Ќазтђтынуодаѓы Ќараѓанды экономикалыќ универститеті


Әлеуетті қарыз алушы туралы ақпарат және қарыз алушының қаржылық есебін зерттеп-үйрену



бет24/72
Дата30.12.2021
өлшемі1,33 Mb.
#106723
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   72
3.2. Әлеуетті қарыз алушы туралы ақпарат және қарыз алушының қаржылық есебін зерттеп-үйрену
Әлеуетті қарыз алушылардың несие төлеу қабілет­ті­лі­гін зерттеп-үйренудегі банктің жұмысы жүйелі және тұрақты болуы тиіс. Клиент туралы негізгі ақпарат көздері болып саналатындар:

  • банк мұрағатындағы клиент туралы мәлімет;

  • кәсіпорындардың несие алу қабілеттілігіне қатыс­ты және мемлекеттік мекемелер мен агенттік­тер­дің есептері мен өзге де материалдары, аналити­ка­лық зерттеулер, инвестициялар бойынша анықта­ма­лар;

  • клиентпен іскерлік байланыстар жасау туралы жабдықтаушылардың, сатып алушылардың, өзге де несие берушілердің мәліметтері;

  • әлеуетті қарыз алушыдан алынған қаржылық есеп,

  • несие беретін сарапшының клиентпен жеке байл­а­ны­сы, офистерде болу, қызметкерлермен сөйлесіп, әңгімелесу.

Несие алуға өтініш білдірген әлеуетті қарыз алушы туралы ақпараттар алу – бұл несие комитеті мен несие жөніндегі сарапшылардың маңызды қызметтік міндеті әрі жұмысы болып саналады. Олар жан-жақты ақпарат ала отырып, оны жинақтап қорытады және клиенттің несие алу қабілеттілігі туралы қорытынды береді.

Көптеген елдердегі коммерциялық кәсіпорындар қыз­ме­тінің жай-күйі туралы есептерді жариялайтын агент­тік­тер - өздерін мамандандырылған мекемелер ретінде бекітіп үлгерді. Олар – «Дан және Бредстрит» несие агенттігі (АҚШ), «Роберт Моррис Ассошмэйтс» ассоциациясы (АҚШ), «Кредитинформ» агенттігі (Германия). Сондай-ақ бір­сыпыра елдерде бір компанияның әртүрлі несие беру­ші­лерден алған несиелер туралы мәліметтерін жинақтап, қоры­татын, тәуекелдер бойынша орталықтандырылған деректер базасы бар.

Банктер үшін несие алуға өтініш білдірген кәсіп­орын­дар мен фирмалардың салықтық жағдайлары, есеп шоттар бойынша олардың қарыздары, сауда контрактыларының жай-күй туралы қаржы қызметінің ақпараттары маңызды болып табылады.

Қазақстан Республикасының отандық банк жүйесін қа­лыптастыру кезеңінде клиенттердің несие алу қабілетті­лі­гін терең зерттеуге банктердің толық мүмкіндігі болмады және бұл түсінікті де еді. Осы уақыттар аралығында Қа­зақ­станның коммерциялық банктері әлемдік банк ісі тә­жі­ри­бесі бойынша клиенттердің несие алу қабілетіне талдау жа­сау әдістерін зерттеп-үйренді, соның нәтижесін­де бүгінде Қазақстан Республикасының банк заңдары шең­бе­рінде несие алу қабілеттілігін бағалау әдістері қол­да­ны­ла­ды.

Қарыз алушының қаржылық есеп берушілігін зерттеу – бұл басты ақпарат көзі болып саналады және несие бере­тін қызметкерлер кәсіпорынның (фирманың) ағымдағы жағ­дайы, соңғы екі-үш жылдағы өзгерістер, алдағы уа­қыт­та алатын пайданың мөлшері және несиені қайтарудың ық­ти­мал дәрежесі туралы куәландырылады. Пайдалар мен зиян­дар туралы, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептер мен динамикадағы актив пен пассив бойынша баланстың өзіне талдау жасалады.

Актив бойынша мыналар мұқият талдауға жатады:



  • ссуданы қайтару көзі болып қатысатын деби­тор­лық қарыз;

  • тауар-материалдық құндылықтардың жай-күйі мен бағалардың тұрақтылығы, дайын өнімдерді (тау­­арларды) өткізу, өткізуге әзір, несиені қам­та­ма­­сыз ету түрінде қатысатын құндылықтардың қал­­дықтары.

Клиент балансының пассиві бойынша талдау жасау келе­сілерді қамтиды:

  • төлемдер жағдайы, оның мерзімі мен көлемі;

  • кәсіпорынның (фирмалардың) міндеттемелері, қар­жы жүйелеріне, банктерге қарызын қоса есеп­те­гендегі несие (кредиторлық) қарыздарының ау­қы­мы;

  • жеткізушілерге ақы төлеу үшін коммерциялық векселдердің болуы;

  • ұзақмерзімдік несиенің көзі болып қатысатын меншікті капитал;

  • тәуекел ететін есепке алынбаған және жасырын міндеттемелер.

Кәсіпорынның (фирманың) кірістеріне талдау жасау кезінде баланс активтерінің сапасы мен басқару тиімді­лі­гіне назар аудару маңызды болып саналады. Ссудалардың мерзімдері, берілетін несиелердің көлемі мен несиелердің бағалары банктің кірістеріне әсерін тигізеді. Кірістер мен шығыстар туралы есептерде, егер сөз күтпеген тәуекелдер арқылы мүлікті сатудан шеккен зияндармен байланысты ірі баптар туралы болып отырса, онда әсіресе кірістерге талдау жасау маңызды болып саналады.

Банктер кәсіпорындардың қаржылық есептері негі­зін­де қаржылық көрсеткіштерді есептеп шығарады, клиенттің тұтастай жағдайын сипаттап береді.

Клиенттердің есептері негізінде коэффициенттерді есептеп шығару арқылы анықталатын дәстүрлі қаржылық көрсеткіштер:


  1. мерзімі келген кезде кәсіпорынның (фирманың) қарызды қайтару мүмкіндігі бар ма;

  2. дебиторлық есептер шынайы ма және материал­дық қорлар өтімді ме;

  3. айналым және негізгі капиталға қатынасы бой­ын­ша сату көлемі жеткілікті ме;

  4. капиталға қатынасы бойынша кәсіпорынның (фир­маның) кірісі жеткілікті ме;

  5. фирманың жалпы жағдайы тұрақты немесе тұ­рақ­сыз болып санала ма деген сұрақтарға жауап бере алады.

Дәстүрлі қаржы коэффициенттері






Топ

Атауы

Сандық

Атаулық

1

2

3

4

5

1.

Өтімді-лік

Жабу коэффициенті


Айналым капиталы

Қысқа мерзімдік міндеттеме

2.

Өтімді-лік

Өтімділік коэффициенті


Қорларды шегеріп тастағандағы айналым капиталы

Қысқа мерзімдік міндеттеме

3.

Айналымдық

Барлық ак­тив­тер­дің ай­на­лым­дылығы

Таза сатылғандары

Активтердің жалпы сомасы

4.

Айналымдық

Негізгі капи­тал­дың айна­лымдылығы


Таза сатылғандары

Таза негізгі капитал

5.

Айналымдық

Қарыздарға инкассо қою кезеңі


Дебиторлық есеп шоттар

Несиеге орта тәу­лік­тік са­ту көлемі

6.

Айналымдық

Қорлардың айналымдылығы

Өткізілген өнімдердің өзіндік құны

Қорлар


7.

Тартылған қар­жылар

Қатынасы берешек

Меншік капитал



Қарыздың жалпы

сомасы


Негізгі капитал

8.

Қаржы-ларды тарту

Белгіленген тө­лемдерді жабу дә­ре­же­­с­і

Белгіленген төлемдер мен салықтарды шегергендегі кірістер

Белгілен-ген төлем­д­ер

9.

Пайда-лылық

Кіріс келтіру­ші­ліктің опе­ра­циялық қа­лы­бы (нор­ма­сы)

Пайыздар мен са­лықтарды шегергенге дейінгі кірістер

Материалдық ак­тив­тер сомасы

10.

Пайда-лылық

Сату көлеміне пайда қалыбы


Таза пайда

Сатудан түскен таза сома

11.

Пайда-лылық

Активтерге пайда қалыбы


Таза пайда

Активтердің жалпы сомасы

12.

Пайда-лылық

Әдеттегі акцияларға пайда қалыбы


Артықшылық беріл­ген акциялар бойын­ша ди­ви­дендтерді ше­гер­ген­дегі таза пай­да

Әдеттегі акциялар саны




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   72




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет