Криптохаттамалар.Электрондық қол құру принциптері және оның заңы Ақпаратқа қол жеткізу құқығы туралы алғашқы заң 1766 жылы Швецияда пайда болды және 200 жылға жуық уақыт ішінде әлемдегі осындай жалғыз құжат болды. Ол ұлттық Парламентке патшадан ақпарат алуға мүмкіндік берді. 1951 жылы Ақпаратқа қол жеткізу туралы заң Финляндияда қолданыла бастады. Бүгінде 100-ден астам ел осы саладағы процестерді реттейтін ұлттық құқық нормаларын қабылдады. Ақпаратқа құқық (right of Access to information, RTI) - адамның негізгі құқықтарының бірі. Ол халықаралық стандарттарда демократия мен қоғамдық қатысуды нығайту үшін қажетті өзін-өзі көрсету еркіндігін білдіретін құқық ретінде; сыбайлас жемқорлыққа қарсы, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғаудың маңызды құралы ретінде сипатталған. Бұл құқықты іске асырудың негізгі артықшылықтары мемлекеттік басқару сапасын жақсарту, инвестициялық ахуалды жақсарту, сыбайлас жемқорлықты азайту, азаматтық қоғамды жандандыру және оның шешімдер қабылдаудағы рөлін күшейту болып табылады.
Ақпаратқа қол жеткізудің базалық нормалары мынадай:
адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 10-бабы;
азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің (АСҚХП) 19-бабы;
БҰҰ сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясының 13-бабы;
Орхус конвенциясында;
БҰҰ, ЕҚЫҰ, ЮНЕСКО құжаттарында, Еуропа Кеңесінің ресми құжаттарға қол жеткізу туралы Конвенциясында, адам құқықтары жөніндегі Еуропалық соттың шешімдерінде, Комитеттің және Еуропа Кеңесі Парламенттік Ассамблеясының қарарларында көрсетілген.
Негізгі қағидат ақпараттың максималды ашықтығының принципі болып саналады, одан өте шектеулі жағдайларда ауытқуға болатын,нақты және қысқаша тұжырымдалуы керек.
Қолжетімділік құқығы - жеке тұлғаның, ұйымның немесе заңды тұлғаның мемлекеттік органдардан өзіне деген өзінің мүддесінің құқықтық негіздемесі міндетінсіз ақпарат сұрату мүмкіндігі құқығы;
