Бағдарламасы бөлім. Экононикалық категория ретіндегі өнімдердің сапасы тақырып. «Сапаны басқару» курсының пәні мен міндеттері
жүктеу/скачать 265,68 Kb.
|
Ба дарламасы 1 б лім. Экононикалы категория ретіндегі німдерді
- Бұл бет үшін навигация:
- Сапаны басқарудың ұйымдастырылып құжатталған жүйесі (финкциясы және үрдісі)
- Үшінші жұлдыз.
- Төртінші жұлдыз.
- Бесінші жұлдыз.
| Мотивациялау
жүйесі Тұлғаның оқыту жүйесі Тасымалдаушымен өзара байланыс жүйесі Тұтынушымен өзара байланыс жүйесі Сапаны басқарудың ұйымдастырылып құжатталған жүйесі (финкциясы және үрдісі) 3 сурет. « Сапа жұлдызы» Сапаның ұйымдастыру құрылымы басқару жоғарыдан төменге өтетін иерархиялық сипатқа ие екені жақсы белгілі. Алайда иерархиялық ұйымдастыру құрылымы вертикалды жүйемен («бастық- бағынушы (орындаушы)» қатынасымен сапаны басқару мақсатында нашар сәйкес келеді. Бұл жүйелер сапаны басқарудың горизонталды процесінің дамуына қарсы келеді, сол уақытта шынайы процестертер бұйымдарды (өнімдерді) құруда ретінде 4 суретте көрсетілген, анық айқындалған горизонталды сипатты алады. Сапаны басқарудың қазіргі философиясы сапаны басқарудың горизонталды процессі (мысалы, «маркетолог- конструктор- технолог- өндіруші- сынаушы- сатушы» тізбегінен өтетін процесстері) сияқты, жоғарыдан төменге ғана емес, төменнен жоғары қарай бағытталу тән вертикалды процестергеде көп көңіл бөледі. Функционалды менеджерлер Функционалды барьерлер Процестің менеджері Интегрирленген процесс Процестің менеджері Функционалды аралық процесс Тұтынушы
Тасымалдаушы 4 сурет. Сапаны басқарудың интегрирленген және функционааралық процестері Горизонталды басқарудың мысалы крос- функционалды командалы жұмыс, процестерді статистикалық басқару, тұтынушы-жеткізуші тізбегіндегі ұйымдастырылған құрылымның құрылуы, сапаның құрылымдық функциясы және т.б. болып табылады. Кездескен ( төменнен жоғары) вертикалды басқарудың мысалы атақты сапа шеңберлері болып табылады. Мекемелерде құрылған, сапаны басқарудың ұйымдастырылған жүйесі горизонталды бақылаудың әртүрлі деңгейін алу мүмкін, соның ішінде үрдістерді басқару, және төменнен жоғарыға вертикалды басқару. Бірақ менеджметтің бұл бағыттарын есептеудің қажеттілін тез түсіну өте маңызды. 3 суреттегі « Сапа жұлдызы» көрінісінде екі жоғары шекара – оның « шатыры». Сол жақ қабырғасы « шатырлар» - бұл сапалы жұмысты мотивациялау жүйесі, оң жақ- қызметкерлерді оқыту жүйесі. Сол жақ бүйір шеті жеткізушімен байланыс жүйесін, ал оң жақ бүйір қыры – тұтынушымен байланыс жүйесін суреттейді. Жұлдыздың ортасында қандай мақсаттар көздейтінін, жетістік кезінде құрылатын жүйеге жететінін көрсетеді, ал астында қандай да бір жүйе құжаттарда немесе кітаптарда, мақаларда ( сапаның нақты жүйесі үшін) анық жинақталғанда уақытты көрсетеміз. Сонымен, с процестерді басқарудан тұатын кез –келген жобаланған және құжатталған сапа жүйесінің іске асуы үшін, қажет: а) қызметкерлер үшін мотивациялау амалдарын қолдану; б) оны кәсіби сұрақтары, сапа менеджментінің сұрағы ретінде де оқу; в) тұтынушымен дұрыс қатынасты дамыту; г) берілген сападан бұрын олардан қажетті өнімді уақытында алатындай етіп, жеткізушілерді басқаруды үйрену; Сапаның құжатталған жүйесінің тарихи дамуын, мотивациясын, оқыту және серкітестік қатынасты бес сатыға бөлуге және оларды сапаның бес жұлдызы түрінде келтіруге болады ( 5 сурет). 5 сурет. Сапаның бес жұлдызы Бірінші жұлдыз жүйелі жақындаудың бастапқы сатысына, ең алғашқы жүйе – Тейлор жүйесінің ( 1905 ж) пайда болуына негізделеді. Ол бұйымның ( бөлшектің) сапасына талаптарды кіру рұқсатының немесе белгілі шаблондардың жиегі , кіру рұқсатының жоғарғы және төменгі шекарасына негізделген - өтетін және өтпейтін калибралар ретінде құрылған. Тейлордың дамыған функционирленген жүйесін қамтамасыз ету үшін сапа саласында бірінші кәсіпкерлерді- инспекторларды ( техникалық бақылаушылар) енгізді. Мотивациялау жүйесі кемшілі мен ақауы үшін айыппұлдар, шығару қарастырылды. Оқыту жүйесі кәсіби оқытуға және құралдарды бақылау және өлшеумен жұмыс істеуді оқытуға негізделді. Техникалық жағдайда (ТЖ) құрылған талаптардың негізінде тұтынушы мен жеткізушінің өзара байланысы құрылды да, орындалуы қабылдау бақылауы арқылы тексеріледі. Жоғарыда Тейлор жүйесіне айтылған ерекшеліктердің барлығы оның жүйесін әрбір бөлек алынған бұйымның сапасын басқарушы қылды. 2. Екінші жұлдыз - Тейлор жүйесі – әр нақты бұйымның (детальдің, құрамдас бірліктің), сапасын басқарудың тамаша тетігін берді.Дегенмен, өндіріс дегеніміз процесстер болғандықтан аз уақыттан кейін процесстерді басқарудың қажеттігі айқын болды. Сапа жүйелеріне статистикалық әдістерді пайдаланатын қызметтер енгендіктен олар күрделене түсті. Сапа саласындағы конструкторлардың, технологтардың және жұмысшылардың шешетін мәселелері күрделенді. Өйткені олар вариация және өзгергіштік дегеннің не екенін түсінулері, сондай-ақ қандай әдістермен оларды азайтуға қол жеткізуге болатынын білулері керек болды. Бұйымдардың сапасы мен ақауларын талдайтын, бақылау карталарын жасайтын сапа инженері деген мамандық пайда болды. Жалпы алғанда басты назар ақауларды тексеру мен анықтаудан ақаулардың себептерін анықтау және процестерді зерттеу және басқару негізінде оларды жою арқылы ақаулардың алдын алуға аударылды. Енді процестің нақты қалай реттелгені, қандай да бір бақылау карталарының, реттеу және бақылау карталарының қалай талданатыны ескерілетіндіктен еңбекті дәлелдеу қиындай түсті. Кәсіптік оқытуға талдаудың, реттеудің және бақылаудың статистикалық әдістерін оқыту қосылды. Жеткізуші-тұтынушы қатынастары да күрделене түсті. Мұнда сатистикалық қабылдау бақылауының стандартты талицалары (кестелері) зор роль атқара бастады. 3. Үшінші жұлдыз. Үшінші жұлдызбен белгіленген бұл кезеңде кәсіпорынның сапа қызметі мамандарының ғана емес, бүкіл басшыларының жауапкершілігі мен құзырлылығын, сонымен қатар өзара әрекеттестігін белгілейтін құжатталған сапа жүйелері пайда болды. Мотивация жүйелері адами фактор жағына ауыса бастады. Материалдық ынталандыру азайып, моральдық ынталандыру ұлғая бастады. Ұжымда жұмыс істеу, әріптестер мен басшылардың тарапынан жетістіктердің мойындалуы, қызметкердің болашағына фирманың қамқорлығы, қызметкердің сақтандырылуы және отбасының қолдауы сапалы еңбектің басты мотивтері бола бастады. Әрине әртүрлі елдерде TQC тұжырымдамасының енгізілуі және дамуы әркелкі жүргізілді. TQC негізгі идеяларының барлығы АҚШ –та және Еуропада туғанымен мұндағы нағыз көшбасшы Жапония болды. Нәтижесінде америкалықтар мен еуропалықтардың жапондықтардан үйренулеріне тура келді. Дегенмен бұл үйрену барысында жаңа әдістер де туындап жатты. Жеткізуші-тұтынушы арақатынасы жүйесі де үшінші тарап өнімдерін сертификаттауды қажет ете бастады. Мұнда келісім шартатағы сапаға қойылатын талаптар анағұрлым салмақты, олардың орындалу кепілдіктері барынша жауапты бола бастады. 4.Төртінші жұлдыз. 70-80 жылдары сапаны жаппай басқарудан жаппай сапа менеджментіне (TQM) көше бастады. Осы кезде сапа жүйесінің бірқатар жаңа халықаралық стандарттары пайда болды: Сапа менеджментіне және сапаны қамтамасыз етуге айтарлықтай әсер еткен ИСО 9000 (1987 ж.) стандарттары; МС 9000 "Сапаға жалпы басшылық және сапаны қамтамасыз ету стандарттары."; МС 9001 "Сапа жүйесі. Жобалау және/немесе әзірлеу, өндіру, монтаждау және қызмет көрсету барысында сапаны қамтамасыз ету моделі"; МС 9002 "Сапа жүйесі. Өндіру және монтаждау барысында сапаны қамтамасыз ету моделі"; МС 9003 "Сапа жүйелері. Соңғы бақылау және сынақтар барысында сапаны қамтамасыз ету моделі."; МС 9004 "Сапаға жалпы басшылық және сапа жүйесінің элементтері.Жетекші нұсқаулар", сонымен қатар МС 8402 терминологиялық стандарты. Егер TQC –белгіленген талаптарды орындау мақсатында сапаны басқару болса, TQM – дегеніміз оған қоса мақсаттарды және талаптардың өздерін басқару. TQM-ға сондай-ақ тұтынушының өнім сапасына сенімділігін қамтамасыз ететін шаралар жүйесі ретінде сипатталатын сапаны қамтамасыз ету де кіреді. Бұл 6. суретте көрсетіледі. ТQМ жүйесі сапаны тұрақты жақсартуға, өндіріс шығындарын азайтуға және дәл мерзімінде жеткізуге бағытталған кешенді жүйе болып табылады. ТQМ негізгі философиясы «жетілдірудің шегі жоқ» ұстанымына негізделген. Сапаға қатысты 0 ақауға, 0өндірістік шығындарға, дәл уақытында жеткізуге бағдарлы мақсат қойылады. Мұнда бұл мақсатқа жетудің мүмкін еместігі түсінікті бола тұра ұдайы соған жетуге тырысу және қол жеткен нәтижелерге тоқтамау керек. Бұл философияның «сапаны тұрақты жақсарту» деген арнайы термині бар. (quality improvement). 6сур. TQM-ның негізгі құрамдас бөліктері TQC – Сапаны жалпылама басқару;
ТQМ жүйесінде мақсатқа сай сапаны басқару әдістері пайдаланылады. Проблемаларды іздеудің, талдаудың және шешудің ұжымдық формаларын және әдістерін пайдалану, сапаны жақсартуға бүкіл ұжымның тұрақты қатысуы жүйенің негізгі ерекшеліктерінің бірі болып табылады. TQM-да адамның және персоналды оқытудың маңызы артады. Мотивация адамдардың жұмысқа қызығушылығының артқаны соншалық олар кейде демалысының бір бөлігін алмайтын, жұмыстан кейін қалып істейтін, үйде және жұмыста жұмысын жалғастыратын жағдайға жетеді. Оқыту қызметкерлердің бүкіл еңбек жолы бойына жалғасатын жаппай және үздіксіз сипат алады. Оқытудың формалары айтралықтай өзгеріп, барған сайын белсендірек болады. Іскер ойындар, арнайы тестілер, компьютерлік әдістер және т.б. қолданылады. Жеткізушілер мен тұтынушылардың арақатынасына сапа жүйесінің ИСО 9000 стандарттарына сәйкестілігін сертификаттау тұғырлы енді. 9000 сериялы ИСО стандарттары негізінде жасалған сапа жүйелерінің негізгі мақсаттық ұстанымы – тапсырыс беруші талап ететін өнім сапасын қамтамасыз ету және оған кәсіпорынның осыны іске асыра алатынын дәлелдеу.Сәйкесінше жүйенің тетіктері, қолданылатын әдістер мен құралдар осы мақсатқа бағдарланған. Сонымен қатар 9000 сериялы ИСО стандарттарында экономикалық тиімділігіне мақсатты ұстаным қою нашар белгіленген, ал уақытында жеткізілуі мүлдем белгіленбеген. Дегенмен жүйенің бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етуге қажетті барлық міндеттерді шешпейтініне қарамастан оның танымалдылығы қарқынды өсіп келеді және бүгінгі күні нарықтық механизмде тұрақты орын алады.Кәсіпорында 9000 сериялы ИСО стандартының болуының сыртқы белгісі жүйе сертификаты болып табылады. Нәтижесінде көптеген жағдайларда кәсіпорынның сапа жүйесінің сертификатының болуы оның түрлі жобаларға қатысу үшін тендерлерге жіберілуінің негізгі шарттарының бірі болып отыр.Сапа жүйесінің сертификаты сақтандыру ісінде кең қолданыс тауып отыр: сапа жүйесінің сертификаты кәсіпорынның сенімділігінің белгісі болып табылатындықтан оған сақтандырудың жеңілдетілген шарттары жиі ұсынылады. 9000 сериялы ИСО стандарттарының танымалдылығын сапа жүйелерінің олардың талаптарына сәйкестілігін сертификаттаудағы жалпы динамика дәлелдейді. Кәсіпорындардың қазіргі заманғы нарықта табысты жұмыс істеуі үшін олардың 9000 сериялы ИСО стандарттарына сәйкес сапа жүйесінің болуы толық жеткілікті болмағанымен, қажетті шарт болып табылады. 5. Бесінші жұлдыз. 90-шы жылдары қоғамның кәсіпорындарға ықпалы күшейіп, кәсіпорындар қоғам мүддесін көбірек ескере бастады. Бұл менеджмент жүйелеріне қоршаған ортаны қорғау және өнімнің қауіпсіздігі тұрғысынан қойылатын талаптарды белгілейтін ИСО 014000 стандартының пайда болуына әкелді. Сапа жүйелерінің ИСО 14000 стандарттарына сәйкестігін сертификаттау танымалдылығы ИСО 9000 стандарттарына сәйкестіктен кем емес. Сапаның гуманистік бөлігінің ықпалы күшейді.Кәсіпорын басшыларының өз персоналының қажеттілігін қанағаттандыруға назары өсті. ИСО 14000 және OS-9000 стандарттарының енгізілуі,сонымен қатар Сапа жөніндегі Еуропалық премия модельдері бойынша өзін өзі бағалау әдістері – бесінші жұлдызбен сипатталатын кезеңнің басты жетістігі. жүктеу/скачать 265,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|