Банк операцияларының сипатына қатысты тәуе­кел­дер ... болады

ә) активті және пассивті

б) саяси және экономикалық

в) ашық және жабық

г) несиелік, валюталық және әлеуметтік.

5. 
   Несие тәуекелін басқару әдістерінің бірі:
   

ә) оларды қайтару мерзімдері бойынша активтер мен пассивтерді келісу

б) несие қоржынын көбейту

в) несие шартына қорғаныстық қосымша түсінік енгізу

г) барлық көрсетілген әдістер маңызды.

7 - ТАРАУ. ШЕТЕЛДІК ЖӘНЕ ОТАНДЫҚ ТӘЖІРИБЕДЕ ПАЙДАЛАНЫЛАТЫН

ҚАРЖЫЛЫҚ КОЭФФИЦИЕНТТЕР

Коэффициент – бұл бір позицияның екінші позицияға жә­не қаржылық тәжірибедегі нақты іс жағдайы бөлік­те­рі­нің арақатынасын көрсететін аналитикалық көрсеткіш.

Әлемдік тәжірибеде айналым капиталын, пайданы, кі­ріс­тілікті, активтерді, өтімдікті басқару кезінде талдаудың коэффициенттік әдісі кең түрде қолданылады.

Активтерді, пассивтерді, коммерциялық банктердің тәуекелдерін басқаруды, сондай-ақ әртүрлі коэффи­циент­тер көмегімен қарастыру пайдалы болып саналады.

Коэффициент – активтің пассивпен, банктер балан­сы­ның жекелеген баптарының, басқа қаржылық буындардың таңдалған позициялардың біріне арақатынасын талдау ке­зін­де қарастырылатын проблемалардың сапалық си­пат­та­ма әдісі ретінде пайыз, балл және т.б. түрінде дәл жауап­тар­ды береді.

Коэффициент талдау әдісі сол сияқты қаржылық ре­сурс­тарды басқару құралы ретінде қолданылады, белгілен­ген дәл шекарасы бар. Коэффициент арқылы қаржылық ме­ндж­мент­тегі, банк ісіндегі және т.б. көптеген норматив­тер­ді анықтауға болады.

Коэффициенттерді оқшау және жүйесіз қарастыруға бол­майды. Коэффициент логикалық талдау мен пайымдау көрсеткіші болып қатысады.

Қаржы жұмыстарының тәжірибесінде коэффициент­тер­дің көмегімен тиімділік, пайдалылық, өтімдік, қаржы тұрақтылығы анықталады.

Банк тәжірибесінде коэффициенттер банк рейтингін, олардың активтері мен пассивтерінің сапасын анықтау кезінде пайдаланылады.

Төменде операциялар бойынша баланс баптарына бө­ле отырып әртүрлі топтардағы коэффициенттерді көрсету­ге болады.

Банк менеджерлері коэффициенттік талдау жүргізу кезінде ғылыми аппаратпен жақсы қаруланған болуы тиіс.

Қаржылық менеджмент пен банктік басқару бой­ын­ша Бүкіл әлемдік банктің экономикалық даму институтынан (ИЭР) басылып шыққан оқу бағдарламалары материал­да­ры­нан, Қазақстан Республикасы банктерінің нормативтік ере­желері мен тәжірибелік құралдарынан топтастырылған коэ­ффициенттер келтірілген.

1. 
   1-ші денгейдегі капиталдың тәуекел бойынша сал­мақ­тал­ған (взвешанные) активтерге және балансқа кір­мей­тін операцияларға қатынасы 12%-дан төмен болмауы тиіс.
   
2. 
   Жиынтық капиталдың (яғни 1-ші және 2-ші дең­гей­лер­дегі капитал сомалары) тәуекел бойынша салмақ­талған (взвешенный) активтер мен балансқа кірмейтін операцияларға қатынасы 6%-дан төмен болмауы қажет.
   

3. 
   Меншікті капиталға несие бойынша берешектерді қамтамасыз ету сипаттамасы келесідей түрде беріледі:
   

4. 
   Меншікті капиталға банк міндеттемелерін қамтамасыз ету сипаттамасы келесідей түрде беріледі:
   

5. 
   Меншікті капиталға қатынасы бойынша тартылатын са­лым­дар көлемінің сипаттамасы 1-ден көп болмауға тиісті.
   

К=	Овн	(1-ден көп емес)
	Кс

6. 
   К _{банкті қор арқылы капиталдандыру}
   

ІІ. АКТИВТЕРДІ БАСҚАРУ КОЭФФИЦИЕНТТЕРІ

1. К _{активтердің базалық пайдалылығы}

=	Салықтар мен пайыздарды төлегенге дейінгі пай­да	*100%;
	Активтердің жиыны

2. К _{өтімді активтерді тез жабу}

=	Ағымдағы активтер – босалқы қорлар (за­пас­­т­ар)	*100%;
	Ағымдағы міндеттемелер

3. К _{активтердің кірістілігі (РОА)}

=	Салықтар мен пайыздарды төлегеннен кейінгі пайда	*100%;
	Активтердің жиыны

4. К тәуекел активтері =	Тәуекел дәрежесіне ие актив­т­е­р	*100%;
	Активтердің жалпы сомасы

5. К _{левередж (тұтқа)}

А)	Қарызға алған қаржылар	*100%;
	Жиынтық міндеттемелер

Б)	Капитал	*100%;
	Активтер

6. К =	Капитал	=	1 деңгей	* 100 %
	Активтер		Барлық капитал

7. 
   К _{активтерді басқару сапасы}
   

1) Босалқы қорлардың (запастардың) айналымдылығы;

2) Дебиторлық берешектердің айналымдылығы;

3) Күндермен есептегендегі дебиторлық берешек;

4) Активтердің жалпы сомаларының айналымдылығы.

ІІІ. АКТИВТЕР САПАСЫНЫҢ КОЭФФИЦИЕНТТЕРІ

1. 
   К _{мезеттік өтімдіктері}
   

=	Жоғары өтімді активтердің сомасы	* 100%
	Талап еткенге дейінгі шоттар бойынша міндеттемелер сомасы

2. К _{ағымдағы өтімдік}

=	Өтімді активтер сомасы	* 100 %
	Талап еткенге днйінгі және 30 күн мерзімге дейінгі шоттар бойынша міндеттемелер сомасы

3. К _{ұзақ мерзімдік өтімдік}

=	1 жылдан жоғары мерзімде өтуге берілетін несиелер	* 100%;
	1 жылдан артыққа банк капиталы мен міндеттемесі

4. К _{активтерді пайдалану тиімділігі}

=	Кіріс әкелетін активті шоттар бойынша орташа қалдықтар	* 100%;
	Барлық активті шоттар бойынша орташа қалдықтар

5. К _{несиелер үшін депозиттер базасын пайдалану}

=	Несиелер бойынша орташа берешек	;
	Депозиттік шоттар бойынша орташа қалдықтар

6. К өтімді активтер =	Өтімді активтер	;
	Активтердің жалпы сомасы

7. К _{1 қарыз алушыға немесе қарыз алушылар тобына ең жоғары тәуекел}

=	Қарыз алушының немесе қарыз алушылармен байланысты топтардың жиынтық берешегі	;
	Банктің меншікті капиталы

8. К _{ірі несиелердің (тәуекелдердің) ең жоғары көлемі}

=	Ірі несиелердің жиынтық сомасы
	Капитал

9. К активтерді пайда­ла­ну тиімділігі =	Таза пайда	;
	Активтердің орташа мөлшері

ІV. ПАССИВТЕРДІ БАСҚАРУ КОЭФФИЦИЕНТТЕРІ

1. К қарыз/акционерлік ка­пи­т­а­л­ =	Қарыз алған ресурстар бойынша банктің міндеттемесі
	Акционерлік капитал

2. К _{халықтың де­по­зит­терін тартуды аса к­ө­п көлемде орна­ласты­р­у} =

Халықтың салымдары	;	(1-ден аз болмауы тиіс)
Меншікті капитал

3. К депозиттер сома­сы­ның капиталмен жа­былуы =	Капитал сомасы	;
	Депозиттер сомасы

4.Салымдарды сақ­таудың орта мер­­зімі/С _{күн­дер­мен есептегендегі} =

Салымдардың орташа қалдықтары	* Кезеңдегі күн­де­р­;
Салымдарды беру бойынша айнал­ы­­м

5.Салымдарға түскен қаржылардың ор­ны­ғу деңгейі: орны­ғ­у_­

=	(салымдардың жыл аяғына қалдығы)	* 100%;
	Салымдарға түсуі

6. П депозиттердің тұ­рақ­тылығы =	Депозиттер сомасы	;
	Тартылған қаржылар сомасы

V. КІРІСТІЛІК ЖӘНЕ ПАЙДАЛЫЛЫҚ КОЭФФИЦИЕНТ­Т­Е­РІ

1. 
   К _{активтердің ба­за­лық пайдалылығы}
   

­=	Салықтар мен пайыздарды төлеуге дейінгі пайда;	;
	Барлық активтер

2. К _{активтердің кірістілігі (РОА)}

=	Әдеттегі акция иегерлерінің иелігіндегі пайда	;
	Барлық активтер

3. К _{әдеттегі акциялар капиталының кірістілігі (РОА)}

=	Салықтар мен пайыздарды төлегеннен кейінгі пайда	;
	Әдеттегі акциялардың капитал ұстаушылары

4. К қаржылық талдау =	Акциялар бағасы	;
	Бір акцияға келетін пайда

5. К пайдалылық =	Активтердің пайдалылығы
	Капитал пайдалылығы Акционерлік капитал пайдалылығы

6. К _{нақты пай­ыз­дық маржалар}

=	(нақты кезеңде алынған пайыздар) (нақты кезеңде төленген пайыздар)	;
	Активтер кезеңіндегі табыс келтіретін орташа қал­д­ы­қ­тар

7. К _{нақты пайыз­дық маржалар}

=	(нақты кезеңде алынған пайыздар) (нақты кезеңде төленген пайыздар)	;
	Кезеңдегі активтердің орташа қалдығы

8. К _{ссудалық опе­рациялар бой­ын­ша нақты пай­ыз­дық маржалар}

=	(ссудалар бойынша алынған пайыз­д­ар) (несие ресурстары үшін төленген пай­ыз­дар)	;
	Кезеңдегі ссудалық берешектің орташа қалдығы

9. Активтерге пайда:

К =	Кезеңдегі үшін таза пайда	;
	Кезеңдегі баланс активі жиынының орташа қал­д­ы­­ғы

К =	(Кезеңдегі таза пайда) – (Тұрақсыз кіріс)	;
	Кезеңдегі баланс активі жиынының орташа қал­д­ы­ғы

10. Меншікті капиталға пайда:

К =	Кезеңдегі үшін таза пайда	;
	Кезеңдегі баланс активі жиынының орташа қалд­ы­ғы

К =	Кезең үшін таза пайда	;
	Кезеңдегі акционерлік капиталдың орташа мөлш­е­рі

VІ. БАНК ӨТІМДІГІНІҢ КОЭФФИЦИЕНТТЕРІ
1. К _{банк міндет­те­ме­ле­рі­нің шек­телуі}

=	Банк міндеттемелерінің сомасы	;	(0,5 –тен жоғары е­мес)
	Меншікті қаржылардың көлемі

2. К _{салым­да­ры­ның шектелуі}

=	Азаматтардың салымдары	;	(1-ден көп емес)
	Банктің меншікті қаржыларының мөл­ш­ері

_{3. К} ағымдағы өтімдік

=	Өтімді активтер	;	(0,3-тен төмен емес)
	30 күнге дейінгі банктің міндеттемесі

_{4. К} орта мер­зім­ді өтімдік

=	Бір жыл мерзімнен жоғары активтер сомасы	;	(1)
	1 жылдан жоғары банк міндеттемесі

5. К_{1 қарыз алушыға ең жоғары мөлшері} = (шекті көлемі 0,25) – (0,50 меншікті капитал);

6. К өтімдік =	Активтер сомасы	;	1)	Бастапқы резервтер	;
	Депозиттер сомасы			Депозиттер

7. К өтімдік =	Берілген несиелер сомасы	;
	Депозиттер сомасы

8. К өтімдік =	Өтімді активтер	;
	Активтердің жалпы сомасы

1997 ЖЫЛДЫҢ 23 МАМЫРЫНДА ҚАЗАҚСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ БЕКІТКЕН КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕР ҮШІН МӘЖБҮРЛЕУ НОРМАТИВТЕРІ

1. ІІ деңгейдегі банктер үшін Жарғылық капиталдың ең тө­мен­гі көлемін ҚР Ұлттық банкі белгілейді.

2. Сатып алынған акциялар белгіленгеннен төмен емес баға бойынша жүргізілгенде және мұндай сатып алу пру­ден­ци­ал­дық нормативтердің бұзылуына әкелмейтін болғанда, банк акционерлерден меншікті акцияларын сатып ала ала­д­ы­.

3. К _{капитал­дың жеткілік­ті­гі (К1)} =

Банктің инвестициялары және заңды тұлғалардың субординациялық берешегі	(0,06-ден кем емес)
Банк активтерінің сомасы

Шоттар (3001+3025-3002, 3003, 3026, 3027. қосымша ка­питал – 3101, қорлар, резервтер – 3510, материалдық емес активтер – 1659, шығындар - 3599)

4. К капиталдың жеткіліктілігі (К₂) =

Банктің меншікті капиталы	;	(0,12-ден аз мес)
Тәуекелді ескере отырып салмақталған активтер сомасы

Шоттар (3540, 3560, 1465, 2402)

5. К₃ – тәуекелдің ең жоғары мөлшері – 0,01; 1 қарыз алу­шы­ға меншікті капитал.

6. К4 =	(Қол ақшалар сомасы) + (Тез жүзеге асатын активтер)	(0,3-тен кем емес)
	Талап еткенге дейінгі міндеттемелер сомасы

7. К _{өтімдік} = Мерзімдері бойынша актив пен пассивтік са­лы­с­тыру;
8. К_{5 банк инвес­ти­ци­яларын ең жоғары кө­лем­де орналастыру (К­б)}

=	Инвестициялар сомасы	, мұнда <, = 0,5
	Меншікті капитал

8 - ТАРАУ. БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТ

жүктеу/скачать 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: