Бағдарламасы 6B09102 Тағамдық қауіпсіздігі Нұр Сұлтан 2022 ​ Оқытушы туралы

немесе
өлшеуіш
стаканға
, 10 
мл
2% 
калий
йодиді
ерітіндісін
жəне
Мұнда
5% 
калий
йодид
ерітіндісінің
10-15 
тамшысын
қосады
.H2SO4 
жəне
HCL. 
Колбаны
тығынмен
жабу
кере
,
араластырып
жəне
қараңғы
жерге
қою
керек
. 5 
минуттан
кейін
бөлінген
йодты
натрий
гипосульфитінің
ерітіндісімен
аздап
сары
түске
дейін
титрлейді
, 1-2 
мл
крахмал
ерітіндісін
қосады
жəне
титрлеуді
толық
түссізденгенше
жалғастырады
. 
Белсенді
хлордың
мөлшері
жұмсалған
0,01 
н
гипосульфит
ерітіндісінің
мөлшерімен
анықталады
(
мл
-
де
).
Есептер
мына
формула
бойынша
жүргізіледі
: 
Х
=
а
*
к
* 0,00355*100 (1)
1/10 
навески
мұндағы
,
Х
- 
белсенді
хлордың
% 
мөлшері
;
К
- 
натрий
гипосульфитінің
0,1 
ерітіндісіне
түзету
коэффициенті
(1,1);
a – 
титрлеуге
жұмсалған
0,01 
н
гипосульфит
ерітіндісінің
көлемі
, 
мл
;
0,00355 - 
белсенді
хлордың
массасы
, 1 
мл
0,1 
шай
қасық
натрий
гипосульфиті
ерітіндісіне
сəйкес
келеді
.
Мысалы
, 
құрамында
28% 
белсенді
хлор
бар
ағартқыштан
4,20% 
белсенді
хлор
бар
ерітінді
дайындау
керек
. 28% 
белсенді
хлоры
бар
бағандағы
тік
сызықта
4,20 
санын
табамыз
, 
оған
қарсы
ең
сол
жақ
бағанда
15 
саны
көлденең
орналасқан
. 
Осылайша
, 
құрамында
4,20%
белсенді
хлор
бар
ерітіндіні
дайындау
үшін
15 
г
алу
керек
. 
хлорлы
əк
қосып
, 100 
мл
суық
суда
еріту
керек
. 
2-
кесте
– 
Қажетті
концентрациядағы
ерітіндіні
дайындау
үшін
қажетті
ағартқыштың
мөлшері
Құрғақ
хлорлы
əктің
мөлшері
, 
г
Белсенді
хлордың
мөлшері
, %
20
22
24
26
28
30
32
7
1,96 2,10 2,24
8
2,08 2,24 2,40 2,56
9
2,16 2,34 2,52 2,70 2,88
10
2,00 2,20 2,40 2,60 2,80 3,00 3,20
11
2,20 2,42 2,64 2,86 3,08 3,30 3,52
12
2,40 2,65 2,88 3,12 3,36 3,60 3,84
13
2,60 2,86 3,12 3,38 3,64 3,90 4,16
14
2,80 3,08 3,36 3,64 3,92 4,20 4,48
15
3,00 3,30 3,60 3,90 4,20 4,50 4,80
16
3,20 3,52 3,84 4,16 4,48 4,80 5,12
17
3,40 3,74 4,08 4,42 4,76 5,10 5,44
18
3,60 3,96 4,32 4,68 5,04 5,40 5,76
19
3,80 4,18 4,56 4,94 5,32 5,70 6,08
20
4,00 4,40 4,80 5,20 5,60 6,00 6,40
21
4,20 4,62 5,04 5,46 5,88 6,30 6,72
22
4,40 4,84 5,28 5,72 6,16 6,60 7,04
23
4,60 5,06 5,52 5,98 6,44 6,90 7,36
24
4,80 5,28 5,76 6,24 6,72 7,20 7,68
25
5,00 5,50 6,00 6,50 7,00 7,50 8,00
Ескертпе
: 
Жоғарғы
көлденең
сызықтың
суреттері
(20, 22, 24 
жəне
т
.
б
.)
дезинфекцияға
қолданылатын
құрғақ
хлорлы
əктегі
белсенді
хлордың
% 
пайызын
көрсетеді
. 
Ең
сол
жақ
тік
бағанның
сандары
белгілі
бір
концентрациядағы
ерітіндіні
алу
үшін
100 
мл
суда
ерітілуі
керек
ағартқыштың
мөлшері
(
г
) 
болып
табылады
; 
тік
бағандар
ерітіндідегі
белсенді
хлордың
пайызын
көрсетеді
.
Ағартқыш
ерітінділердегі
белсенді
хлордың
пайыздық
мөлшерін
анықтау
Анықтау
барысы
Хлор
ерітіндісі
болса
извести
оны
қолданудан
бірнеше
күн
бұрын
дайындалса
,
содан
кейін
оны
қолданар
алдында
белсенді
хлордың
пайызы
анықталады
.
Олар
мұны
осылай
жасайды
: 50 
мл
2% 
калий
йодид
ерітіндісіне
50 
мл
тазартылған
су
қосылады
жəне
5 
мл
тұз
қышқылы
ерітіндісі
қышқылдандырылады
.
Шайқағаннан
кейін
сыналатын
1 
мл
ағартқыш
ерітіндісін
қосып
, 
алынған
қоспаны
децинормальді
гипосульфит
ерітіндісімен
титрлейді
. 
Титрлеу
аяқталғаннан
кейін
1 
мл

крахмал
пастасын
(
индикатор
) 
қосады
жəне
титрлеуді
сұйықтықтың
түсі
толығымен
кеткенше
жалғастырады
.
Реакцияға
жұмсалған
гипосульфит
мөлшері
1 
мл
децинормальдық
гипосульфит
ерітіндісінің
0,00355 
г
хлорға
эквивалентті
екенін
ескерсек
, 1 
мл
зерттелетін
ағартқыш
ерітіндісіндегі
белсенді
хлордың
құрамын
анықтайды
. 
Титрлеу
үшін
15 
мл
децинормальді
гипосульфит
ерітіндісі
қолданылды
делік
, 
содан
кейін
0,00355 x 15 \u003d 0,05325 
немесе
0,05325 x 100 \u003d 5,32%.
Жаңа
сөнген
əкті
суспензия
Əк
судың
тең
көлемімен
немесе
салмағының
жартысымен
сөндіріледі
. 
Алдымен
ағаш
бөшкеге
аздап
су
құйылады
, 
содан
кейін
өлшенген
мөлшерде
сөндірілмеген
əк
салынып
, 
сөндіруге
қажетті
мөлшерде
су
қосылады
. 
Осының
нəтижесінде
құрғақ
үлпілдек
ұнтақ
пайда
болады
. 10% 
əк
сүтін
алу
үшін
1 
кг
сөндірілмеген
əкті
алыңыз
, 
оны
1 
литр
суда
сөндіріңіз
, 
содан
кейін
9 
литр
су
қосыңыз
, 
яғни
. 1 
кг
сөндірілмеген
əк
үшін
10 
литр
су
алыңыз
.
Əк
сүтінің
20% 
ерітіндісін
алу
үшін
2 
кг
сөндірілмеген
əкті
, 
сөндіретін
2 
литр
суды
жəне
əк
алу
үшін
8 
литр
суды
алады
. 
Ағартылған
ағартқыш
ерітінді
Құрамында
2% 
немесе
5% 
белсенді
хлоры
бар
тазартылған
ағартқыш
ерітіндісін
дайындау
үшін
алдымен
қол
жетімді
құрғақ
ағартқыштағы
хлордың
мөлшерін
ескере
отырып
, 3-
кестеге
сəйкес
ағартқыштың
қажетті
мөлшерін
есептеңіз
. 
Содан
кейін
ағартқыштың
қажетті
мөлшерін
өлшеп
, 
шелекке
құйып
, 
кесектерді
жақсылап
ұсақтағаннан
кейін
, 
шырышты
масса
алынғанша
алдымен
аз
мөлшерде
су
қосады
. 
Содан
кейін
, 
араластыра
отырып
, 
қалған
суды
қосыңыз
. 
Осыдан
кейін
суспензия
жабық
ыдыста
бір
күн
бойы
тұндырылады
.
​
1
3-
кесте
. 
Хлорлы
əктің
қысқаша
сипаттамасы
атауы
Хим
.
формула
Басқада
атауалары
түрі
Белсенді
затының
концентрация
сы
Негізгі
қасиеттері
Тұрмыста
жəне
дезинфекцияда
қолданылуы
Қауіптілік
классы
Сақталуы
Хлорлы
əк
CaCL
2
Ағартқыш
əк
,
ағартқыш
Ұнтақ Техникалық
ағартқыштың
құрамында
30-38%
белсенді
хлор
бар
Суда
жақсы
ериді
,
металдардың
коррозиясын
,
ағартқыш
қасиеттерін
тудырады
.
Хлорлы
əк
ауаның
,
ылғалдың
,
көмірқышқыл
газының
,
жылу
мен
жарықтың
əсерінен
хлор
мен
оттегінің
бөлінуімен
ыдырайды
.
Хлорлы
əк
күшті
тотықтырғыш
болып
табылады
Ағарту
жəне
дезинфекция
лау
,
газсызданды
ру
, 
ауыз
суды
дезинфекция
лау
үшін
кеңінен
қолданылады
.
Əсер
ету
дəрежесі
бойынша
ағза
асқазанға
түскен
кезде
(dl50 = 850
мг
/
кг
бойынша
)
хлорлы
əк
орташа
қауіпті
зат
болып
табылады
,
қауіптіліктің
3-
ші
класы
Хлорлы
əкпен
бір
үй
-
жайда
жарылғыш
заттарды
, 
от
қауіпті
жүктерді
жəне
сығылған
газдары
бар
баллондарды
сақтауға
жол
берілмейді
.
Полиэтилен
пакеттерде
,
жылытылмаған
,
қараңғы
жəне
жақсы
желдетілетін
жабық
қоймаларда
сақталады
.
Едендер
асфальттан
,
кірпіштен
немесе
бетоннан
жасалған
болуы
керек
.
​
1
Зертханалық
-
практикалық
сабақ
№
3
Сабақтың__тақырыбы'>Сабақтың
 
тақырыбы
:
«
Препараттағы
жəне
ерітінділердегі
каустикалық
соданың
массалық
үлесін
анықтау
».
Сабақтың
 
мақсаты
:
Студенттерге
күйдіргіш
сода
мөлшерін
анықтауды
үйрету
.
Тапсырмалар
:
1. 
Каустикалық
сода
мөлшерін
анықтау

2. 
Дезинфекциялық
ерітіндідегі
натрий
гидроксидінің
пайыздық
мөлшерін
анықтау
Сабақтың
ұзақтығы
– 2 
сағат
Құрал
-
жабдықтар
мен
реагенттер
:
10 
мл
-
ге
1 2 
тамшуыр
;
100 
мл
-
ге
2 2 
кесе
;
200 
мл
3 2 
бөтелке
;
25-50 
мл
үшін
4 
кесе
;
5 
көз
тамшысы
.
6 0,5% 
тұз
қышқылы
ерітіндісі
;
7 0,1% 
сулы
метил
апельсин
;
8 10% 
барий
хлоридінің
ерітіндісі
;
9 1% 
фенолфталеиннің
спирттік
ерітіндісі
.
Натрий
гидроксиді
сатылымда
кем
дегенде
42% N2OH 
бар
сұйықтық
немесе
92-95%
N2OH 
бар
қатты
кристалды
зат
түрінде
болатын
сода
ерітіндісі
түрінде
келеді
.
Натрий
гидроксиді
онымен
жанасатын
көптеген
материалдарды
коррозияға
ұшырататынын
есте
сақтаңыз
.
Натрий
гидроксидінің
ерітінділері
препаратты
суда
жай
еріту
арқылы
дайындалады
.
Каустикалық
сода
мөлшерін
анықтау
Анықтау
барысы
Күйдіргіш
содадағы
(
каустикалық
сода
) NaOH 
жəне
Na2CO3
пайызын
анықтау
үшін
одан
тозған
үстіңгі
қабатты
алып
тастап
, 
мүмкіндігінше
тезірек
2 
г
сынама
алып
, 250 
мл
жаңа
титрленген
тазартылған
суда
ерітеді
. 
Ерітінді
көлемді
литрлік
колбаға
құйылады
, 
онда
салқындағаннан
кейін
белгіге
су
қосылады
. 
Содан
кейін
дайындалған
ерітіндінің
25 
мл
0,1 
Н
титрлейді
. 
метил
апельсин
қосылған
тұз
қышқылы
ерітіндісі
. 25 
мл
сол
ерітіндідегі
басқа
бөлікке
10 
мл
барий
хлоридінің
қаныққан
ерітіндісін
қосып
, 0,1 
н
титрлейді
. 
фенолфталеинмен
тұз
қышқылының
ерітіндісі
.
NaOH 
жəне
Na2CO3 
мөлшері
формулалармен
анықталады
(2,3):
NaOH = 
а
*0,004* 1000* 100 (2)
с
*25
Na
2
CO
3
=/a-
б
/*0,0053* 1000* 100 (3)
с
*25
мұндағы
, a – 
бірінші
титрлеу
үшін
қолданылатын
0,1 
н
HCL
ерітіндісі
, 
мл
;
b - 
екінші
титрлеу
үшін
қолданылатын
0,1 
н
. HCL 
ерітіндісі
, 
мл
;
c - NaOH 
үлгісі
. G;
0,004 
жəне
0,0053 - 1 
мл
n-
ге
сəйкес
NaOH 
жəне
Na2CO3 
мөлшері
. 
тұз
қышқылының
ерітіндісі
.
Дезинфекциялық
ерітіндідегі
натрий
гидроксидінің
пайыздық
мөлшерін
анықтау
Анықтау
барысы
Зерттелетін
ерітіндіден
10-20 
мл
алып
, 0,5 
н
титрлейді
. 
бірнеше
тамшы
метил
апельсин
индикаторы
бар
тұз
қышқылы
немесе
күкірт
қышқылы
ерітіндісі
.
Ерітіндінің
бастапқы
сары
түсі
қызғылт
түске
өзгеруі
керек
.
10 
мл
2% 
ерітіндіге
шамамен
10-12 
мл
0,5 
Н
тұз
қышқылының
ерітіндісі
жұмсалады
.;
20 
мл
4% 
натрий
гидроксиді
ерітіндісі
үшін
- 
шамамен
40 
мл
0,5 
н
. 
тұз
қышқылының
ерітіндісі
.
Есептеу
: 
Анықталған
сілтінің
пайызы
формула
бойынша
есептеледі
(4)
%= (
а
*0,02* 100): 10
мұндағы
, 
а
- 10 
мл
ұсынылған
2% NaOH 
ерітіндісімен
титрлеуге
жұмсалған
тұз
қышқылының
мөлшері
, 
миллилитр
есебінде
;
0,02 - 
титр
(
тұрақты
мəн
);
100 – 
процентке
түрлендіруге
арналған
көбейткіш
​
1

атауы
Хим
.
формула
Басқада
атауалар
ы
түрі
Белсенді
затының
концентрация
сы
Негізгі
қасиеттері
Тұрмыста
жəне
дезинфекцияда
қолданылуы
Қауіптілік
классы
Сақталуы
Каустикал
ық
сода
NaOH
Каустик
,
күйдіргі
ш
натр
,
күйдіргі
ш
сілті
,
натровы
й
щелок
ұнтақ
,
кристалл
ы
Натровый
щелок
– 42
%; 
порошок
–
92-95 
%
гидроксида
натрия
Күшті
химиялық
негіз
, 
сілті
. 
Ол
суда
жақсы
ериді
, 
сонымен
бірге
көп
мөлшерде
жылу
бөлінеді
(
экзотермиялық
қасиеттер
),
сабындандыру
қасиеттері
.
Натрий
гидроксиді
алюминиймен
,
мырышпен
,
титанмен
əрекеттеседі
.
Ол
темірмен
жəне
мыспен
əрекеттеспейді
;
коррозия
туғызбайды
.
Қағаз
, 
картон
,
жасанды
талшықтар
, 
ағаш
талшықты
тақталар
өндірісінде
.
Сабын
, 
сусабын
жəне
басқа
да
жуғыш
заттарды
өндіруде
майларды
сабындау
үшін
.
Қышқылдар
мен
қышқыл
оксидтерін
бейтараптандыру
үшін
, 
мұнай
өңдеуде
– 
май
алу
үшін
. 
Кəріз
құбырларындағы
бітелуді
жоюға
арналған
.
Тоқыма
өнеркəсібінде
–
мақта
мен
жүнді
мерсерлеуге
арналған
.
Азаматтық
қорғаныста
улы
заттарды
залалсыздандыру
жəне
залалсыздандыру
бойынша
.
Пісіруде
:
жемістер
мен
көкөністерді
жуу
жəне
қабығын
тазарту
үшін
,
шоколад
жəне
какао
, 
сусындар
,
балмұздақ
,
карамель
бояуы
өндірісінде
.
Ол
қауіптіліктің
екінші
класындағы
заттарға
жатады
.
Теріге
,
шырышты
қабықтарға
жəне
көзге
тию
ауыр
химиялық
күйік
тудырады
.
Көзге
тию
көру
нервінде
қайтымсыз
өзгерістерді
(
атрофия
)
тудырады
жəне
нəтижесінде
жоғалады
..
Ол
жоғары
гигроскопиялық
,
ауада
«
таралады
»,
ауадан
су
буын
белсенді
сіңіреді
.
4 -
кесте
. 
Күйдіргіш
натрдың
қысқаша
сипаттамасы
​
1
Зертханалық
-
практикалық
сабақ
№
4

жүктеу/скачать 9,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: