Несиенің қайтымдығын қамтамасыз

Несиемен қамтамасыз етуді тексеру баланс дерек­те­рі­нің көрсеткіштері негізінде банктің мүддесі үшін жүргізі­леді. Бұл тұрғыда мынаны атап өту көзделеді: ссуданы өтеу жөніндегі кесте сақталып отырса, қарыз алушының қаржылық жағдайы тұрақты болса, банк меңгерушісінің шешімі бойынша тексеріс жүргізілмеуі мүмкін.

Несиені қамтамасыз етуге өндірістік қорлардың қал­дықтары, аяқталмаған өндіріс, баланстық құны бойынша дайын өнімдер, сондай-ақ төлем мерзімдері келмеген, түсірілген және өткізіліп берілген тауарлар қабылданады. Осыған орай жолдағы тауар-материалдық құндылықтар несие шартында келісілген мерзімдер шегінде қамтамасыз етуге қабылданады.

Ұзақ жылдар бойы қолданылған қысқа мерзімдік несиелер беру ережелеріне сәйкес, келесілер ссуданы қамтамасыз етуге қабылданбайды:

• 
  несие беру үшін белгіленген мерзімдерден ұзақ жолда болған тауар-материалдық құндылықтар;
  
• 
  сақталу жағдайы олардың бүлінбеуін қамтамасыз етпейтін тауар-материалдық құндылықтар мен өнімдер;
  
• 
  сақталу мерзіміне қатыссыз түрде өндірісте пай­да­ла­на алмайтын немесе тұтынушылардың сұраны­сы­на ие емес тауар-материалдық құндылықтар мен өнімдер;
  
• 
  қозғалыссыз ұзақ уақыт сақталған тауар-мате­риал­дық құндылықтар, сондай-ақ шектеулі түрде ғана өтетін материалдық құндылықтар мен қызметтер.
  

Қамтамасыз етілмеген борыш қарыз алушының есеп айырысу шотынан өндіріледі, ал есеп айырысу шотында қаржы болмаған жағдайда, кешіктірілген ссудалар есеп шотына жатқызылады. Осыған орай банк қарыз алушыға одан әрі несие берудің дұрыстығы туралы мәселені жедел түрде қарап шешеді.

Артығымен қамтамасыз етуге арналған ссуданы жал­пы белгіленген тәртіпте сол күнгі ссудаларды шұғыл өтеу­ге бағыттау арқылы, содан соң кешіктірілген ссуда­лар­ды өтеуге, ал қалған сомасын – есеп айырысу шотына бе­ру­ге болады.

Ссудалар бойынша берешектердің өтелуін қамта­ма­сыз етуді тексеру нәтижелері бойынша нақты жағдайларды ескере отырып, мекеме басшысы ссудалар беруге рұқсат ету құқығын иеленеді.

2. Банк несиелері: мақсаты бойынша; өтеу мерзімдері бой­ынша; қамтамасыз етушілік түрлері бойынша; пайыз­дық ставка түрлері бойынша жіктеледі.

3. Несие беру – оларға сауда, кәсіпкерлік қызметті және пайда табуды қамтамасыз ететін банктердің маңызды операциясы.

4. Қарыз алушыға несие беру кезінде несие шартын жасау коммерциялық банктің несие саясатының маңызды процесі болып қатысады.

5. Несие шарты – бұл несиеге қатынасы бойынша әрбір тараптың құқығы мен міндеттері көрсетілетін банк пен қарыз алушы арасындағы контракт.

6. Қазақстан Республикасының банк практи­ка­сын­дағы несие шарты белгілі бір кесте бойынша арнайы құ­жат ретінде әзірленеді және коммерциялық банктер ере­желерге сүйене отырып, оны талаптарға сәйкес ресімдейді.

7. Несие беру процесі несиені мезгілінде және толық өтеу, ссудалық пайызды төлеу үшін өндірістік және қаржы мүмкіндіктерін қалай реттеу керектігі жөнінде қарыз алу­шы­ны міндеттейді.

8. Несиенің неғұрлым кең таралған түрлері болып мы­налар саналады: мақсатты, ипотекалық, тұтыну, конто­кор­рентті, банкаралық несиелер.

9. Несиені өтеу тәртібі несие шартында қосымша ескертіледі. Оны өтеу клиенттің жедел міндеттемелерінде көрсетілген мерзімдерде жүргізіледі.