Ќазтђтынуодаѓы Ќараѓанды экономикалыќ универститеті


Жеке (жеке меншік) тұлғалар депозиттерінің жіктеуі



бет18/72
Дата30.12.2021
өлшемі1,33 Mb.
#106723
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   72
Жеке (жеке меншік) тұлғалар депозиттерінің жіктеуі
2 кесте


Корпорациялардың, фирмалардың және өзге коммерциялық ұйымдар депозиттерінің жіктеуі

2.4. Банктердің активтік операциялары және коммерциялық банк активтерінің сапасы

Кіріс алу және өтімділікті (ликвидтілікті) қамтамасыз ету мақсатымен банктің шоғырландырылған ресурстарын орналастыру оның активті операцияларының мазмұнын анықтайды.

Банктердің активтерін басқару меншікті және қатыстырылған қаржыларды жоғары табыс пен тәуекелдің төмен болуына ұмтылу арасында объективті қажетті тепе-теңдіктің тұрақты түрде қамтамасыз етілуін ұстап тұратындай тәртіпте орналастыруын білдіреді.

Коммерциялық банктің активті операциялары актив­тер­дің құрылымына, тәуекел активтердің көлеміне, активті операциялар мен өтімділіктің (ликвидтіліктің) әртүр­лі­лі­гі­не қатысты, оның операцияларының негізгі және айқын­дау­шы бөлігін құрайды. Банктің активтерін мынадай 4 категорияға (санатқа) бөлуге болады:



  • кассада қол ақшаның болуы;

  • бағалы қағаздар инвестициялары;

  • ссудалар;

  • ғимараттар мен құрылыстар.

Коммерциялық банк активтерінің бірінші кате­го­рия­сы (санаты) – кассада қол ақшаның болуы, өтімділік дә­ре­же­сі жоғары, сонымен бір мезгілде табыс әкелмейтін топ бо­лып саналады. Активтердің екінші және үшінші кате­го­рия­лары (санаттары) мол кірісті, бірақ тәуекелділігі жо­ға­ры болып саналады. Төртінші категория (санат) – ғи­ма­рат­тар мен құрал-жабдықтар өтімді емес, сол сияқты мол кіріс келтірмейтін активтер түрінде қатысады.

Банктердің активтерін құрамы мен құрылымы тұрғы­сынан зерделейді.

Активтердің тиімді құрылымын белгілеу мен оны сақтау кезінде әрбір банк бойынша проблемалар туын­дай­ды. Банктер активтердің тиімді құрылымын белгілей оты­рып, өтімділік талаптарын, яғни олардың мерзімдері, со­ма­ла­ры мен үлгілерін ескеру арқылы міндеттемелерге қаты­на­сы бойынша жоғары өтімді және өтімділігі аз қар­жы­лар­дың жеткілікті көлеміне ие болу талаптарын орындауға тиіс­ті болады.

Активтердің сапасы олардың өтімділігімен, тәуекел ак­тив­терінің көлемімен, сыни және толыққанды емес ак­тив­тердің үлес салмағымен, табыс әкелетін активтер көле­мімен анықталады.

Банктің өтімділігі мен пайдалылығы арасындағы оң­тайлы арақатынасты ұстап тұру міндеті банкті басқарудағы негізгі проблема болып саналады. Мәселен, өтімді активтердің тез арада ақшаға айналуындағы, бірінші талап бойынша активтерді пайдалану есебінен уақытылы және толық қол ақша түрінде төлеудегі банктің қабілеттілігін білдіреді.

Банкте сақталатын активтердің өтімділігі жоғары болса, онымен байланысты тәуекел де аз болады, сонымен бірге осы активтерден алынатын кірістер де соған сәйкес азаяды. Банкті басқару өнері өтімділікті төмендетпестен, және талап етілген деңгейде төлемқабілеттілікті ұстап тұру арқылы активке салынған капиталдан алынатын пайданың ең жоғары нормасын қамтамасыз етуден тұрады.

Активтерді басқару кезінде мынадай маңызды қағи­да­ларды сақтай білу көзделеді:


  • активті операцияларды жасау кезінде үнемділікке қол жеткізу;

  • тәуекел қалыптары шегіндегі операциялар;

  • активтік және пассивтік қаржылардың тепе теңдігі;

  • кіріс келтірушілікті қамтамасыз ету.

Сыныптық және өтімділік дәрежесі бойынша активтердің жіктеуін келесі түрде беруге болады:

  • банк кассасының болуы (касса, Орталық банктегі корреспонденттік, ағымдағы есеп шоттар);

  • бірінші сыныпты бағалы қағаздар (айналымдағы ком­мерциялық векселдер, мемлекеттік қазы­на­шы­лық векселдер, Мемлекеттік облигациялар);

  • банк несиесі (қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ мерзімді);

  • кешіктірілген ссудалар (мерзімінде қайта­рыл­ма­ған, 2 немесе одан да көп мерзімге ұзартылған);

  • қозғалмайтын мүлік (ғимарат, құрал-жабдықтар және т.б.).

Банктер активтерді басқару кезінде әрбір қоржынның (портфелдің) түрлері мен әрбір қоржынның мазмұнын жеке-жеке ала отырып, банктің өз меншіктік қоржынының мазмұнына талдаулар жасайды. Банк қоржыны баланс активтері мен пассивтерінің барлық жақтарын сипаттайды. Мынадай қоржын (портфель) түрлері бар:

  • несие қоржыны;

  • бағалы қағаздар қоржыны;

  • қол ақша (нақтылы) қоржыны;

  • инвестициялар қоржыны.

Мысалы, несие қоржынына талдау жасау кезінде: шұ­ғыл несиелер ме, әлде уақытында қайтарылмаған несиелер ме; қысқа мерзімді немесе проблемалық несиелер ме; қа­лыпты немесе проблемалық несиелер ме, соларды анықтау көзделеді.

Активтердің өтімділігі коммерциялық банк активтері тұрақтылығының негізгі көрсеткішетір болып қатысады. Бұл – көлемді кешенді көрсеткіш. Өтімділік көрсеткіштері банктердің тәжірибесінде кең түрде қолданылатын коэффициенттермен өлшенеді.

Актив баптарының (статьялардың) пассив бап­та­ры­мен арақатынасына қол жеткізу активтердің өтімділігіне қой­ылатын негізгі талаптар болып саналады. Біздің активтеріміздің көздері қаншалықты тұрақты деген сұрақ­тар­ға жауап бере білу қажет. Егер банк активтерінің өтім­ді­лігі деңгейден төмен болатын болса, онда оның себебін банк­тің қаржылық есеп беруінен іздеп және оны менед­жер­лерден сұрау керек.

Коммерциялық банктер: несиелерді қайтаруды қамта­ма­сыз етуге, кірістер алуға және зияндарды жабуға қа­бі­лет­ті; несие қоржынын көбейту мағынасын білдіретін ак­тив­тердің сапасы туралы қамқорлық танытады.

Әлемдік тәжірибеде активтерді басқарудың мынадай әдістері бар:


  • жалпы қор қаржылары әдісі - өтімділік пен пайда келтірушіліктің теңдей сақталуы;

  • конверсиялар әдісі – банк балансының пас­си­він­дегі қаржылардың орналасуына сәйкес қаржылар­дың активтерде орналасуы. Бұл жерде менеджер активтердің арақатынасын өзгертуі тиіс;

  • ЭЕМ-ді пайдалану және коэффициенттерді есептеу арқылы жүзеге асырылатын ғылыми әдіс.

Банк менеджментіндегі активтердің өтімділігі ком­мер­циялық банктің жалпы өтімділігі мен оның тұрақ­ты­лы­ғына әсерін тигізеді.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   72




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет