1

1

0

0

0

0

8

1

0

0

0

1

1

1

1

1

1

1

9

1

0

0

1

1

1

1

1

0

1

1

Түрлендіргіш таблицада берілген функцияларды өзінің негізгі бөлімінде орындайтын болып табылады. Бірақ негінде индикаторды басқару үшін шығысындағы керекті кернеу деңгейін және басқа да көмекші функцияларды қамтамасыз ету үшін компоненттер қосылады.


Селекторлар.

Модульдер түрінде жасалатын селекторлар деп аталатын құрылғылар бірнеше «көз» ішінен берілген біреуін таңдау функцияларын атқарады.

Селектор бұл мәліметтер үшін бір ғана шығыс желісін мәліметтер үшін 2n кіріс желісінен және n басқару желісінен тұратын комбинациялық сұлба. n кіріс басқару желісінде әрбір 2n кіріс желісінен мүмкін болатынын 2n комбинациялар сигналы сәйкес келеді.

Берілген комбинация үшін кіріс басқару желісіндегі мәні сәйкес келетін берілген кіріс желісі шығыс желісінде өткізіледі.

Дешифратордың И вентилінен (8-ден 1) тек біреуін ғана таңдайды және сол арқылы мәліметтер кіріс желі шығыс желісіне түседі. Селектор сұлбасы көп биттік сөздер үшін де кеңейтуге де болады. Сөздегі разрядтар санына сәйкес И және ИЛИ вентильдік қосу арқылы бір ғана бит емес, бүтін сөзді таңдайды.

Мәліметтер селерторларын фирма-тағайындаушылар мультиплексорлар деп те атайды.

8 мәліметтер желісі бар бірбитті селектор сұлбасы.




Негізгі әдебиет 1. [178-184].

Қосымша әдебиет 1. [300-350].

Бақылау сұрақтары:

1. Комбинациялық сұлбалар.

2. Дешифраторлар.

3. Селекторлар.

4. Жетісегментті индикатор.

№9 дәрістің конспектісі. Тақырып: Қосындылағыш пен азайтқыштар.


Қосындылағыш пен азайтқыштар.

Бұл құрылғылар сандар үстінен қосу және азайту сияқты негізгі операцияларды орындайды.



Қосындылағыштар – тізбектес тасымалдауы бар қосындылағыш болып табылады. Разрядты процеске негізделген қосындылағыш сұлбасын қарастырайық, яғни екі қосылатын сандарды

және

арқылы белгілейміз.

Екілік санды қосу кезінде сандардың мәні әрбір екілік разрядта екеуі бірге қосылады. Егер нәтижесі бірліктен асатын болса, онда келесі разрядқа тасымалдау туындайды.



Логикалық сұлбада ақпарат i разрядына өткізуді алдыңғы разрядтан бит өткізу Сi түрінде көрсетуге болады. Егер алдыңғы разрядтан сан өткізілетін болса, болады және «0» қарсы жағдайда орындалады.

Әрбір i разряды үшін орындау керек болатын операция бұл 3 биттің қосындысы. Si қосындысы бит мәнін алу және келесі разрядына өткізу болып табылады. Негізінде және Si екі разрядты биттер қосындысында сәйкесінше үлкен және кіші разряд екенін көрсетеді.


Қосынды

ai

bi

ci

ai

bi

ci

Ci+1

Si

0

0

0



0

1

1



1

1


0

0

1



1

0

0



1

1


0

1

0



1

0

1



0

1


0

0

0



1

0

1



1

1


0

1

1



0

1

0



0

1





0

0

0



1

0

1



1

1


0

1

1



0

1

0



0

1

Кестеде берілген функциялар бойынша сәкес логикалық теңдіктер құруға болады.

Si үшін мүмкін болатын өрнектердің бірі бұл минтермдердің канондық қосындысы болып табылады.





үшін минтермдердің канондық қосындысы мынадай болады:

.

Сонда толық қосындылағыш сұлбасын келесідей орындауға болады:



Оны келесідей түрлендіруге болады:



Ci+1 үшін минитермалардың канондық қосындысы:







Онда толық қосындылағыш сұлбасы келесідей жүзеге асады:


Толық қосындылағыштар


Бұл сұлбаның негізінде каскадты түрде n толық қосындылағыштарды қосу арқылы n разрядты сандарды қосу үшін пайдаланатын сұлбаны құруға болады.

Тізбектей тасымалдау екілік қосындылағыш


Екі қосылатын сандардың разряды кірістеріне беріледі, ал нәтижесі Si шығысында пайда болады.

Соңғы Сn өткізуі (n+1) разряды қосындысының үлкен разряды болып табылады.

С0 кіші разрядының өткізуіндегі кіріс желісі бүкіл сұлбаның тағы бір кірісі болып табылады. Параллельдік өткізуі бар қосындылағыш табылады.

Олардың жұмысы тез болғанымен сұлбасының орындалуы өте қиын.


Тізбектеп өткізуі бар азайтқыштар.

Бұл азайтқыштар мынадай принцип бойынша құрылады:



- азайғыш

- азайтқыш.

Азайтқыш А-В операциясын орындайды. Көрші разрядтағы алымдарды (қарыз) кері өткізуі деп санауға болады. Бұдан азайтқанда Сi өткізу разрядын алдыңғы разрядтан алым түрінде көрсетуге болады. (кестеге қара).








0

0

0

0

0

0

0

1

1

1

0

1

0

1

1

0

1

1

1

0

1

0

0

0

1

1

0

1

0

0

1

1

0

0

0

1

1

1

1

1



Шынында да, егер қосындылағыш пен азайтқыштың Si қатарын салыстырса, олар тура келеді, ал үшін келесі өрнекті құруға болады.




-ны -ге ауыстырсақ, бұл қосындылағыш теңдігіне сәйкес келетіні айқын көрініп тұр.
Қосындылағыштар – азайтқыштар.

Қосындылағыш және азайтқыш үшін Булев өрнектерінің ұқсастығын пайдалана отырып қосуды және азайтуды орындайтын комбинациялық сұлбаны оңай түрде құруға болады.



Бұл үшін алдын ала басқару кірісін құрастыру жеткілікті. Оның қажетті операцияға тәуелді таңдаулы түрде ai мәнінің инверсиясын жасау керек. К басқару желісінің мәнін қосу үшін логикалық «0»-ге және азайту үшін логикалық «1»-ге тең болсын. Сонда ai таңдаулы инверсиясы үшін «ИЛИ» вентилін қолдануға болады, сонда

,

егер К=1, онда ,

егер К=1, онда -ға сәйкес болады.
- қосындылағыш үшін

- азайтқыш үшін.

Үш разрядты қосындылағыш-азайтқыштар (толық қосындылағыштардан құрылған азайтқыш).




жүктеу/скачать 1,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   14



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет