Бағдарламасы «Дене шынықтыру және спорт педагогикасы»



бет1/13
Дата27.02.2020
өлшемі451,88 Kb.
#57748
түріБағдарламасы
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ШӘКӘРІМ атындағы СемЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

3 деңгейлі СМК құжаты

ПОӘК

ПОӘК 042-18-36.1

25 /01-2014




ПОӘК

Студенттерге арналған пәннің бағдарламасы

«Дене шынықтыру және спорт педагогикасы»

№ 2 басылым

от 18.09. 2013 г.



ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

«Дене шынықтыру және спорт педагогикасы»

5В010800 – «Дене шынықтыру және спорт» мамандығы үшін
Оқу – әдістемелік материалдары

Семей


2014


Мазмұны:


  1. Глассарий

  2. Дәрістер

  3. Практикалық сабақтар

  4. Курстық жұмыстардың жобалары

  5. Студенттердің өздік жұмыстар



  1. " Дене шынықтыру және спорт педагогикасы" пәні бойынша глоссарий

АБСТРАКТЫЛЫ ЖӘНЕ НАҚТЫЛЫ (абстрактное и конкретное)-философиялық ұғымдар. Педогогикалық ғылымында кеңіне пайдаланылады. Нақтылы ұғымы заттың дамыған бір тұтастығын, мазмұнды жақтары мен байланыстарын, сонымен қатар барлық қажеттерінің бірлігін анық бейнелейтін ауқымды білімдерді белгілейді.

Абстракталы ұғымы нақтылының даму сәтін, бағытын, кезеңін белгілейді. Ол нақтылының дамымаған, қанат жаймаған, біржақты елестетілуі. Ойлауда нақтылы сұрыптаудың барысы, нәтижесі ретінде көрінеді. Шындығында ол –танымның басы,осының салдарынан, нақты пайымдау мен елестетудің негізі болып табылады. Ал абстрактылыққа келетін болсақ, ол- танымның ойдағы нақтылыға қарай қозғалу сәті. Осы қозғалыс барысында обьектінің жеке қасиеттері мен жақтарын белгілейтін бір жақты білім нақтыланады.Яғни обьектінің анықтамалары, қасиеттерімен жақтары жөніндегі білім абстрактылыны сұрыптау жолымен байытылады, айқындала түседі.Бұл сұрыптау обьектінің түрлі жақтарының шынайы байланысын олардың біртұтастығы негізінде көрсететін ғылыми абстрактылауларды бір жүйеге келтіру тәсілі болып табылады. Бұл-абстракталыдан нақтылыға өрлеу әдісі.

Адамның өзіндігі (индивидуальность)-адам тұлғасының қайталанбас ерекшелігі, оның бүкіл адамзаттық құндылықтарды өндіру және жетілдіру қабілеті дамуының жоғарғы саласы. Тіршілік иесі ретінде адам басқа адамдармен қарым-қатынас барысында жалпы адамзаттық мәдениет мұраларын жасау турлерін, тәсілдерін және құралдарын игере отырып қана өмір сүреді.

Адамға өзіндік тұрғыдан қарау(индивидуальный подход)-оқыту және тәрбиелеу барысында оқушыларды өздеріне тән ерекшеліктерін есепке алу. Мысалы олардың білім деңгейін,саяси дайындығын,мұраттарын, өмір тәжірибесін т.с.с. есепке алу.

Оқытудың жаппай, топтық жеке түрлерін ұштастырып отыруды қалайтын дидактикалық талапқа сәйкес әрбір нақты жағдайдан оқудың жекелік сипатқа ие болудың тиімді деңгейін табу керек. Оқушыға өзіндігі тұрғысынан қарау сабақта және оқуды ұйымдастырудың басқа да түрлерінде жүзеге асады. Бұл мұғалімнің оқушылардың оқу іс-әрекетін, қоғамдық және еңбектік белсенділіктерін, оқуға қатынастарын,жұмыс қабілеттерін тағы.с.с байқау, талдау, әдістерімен зерттеу нәтижелеріне сүйенеді.

Оқушыға өзіндігі тұрғысынан қарау оған берілетін оқу тапсырмаларының көлемі мен күрделігін жіктеуден , ол тапсырмаларды орындауда оған берілетін өз бетіндік әрекеттің деңгейлігінен, бірде мадақтау, бірді талапты күшейту және басқа да оқу себептерінің сипатынан көрінеді.

Адам тұласының бағыттылығы(направленность личности) белгілі қоғамға оның мұрат-мақсаттарына орынды немесе теріс қатынастары тұрғысынан қарағандағы жеке адамның ең елеулі,шешуші сипаттамаларының бірі. Жинақталған түрінде адам тұлғасының бағыттылығы-өз халқының, бүкіл адамзаттың асыл мұратына ұмтылуы, оған жету жолындағы күресі

Мектеп жағдайындағы оқушы тұлғасының бағыттылығы аға ұрпақ тәжірибеіндегі жинақталған білім,білік , дағдылармен қаруланып қоғамның адал азаматы болуға ұмтылуы, еңбек ету болып табылады.

Азаматтық(гражданственность)-адам тұлғасының жетекші сапаларының бірі. Іс-әрекет, қарым қатынас және қарым-қатынас тәрбие жүйесімен қалыптасады. Азаматтықтың мәні адамдық міндеттерін және борыштарын санаулы, белсенді атқару құқын орынды пайдалану, қоғам белгілеген ережелерді дәл орындау болып табылады.

Қоғам азаматына лайықты азаматтық сананың құлықтық пен құлықтық ережелерін игеру, сезімдері мен тәртібін дамыту барысында қалыптасады. Ол –мектеп, жанұя, еңбек ұжымдары т.б. Әлеуметтік тәрбие институттары жұмысының нәтижесі. Азаматтық адам тұлғасының патриоттық интернационалистік, еңбекке қоғамдық тұрғыдан қарау қасиеті болып табылады.

Ақыл(ум)-ойлаудың таным қабілеті дамуының жоғары басқышы, жаңа білімінің шығармалығы, адамның жүріс-тұрғысында және бүкіл өмірлік іс-әрекетде орындылықтың болуы. «ақыл» атауы ойлау қабілетінің синониміне ретінде жиі қолданылады.Ақылдың болуы, ақылды болу қарқынды және нәтижесі ақыл-ой іс-әрекетіне қабілеттің болуы деген сөз.Бұл қабілеттің басты негіздерінің бірі өзара тығыз байланысты білімдерді меңгеру болып танылады.Ақылдылық-әрбір және бөлінген біртұтастығы көре білу.Ақыл оқу барысында шешімі табылуға тиісті мәселе көтере отырып іс-әрекетке қатынасу күйін туғызу, оқу материалының мазмұнын әңгіме арқылы ашу барысында дамиды.

Ақыл-ой тұжырымы (умозаключение)-бір немесе бірнеше пікірлерден жаңа, туынды пікірді алудың логикалық тәсілін көрсететін ойлаудың түрі.Ақыл-ой түйіні алғы шарттан (бастапқы пікірден), қорытындыдан (алғы шарттан тұжырымға көшуден) тұруды.Білімдердің ғылымда және тәжірибеде дамуы, құбылыстардың мәні болып танылуы, олардың заңдылықты ара байланыстарының айқындалуы ақыл-ой тұжырымы нақты құбылыстарға баға беру, теориялық және тәжірибелік мәнді ерекшеліктерді дәлелдеу барысындағы ой-пікірлердің негізін құрайды.Қорытынды ережелердің ұстау алғышарттың ақиқатылығымен бірлескен ой-пікірдің логикалық дұрыстығын, ақыл-ой тұжырымы дәлелділігін және сендірімділігін қамтамасыз етеді.

Қорытынды танымдық бағытына қарай ақыл-ой тұжырымын дукция, индукция және ұқсастық деп үш түрге бөледі:Дидуктивтікке қорытындының жалпы білімнен жекеге қарай жүруінен ақыл-ой тұжырымының шығаруылуын яғни соллогизмді айтады.Индуктивтікке қорытынды жекеден жалпыға қарай жүруінен ақыл-ой тұжырымын шығарылуын, яғни оқиғаларымен құбылыстарды талдау негізінде қорытынды сенімдік тәжірибе немесе теориялық жинақтау негізінде құрылуын айтады. Ұқсастық дегеніміз- ақыл-ой тұжырымының екі дербес құбылыстардың салыстырылуы арқылы ортақ және басқа белгілерінің дөнінде қорытынды шығару, яғни жекеден қарай журу. Ұқсастық ғылым мен техникада модельдеу әдісінің негізі болып табылады. Мұның көмегімен ұйлес етін тарихи оқиғалалар, бір –біріне жақын әлеуметтік барыстар қатарластырып қаралатын мұғалім. Оқыту барысында ұқсастықты пайдалана отырып күрделі және түсінуге қиын барыстар мен құбылыстар жөнінде білім алуды жеңілдетеді.

Ақыл-ой тәрбиесі (умствинное воспитание)-тәрбиенің басқа салаларымен үздіксіз байланысты ойлаудың шығармалық қабілеттерін мақсатқа сай дамыту.Ойдың жұмысы адам өмірінің шарттары мен жағдайларында болатын обьективтік қарама-қайшылықтарды шешуге әрдайым БАҒЫТТАЛЫП ОТЫРАДЫ.Оқушының оқу материалын игеру оның ойының өз бетімен қарқынды әрекеті болуын, ең алдымен осы материал қамтитын келелі мәселелерді шешудің тәсілдері мен құралдары іздеуін қажет етеді.Нақты мазмұндағы іс-әрекет бағытталған заттағы қарама-қайшылықты табу және көру, оларды тәжірибеде шешудің құралдарын және мақсатын табу мен анықтау ақыл-ойдың ең басты қабілеті.Бірақ бұл қабілет өзінен өзі пайда болмайды. Мұғалім оқушылардың іс-әрекеті бағытталған заттарды өз бетімен саналы түрде ұғынуды қажетсінуін дамыту, ақыл-ой әркекеттерінің тұлғалық сылтауларын және дағдыларын қалыптастыруы керек. Келесі мәселені мағыналы ұғыну, қарама-қайшылықтарды шешу адамды, сөз жоқ, басқа адамдардың мүдделерімен, олардың көз-қарастары, құлықтары және талғамдық мұраттарымен байланыстырады. Сондықтан да ақыл-ой тәрбиесі тәрбиенің басқа салаларымен біртұтас жүреді.

Алдын-ала сезіну(интуиция) –адамның дәлелдеудің көмегінсіз тікелей ақыл-ойға салып ақиқаттыққа жету қабілеті. Шындықты алдын-ала сезінуден бұрын игерілген тәжірибенің және алдыңғы болған ақыл-ой жұмысының нәтижесі болуы мүмкін. Бұл тәжірибенің шешілетін міндетпен байланысты.Белгілі кезеңге жеке адаммен ұғынылмайды.Шындықты алдынала сезіну жинақталған тәжірибе оның өзекті ізденіс іс-әрекетімен байла нысқан ғана пайда болады. Шындықты алдын-ала сезіну арқылы табылған жауап лоикалық дәлелдемемен бекітілуі қажет.

Атеизім-дінге сенуді болдырмауға тырысатын ғылыми көзқарастар жүйесі. Ғылыми атеизім философиялық пәндер қатарына жатады, діни көріністерінің негіздері мен себептерін зерттейді.

Атеистік тәрбие (атеическое воспитание)-оқушыларды дүниеге ғылымыи материалистік көзқарастарды, атеистік сенімдерді бекітуге мақсатты және жүйелі әсер ету. Мектеп тәрбиесінда атеистік сенімдерді бекітуге тәрбие берудің көптеген түрлерімен әдістері қалыптасқан. Олардың ішінде балалар мен жас өспірімдерді жанұяда және мектепте тәрбиелеу, ғылыми атеистік үгіт, көпшілікке хабар тарататын құралдарды пайдалану, жаңа салт-дәстүрлерді,әдет-ғүрыптарды өндіру, дінге сенушілер мен сеніміне зәбір көрсетпей, үлкен әдептілікпен жүргізілуі керек.

Атлас-жалпы бағдарламалармен біріктірілген географиялық, саяси экономикалық, тарихи және басқа да оқу қатарларының жиынтығы. Жеке жұмыс жасауға арналған құрал.

Ашық сабақ(открытие занятие)-мұғалімнің жұмыс тәжірибесін зерттеу және тарату түрі. Ашық сабақты өз ісінің шеберлік деңгейіне көтерілген мұғалімдер,тәрбиешілер өткізеді. Оған жас мамандар, пәндік бірлестік мүшелері және басқа да іске қатысты бір адамдар шақырылады. Ашық сабақ ұжым болып талқыланумен аяқталады. Мұғалім мен оқушылардың бірлескен іс-әрекетімен жарамды және жарамсыз жақтары айқандалады.

Әдіс(метод)-білім беру тәрбилеу және дамыту барысында белгіленген мақсатқа жетуді қамтамассыз етуге, ғылыми зерттеуді жүзеге асыруға көмектесетін тәсіл, алға қойылған міндеттерді шешу үшін ұйымдастырылған адамдардың, ұжымдардың іс-әрекетінің бір жолы.

Біз диалектикалық материялистік дүние тану әдісін башылықа аламыз ол табиғат қоғам ойлау дамуының жалпы заңдарын қамтиды.Бұл жағдайда материалистік диалектикалық басқа ғылымдардың философиалық негізгі негізгі тұрғысынан көрінеді

Әдіскер (методист) жеке пәндерді оқыту саласының тәсілі жақсы және білікті қолдана алатын, соның негізінде оқушыларды оқыту мен тәрбиелеу міндеттерін орынды пайдалану. Кез келгекн мұғалім әдіскер болуға тырысады. Ол үшін жан жақты әдіскер болу керек

Әдістемелік кеңес (методическиисовет) мұғалімдердің іс әрекетін басқарудың қоғамдық орталығы. әдістемелік кеңес бірлестігі оқу пәндері, тәрбие жұмыс, бастауыш оқыту мәселелері төңірегінде құрылады. Әдістемелік кеңес міндеттерін оқу тәрбие барысын орынды жүзеге асыру жолдарын жетілдіру және тиімділігін арттыру мәселелерін қарау кіреді.Семинар, курстар,теорялық, ғылыми тәжірбелік және әдістемелік конференциалар откізіледі. Жеке жүмыстарға байланысты әдістемелік нұсқаулар, тәжірбені зерттеу, жинақтау, тарату жасайды. Мұғалімдер мамандыққа даярлық денгейін көтерумен айланысады.

Әдістемелік құрал (методические пособие) белгілі бір пәнді оқытуды ұйымдастыруды мұғалімге көмек көрсететін нұсқаулар және ақыл кеңестер жиынтығы.Мұны тәжірбелі ғалымдар,мұғалімдер құрайды.

Әлеуметтік экология (социяльная экология) қоғам мен адамды қоршаған табиғи ортаны өзара қатынасын заңдылықтарын зерттейтін білімнің саласы. Экология атауының дәл мағынасы (өмір сүру орны жөніндегі ілім дегенді білдіреді. Жас ұрпаққа өмір сүру орны жөніндегі ілімнен білім тәрбие беру ең басты мәселе себебі қоршаған орта материалды және рухани құндылықтардың қайнар көзі болып табылады.

Әлеуметтік құбылыс(социальное явление)-қоғамдық өмірдің ішкі мәнін ашатын нақты сыртқы көрінісі ретіндегі деректер, оқиғалар ,барыстар жиынтығы. Әлеуметтік шындықтың теориясын,оның зерттейтін заңдарымен заңдылықтарын ұғынып алу танысу субьектінің құбылыстар мәніне енуі болып табылады. Бұл өзара тығыз байланысты құбылыстар мәніне енуі болып табылады, нақты оқиғаларды , деректерді, барыстарды талдау арқылы жүзеге асып, нәтижесінде адам қоғамдық дамудың жалпы заңдылықтары жөнінде қорытындағы келеді және оларды тәжірбелік іс-әрекетіне басшылыққа алу мүмкіндігіне ие болады.

Әңғімелесу(собеседование)-мектепте оқыту барысын ұйымдастырудың құрамды бөлігі,белгілі бір тақырыпты игеру мақсатына жетудің жолы. Әңгімелесу мақсаты оқушылардың әдебиеттерімен өз беттерімен жұмысында қиындық тудыратын келелі мәселелерді терең зеттеу үшін мұғалім басшылығымен ұжым болып талқылау. Әңгімелесу арқылы ұжым болып талқылап оқытуды ұйымдастырудың басқа турлерінде оқушылардың алған білімін жинақтауға, айқындай тусуге,бекітуге көмектеседі.

Әңгімелесу барысында оқушылардың білімін тексеруге үлкен көңіл бөлінеді, бірақ оның бұл бақылау қызметі білім беру мен оқыту қызметінен басым туспеуі қажет. Мұғалімнің міндеті ұждымдық талқылау арқасында әрбір оқушының оқу материалын игеуіне қол жеткізу болып табылады. Білімді тексеру осы мақсатқа бағындырылады. Жақсы ұйымастырылған әгімелесу тақырыптық күрделі сұрақтарды түсінуіне ғана емес оқу ісінде бақылау және өзіндік өзі бақылаудың да құралы бола алады. Сөйлеген оқушылардың сөз сапасынан, олардың талқылау барысындағы белсенділіктерінен кімнің өтілген материалды қалай игергенін, қандай әдебиеттерді оқығанын біліп, осыған байланысты әр оқушының іс-әрекетіне қандай тузетулер енгізуді анықтауға болады.

Әсемдіктану(эстетика)-табиғатта, қоғамда, адам іс-әрекетінде, әсіресе өнерде заттардың және құбылыстардың мәні мен дамуының заңдылықтары жөніндегі философиялық ғылым. Ақиқатты адамның тануы құбылыстар сырына тек ақыл арқылы ену емес. Ақиқат адамдарға түйсік арқылы беріледі, көңіл күй сезімінен біртұтас қабылданады. Біздің танымымыз ақиқатты сезімдік ұғым бейнелі көңіл-күй сезімі арқыла қарқынды турлендіруші барысы болып табылады . Әлемнің барлық құбылыстары мазмұны мен түрдің белгілер қатынасының түйінді өмір суреді. Заттың немесе құбылыстың жетілгендігі, идеялық мазмұны мен түрінің үндестік бірлігінің сәйкестігі адамға әсемдіктің ляззатын алып келеді.

Әсемдік тануға тәрбиелеу(эстетическое воспитание)-оқушының бойында өнерге және шындыққа әсемдік көзқарас тұрғысында идеялық көтеріңкі көңіл-күй сезінерлік қатынасты қалыптастыру барысы. Мақсаты оқушы тұлғасының әсемдікті тануының,білім алуын дамыту,рухани құндылықтарға көркем шығармашылық іс-әрекеттерге қатынастыру.

Тарбиенің бұл саласын жүзеге асыруға табиғат,еңбек,тұрмыс, қоршаған орта қоғамдық және тұлға аралық қатынастар зор роль атқарады.

Бұл тәрбиенің басқа салаларымен тығыз байланысты жүзеге асады .

Әскери партриоттық тәрбие(военное патриотическое воспитание)-адамгершілікті адам тәрбиелеудің құрамды бөлігі. Қажет болған жағдайда қолға қару алып өз Отанан қорғауға жастар бойында адамгершілікті саясы, психологиялық куш жігерлік, әскери мамандық салаларды қалыптастыру болып табылады. Бұл тәрбиеды өз халқының Отанының тарихи тәрбиесі, аға ұрпақтың жауынгерлік дәстурлері үлкен орын алады.Әскери потриоттық тәрбие саласында жас ұрпақтың бойында сенім,халқын,Отанын сүю, патриоттық және интернационалдық сезім, аға ұрпақтың жауынгерлік дәстүрлерін жалғастыру мен дамыту және басқа сапалық қасиеттер қалыптсады, әскери патриотттық тәрбие мектеп, жанұя,қоғамдағы басқа де әлеуметтік тәрбие институттары арқылы жүзеге асады.

Жүзеге асырудың негізгі жолдары:арнайы пән оқу барысында, әскер,спорттық,әскери техникалық ойындар, белгілеген ереже талаптарын орындау тарихи орындарға жорықтар ,іздену және мұражай жұмыстары

Байымдау, ұғынып ойлау(суждение)-заттардың және олардың белгілерінің арасындағы байланыстарды бекітуді және жоққа шығаруды, ақиқаттық немесе жалғандық түрінде ие болуды бейнелейтін ойлаудың турі. Құрылымы жағынан ұғынып ойлау немесе байымдау 3 сатыдан тұрады



  1. Субьект(әрекет иесі) –белгілі зат жөніндегі ой .

  2. Предикат(р)-заттың жаңа белгісі жөніндегі ой

  3. Байланыстар затпенбелгілердің өзара байланысының бар, не жоқекендігін көрсету

Танымдық қызметі жағынанан байымдау немесе ұғынып ойлау жаңа хабарды берудің логикалық құралы. Мұның грамматикалық түрі сөйлем.

Байқау(наблюдение)-іс-әрекеттің міндетінен шығатын алдын алы белгіленген мақсатқа бағыты қабылдау. Тарихи турғыдан қарасақ байқау еңбектің құрамдыбөлігі ретінде дамыды . Әлеуметтік шындықтың және еңбектің іс-әрекеттің күрделенуіне байланысты байқау өзалдына салыстармалы барыс ретінде болініп шықты. Ғылыми байқауда қойылатын талаптар ойластырудың бір мәнділігі, обьективтілігі , яғни байқауда бақылау арқылы қайталау мүмкіндігі немесі зерттеудің одан да қуаттырақ басқа әдістерін әсіресе эксперименттік пайдалану байқау нәтижелерін талқылауға көбірек көңіл бөлінуі қажет.

Байқау іштей және сырттай жүргізіледі. Байқау натижелерін мұғалім оқу материалын мазмұнды және қол жетерлік өтіп баяндау үшін пайдаланады. Оған қоса мұғалім оқушыларды байқауға,қоршаған шындықты және әлеуметтік құрылыстарды жүйелі, орынды қабылдауға жетелейді, байқаау қорытындысы пайдалануға үйретеді

Барыстарға қойылатын жетекші талап(принцип)-іс-әрекеттегі негізгі,іргелі ой,жүріс-тұрыс ережесі. Ол жетекші ұғым ретінде қаралып, әйтеуір бір қағиданы қарастырып отырған құбылыста жинақтау және таратуды көрсетеді

Баяндама(доклад)-нақты тақырыптың мазмұнын кеңейтіп айтып беру,оқушылардың өз бетімен жұмысының түрі ретінде көрінетін әдіс. Мектеп жағдайында сабақта сыныптан тыс жұмыстарда пайдаланады. Оқылатын материалдың негізгі мазмұнына сай көкейкесті теориялық мәселелерге арналды.

Баяндаманы пайдалану оқушылардан таңдап алынған тақырыпты терең талдау жасауды әдебиеттерді білікті пайдалануды материалды жүйеге келтірді және жинақтауды өмір тәжірбесіне сүйенуді талап етеді

Баяндаманың натижесінде нақты жоспар жасаудың негізгі сұрақтарды шешімі табылуға тиісті мәселе ретінде отырып мазмұнын айтып берудің көтерілген хағидаларды сендірімді негіздеудің дұрыс дәл жинақтау және қорытындылаудың ықпалы зор болады. Жоспар жасауға , әдебиеттерді таңдап алуға мұғалім көмектеседі. Баяндамадағы ой желісін оған сәйкес әдебиеттер алдын ала таныстырылған болса баяндаманың талқылау оқушылардың танымдық мүддесін кеңейтеді және тереңдетеді, өз беттерімен көкейкесті мәселелерді іздеп табу мен зеттеудің берік дағдыларын қалыптастырады

Бедел(авторитет)-жеке адамның,әлеуметтік институттың идеяларны жуйесінің нақты сапаларының,сіңірген еңбегіні күшіне қарай көпшілік мойындаған мағына,ықпал.

Тәрбие мен оқытуда бедел оқушылардың жасампаз құлшыныс жігері мен бетіндегінің дамытады,тұлғаның іс-әрекетінің мақсаттылығының жауыапкершілігінің және тәртіптілігінің шарты болады.

Бейімделу(адаптация)-тіршілік ету жағдайына адамның өз тұлғасын қолайлау әрекеті.Тарбиелену және оку барысында байланыста қоғамда белгіленген ережелерге оқушылардың өз тәртібін сәйкестендіру болып табылады.

Бейімділік(склонность)-белгілі бір іс әрекетпен айналысуға оқушының бағыттылығы.Оқушының таңдамалы белсенділігімен, оның өз еңбегіне дұғалық берілгенділігімен сипатталады,толық еңбек, оқу, кез келген шығармашылық іс-әрекетінің маңызды шарты ретінде қаралыады.Іс әрекетке сәйкес қабілеттердің дамуына тәуелді.Бейімділік қандай іс-әрекет пен айналысуына , оның қарқыны мен шеңберіне қарай айқандалады. Мұғалімнің,тәрбиешінің міндеті оқушыға өз бейімділігін көріп, анықтауына көмектесу және олардың дамуына жағдай жасау болып табылады .

Библиография-басылымдарды оқырмандардың саяси,ғылыми тәрбиелік мақсатта тиімді пайдалануы үшін хабар беруді қамтамассыз ету жолдарын зерттейді Библиография әдебиеттердің басылып шығу мерзіміне , аймақтық белгісіне мемлекет, өлкелік жергілікті т.с.с. тақырыптық ауқымына қарай болінеді

Болжам(гипотеза)-құбылыстардың өмір сүру себептерінің шындығын қасиеттерін түсіндіру мақсатында алға қойған негізделген жорамалды көрсететін ғылым түрі.Болжам деп кез келген ойдан туған жорамал немесе қиялды айтуға болмайды.Обьектіге байланысты болжам жалпы және дербес болып бөлінеді.Ғылымда іске басшылық болжамы маңызды орын алады.Зерттеудің бастапқы кезінде алға қойылатын бақылау нәтижелерін тұңғыш жүеге келтіру, бірақ оларды түпкілікті түсіндіру қамтамассыз етпейтін шартты долбар болады.Болжам арқылы дамытудың 2 кезеңі бар.Олар болжамды құру тексеру.Болжамды құру алғашқы белгіленгендерді табу және сұрыптау.Болжамды тексеру одан туындайтын нәтижелерді және оларды нәрселердің нақты күйімен салыстыруды жалпыдан жеке қарай жүретін ой туындалын жүзеге асыру.

Білік (умение) -әйтеуір бір ережеге және оны нақты міндеттерді шешу барысында лайықты пайдалануға негізделген жаңа әрекетті меңгерудің нәтижесі.Білікті әрекеттің орынды тәсілдерін таңдай білуден, тек қана таңдай білуден емес оларды тәжірибеге қолдану.Біліктің және дамуның ең тиімділігін қамтамамсыз жалпы шарттар

-тұжырымдалған ережені тусіну

-орындалатын қажет әрекет бейнесін қалыптастыру

-жаңа міндеттерді шешу барысында әрекетті оындаудың нәтижілігі жөнінде хабар алып отыру.

Білім(знание)адам ойында шындықты дұрыс бейнелеуі қоғамдық тәжірибеде тексерілген таным барысының нәтижесі. Білім адамдардың қоғамдағы материалдык және рухани іс әрекеті нәтижесі ретінде пайда болады кез келген шендеықты бейнелеу білім болмайды(жануарларға байланысты қарайтын болсақ) адам өзін өмірдегі ісінен , оның обьективті жағдайлары мен заттарынан бөліп қарайды. Адамдар болмысының тәсілдерінің өзі олардың әлемге қатынастарының тәсілдерінің мақсатқа сәйкес және тек басқа адамдармен қарым қатынасымен жүзеге асатын нақты іс. Сондықтан да әрбір жеке адам өз әрекеттері мен заттарына сырттай қатынасатын сияқты. Әрбір құбылысының өзіндік қасиеттері мен сапалары бар шын әлем оған сыртқы обьективті өмір ретінде корінеді. Адамның обьективті әлем заттары мен құүбылыстарының обьективті мүмкіндіктері жөніндегі ойы оның білімдерінің алғашқы турі. Тек білімдер ғана іс мақсатын көруге береді. Бұл жерде адамның шындыққа қатынасы аралыққа айналды. Осы қатынас яғни адамдардың шын өмір барысын олардың болмысын саналы қабылданған болмысқа айналдырады. Сана дегенімізадамның әлемге қатынасының һөөзі осы әлемніңшын қабылеті қандай және оған өзінің заттары мен күштері арқылы әсер еткенде не болатынын біле отырып қатынас жасау.

Білім беру(образование)-жүйеге келтірілген білім ,білік және дағдыларды игеру барысы және нәтижесі , оқушы өмірге және еңбекке дайындаудың қажетті шарты , білім берудің негізгі жолы мектепте оқыту б ілім берудің мектепке дейінгі бастауыш, ора, жоғары тағы сол сияқты сатылары бар.

Білім беру әдістемесі(методика образование)-ғылыминегізделген оқудың әдістері, ережелері, тәсілдері,, жүйесі осының арқасында оқушының дуниеге көз карасын қарастырып алған білімдерін тәжірбие жүйесі осының арқасында оқушыеның дүниеге көзқарасын қалыптастырып алған білімдерін тәжірбиеде өз бетімен қолдану дағдыларымен қаруландыру

Білім беру әдістемесі таным теориясына суйенеді. Педагогика , психология, логика және т.б бірқатар ғылымдар жетістіктерін басшылыққы алады. Білім беруде оқытуға қойылатын талаптарды шығармашылықпен қолдану үлкен пайда келтіреді.Психология ғылымындағы оқушы зейіні , иесі , қабылдауы, қызығуы мәселелерін оқыту барысында есепкеалу қажет. Логика мұғалімді ойлау заңдарын білу мен, сендіру әдістерімен, алға қойған қағидаларды ғылыми дәлелдеу тәсілдері мен қаруландыру .

Оқыту барысының кезеңдерінде сәйкес әдістемедемұғалімнің сабаққа дайындалу , жаңа материалдарды баяндау ,оқушылардың әдебиеттер мен өз бетімен жүұмыс істеуі олардың оқу және тәжірбелік тапсырмаларды орындауы қорытындылау білінін тексеружәне бюағалау тәсілдері қарастырылады.

Білімді бекіту(закрепление знание)-оқытудың барлық кезеңдерінде ж үзеге асатын білімді игеру беріктігінің міндеттерін шешуге мумкіндік беретін барыс.Әдетте білімдерді бекітуге арнайы уақыт бөлінеді . Оқылатын материалды тусіндіру барсында оның негізгі мазмұнын қайталау үшін әңгіме ұйымдастырылады . Білімді бекітудің ең тиімді тәсілі оларды тәжірбиеде қолдану болып табылады. Білімді бекіту оқытатын жаңа материалмен байланыстар негізінде бұрынғы білімдерді тереңдетуді, білім , білік, дағдыларды жетілдіруді талап етеді . Білімді бекітудің үйреншікті әдістері мен түрлері бұрын оқылған материалдар б/ша әңгіме, жинақтау сипатындағы сабақтар, шолулар, кітаппен жұмыс, тәжрибелі тапсырмалар болып табылады .Ұмытудың алдын алу білімдерді бекіту мақсвтында оқу жұмысының барысында тексеружәне қайталау жұмыстары жүргізіледі. Бұл оқу материалы жуйеге келтіруді ,жинақтауды, толықтыруды және білім мен біліктің беріктігін қамтамассыз етеді. Осы жұмысты жүргізуге мұғалім болашақ оқу жұмысына қажетті білім қырларына басназар аудара ды.Әдістемелік тұрғыдан дұрыс ұйымдастырылған білімді бекіту жұмыстары түрлі анықтама әдебиеттерді жұмыс орындауда , бақылау орындауда тиімді пайдалануға оқушылардың танымдық қызығуын , өз беттерімен білім алу қабілеттерін дамытуға бейімдейді.

Білімді ұғып алу(усваение знание)-білім , білік дағдылады игеруге бағытталған іс-әрекет. Зерттелетін құбылыстарды деректерді, барысмтарды талдау және мсұрыптау нәтижесінде ғылыми ұғымдардың негізін қалайтын жинақтау қалыпта сады. Білімдерді ұғып алудағы жинақтаулар сипатын оқушылардың жеке ерекшеліктерімен және қабілеттерімен анықталады. Мұғалім бул ерекшелктерді еске ала отырып оқушыларды талдау, сұрыптау, жинақтаужалпылау, сияқты ақыл адамдарын үйретеді мысалы, жалпы ұғымда шығару үшін жеткілікті деректер мен құбылыстарды талдай отырып бекітеді . Оқыту барысында тек дайын білімдерді беру ғана емес , оқушыларға оларды өз бетімен алу білігін үйрету, оның тиімді тәсілдері мен әрекекттеін қалыптастыру маңызды нәрсе болып табылыады.

Білімді тексеру(проверка знании)-оқыт у барысында құрамды бөлігі . Мұның мақсатыоқушылардың алғанбілімдерінің және оларға негіздетген дағдылардың толықтығын , тереңдігін жуйелігін, осы білімдерді өздерінің танымдық және тәжірбиелік істерінде қай шамада паидалана алатын анықтау болып табылады . білімді тексеру мұғалімді дер кезіндегі білімдегі кеткен кемшілікті көре білу, оны жоюға қол жету, оқушылардың өз бетімен бюілім алу мүмкіндігіне жеткізеді. Осымен қатар оқушыларджың оқуға қатынасын олардың мұддесін жеке ерекшеліктерін анықтауға осыны есепке ала отырып ұжымдық және жеке орқу жұмысының лайықты әдістерін пайдаланып оқу барысмына жетілдіруге жол ашады .

Білімді тексергенде оның ауқымы мен сапасы ,ғоқылған материалды түсіну мен игеру негізгі ойлау адамдарын меңгекру дәрежесі , әрекеттерінің бірізділігі сенімділігі, өз бетінділігі турлі жағдайларда тәжірбеде ол білімдерде пайдалану білігі есепке алыну қажет. Білімді тексергенде жүйелі мағыналы , оқушылардың таным істерінің қарқынын күшейтуге көмектесу талаптарын орындалуы керек.

Білім беру және оқыту теориясы(теория образование и обучение дидактика(-педагогика ғылымының саласы. Білім беру және оқұыту теориясы жас кезеңдерінің барлық сатьыларына сәйкес оқытудың заңдылықтарын оған қойылатын талыаптарды , білім беру міндеттерін мазмұнын , оқыту мен оқу түрлерін әдістерін оқу барыснда ынталандыру мен бақылауды анықтайды. Білім беру және оқыту теориясының методологиялық негізі таным теориясы, оқушы тұлғасын жан-жақт ыжәне үйлесімді қалыптастыру туралы ілім болып табылады .Бұл теория білім беру және оқытуды арнайы ұйымдастырылатын іс деп қарайды. Оқыту барысынджа оқушылардың білім , білік , дағдыларды меңгеруде мұғалім мен олардың өз беріндік іс бірлігі айқындалады ,

Білім беру және оқыту теорисы адамның ісін санасын ,қарым-қатынасын знрттейтін философия.Бұл еориның мақсаты оқытудың заңдылықтарн қоғам қажеттігіне сай оқытудың мақсаттары мен міндеттер, әдістері турлері және нәтижелері байланысын ашу. Заңды байланыстардың коптеген түрлерін жинақтай отырып бұл теорис оқытуға қойылатын талаптарды қалыптастырады. Бұл талаптарды орындай отырып мұғалім оқу барысын қолайл етіп құра алады. Соңғы жылдары білім беру және оқыту теориясы оқу жүктемесін тиімді және ұтымды ету тұрғысынан оқытудың әрбір нақты жағдайын сапалы және мақсатты ұйымджастыруға мүмкіндік беретін оқыту барысын қолайлы ету теориясын жасап шығарады. Қоғамдық қажеттілікті есепке ала отырып әрбір тарихи кезеңге білім беру және оқыту теориясыоқыту міндеттерін білім беру мазмунын таңдап

Алу белгілерін , оқу жоспарларын , бағдарламаларын, оқулықтарды оқу құралдарын дидактикалық материалдарды жасаудың негізін ашып береді. Білім беру және оқыту теориясы оқыту әдістерін зерттейді, оларды түрлі негізде топтайды, тәжірбиелік эксперименттік және педагогикалық озат тәжірбие негізінде жаңа әдістер мен әдістемелік жүйелерді жасайды. Бұған шешімі табылуға тиісті мәселе көтере отырып , оқушылардың танымдық іс жасау күйін туғызу , ізденіс , әдістерінің пайда болуы дәлел. Білім беру және оқыту театры оқытуды ұйымдастыру түрлрі мен құралдарын қарастырады. Ғғылым(наука)-мақсатыф мен қызметі адамның өзі және оны қоршаған әлем жөніндегі білімдерді жасап шығару болып табылатын адамзаттың іс шеңбері, қоғамдық санның бір түрі. Ғылым деген атау мен табиғат қоғам құбылыстарын түсінуге және олардың дамуын алдын ала болжауға мүмкіндік беретін бірте кеңейіп келе жатқан теориялақ білім жуйесін белгілейді. Қазіргі кезде ғылым тікелей өндіргіш күшке айналып отыр.

Ғылыми абстрактілеу(научная абстракция)-заттардың белглі бір қасиеттерін немесе қатынастарын ойша бөлуді өз бетімен қарастыруды қамтитын танымның бір жағы, турі . Мұның мақсаты мүғалімдердің теориялық деңгейін білімждігін әдістемелік дайындығын көтеру педагогика ғылыми жетістіктерін насихаттау, озат тәрбиені жинақтау оқушылар мен жұмыста тиімді әдістер мен жұмыс турлерін қолайлы пайдалануды өндіру.

Ғылыми тәжірибелік конференция-оқыту және тәжірибелеу жұмыстарының өзекті мәселелерінің тәжірибесін ұжым болып зерттеу және талқылау түрі.Мұның мақсаты теорияны басшылыққа ала отырып нақты тәрбие мекемесінің тәжірибесіндегі белгіленген мәселенің шешілу барысын жан жақты талдау.

Ғылыми педогогикалық хабар(научно педогогическая информация)-пеодогогика ғылымы пайдаланылатын арнайы басылымдар техникалық құрылымдар және басқалар арқылы таратылатын оқу және тәрбиелеу теориясы мен тәжірибенің барлық салаларының дамуы жайындағы мағлұматтар жүйесі.

Дағды (навык)-еңбек және бпсқа да іс-әрекет құралдарымен белгіленген делдікпен және шапшандықпен оқу немесе ойын міндеттерін орындауда оқыту мен қайталау нәтижесіндегі білік негізінде жақсы қалыптасқан әрект Оқөыту барысында мыс, еңбек дағдыларын қалыптастыруда тек қозғалыс емес, мақсатқа сай және орынды әрекеттер танымдық іс дағдыларына ерекше зейін аудару қажет. Мыс оқыту дағдыларына оқунылардың кітаппен және бақса турлі басылымдар мен өз бетімен жумыс істеу ауызша баяндағанның және оқығанның мағынасын ажырата білу конспекті жазу жане баяндау жоспарын құру көпшілік алдында сөз сөйлеуі жатады.

Даму(развития)-өзіне тән ерекшелігі бар сапалық қозғалыстың турі. Құбылыстардың пайда болуы мен жойылып кету дамуға байланысты. Кез келген баму уақытпен байланысты болады. Дамудың бағытын тек уақыт анықтайды

Дәлелдеу(доказательства)-әйтеуір бір қағиданың ақиқаттығын осымен байланысты бар басқа ақиқаттар және пайымдаулар көмегімен тауып алудағы логикалық амал. Дәлелді пікір ғылыми ойлау өрнегінің ажырамас белгісі, ғылыми сенімдерді қалыптастыр кезеңі. Сондықтан ұстаздық жумыста дәлелдеу тактикасы мен методологиясы маңызды орын алады .

Дәлелдеу амалы құрылымы негізінен 3 буыннан тұрады. Негіздеуді қажет ететін қағида ой желісі , бұрын анықталған ақиқат пікірлер дәлелдер ой желісі мен дәәлелдердің логикалық байланысы көзін жеткізу. Дәлелджеудің әр буынына ой желісі айқын және анықталған болуы, дәлелдеу барысында өзгермеу керек. Ой желісін қалыптастыруда пайаланылатын атаулар мағынасы оқушыларға қол жетерлік болуы керек , олай болмаса олар хабарламаның негізгі идеясын тусіндіре алмайды. Жәңа атаулар оқушыларға сәйкес тусініктер арқылы ұсындырылады.

Күрделі ой жүйесі әдетте бір қатар бөліктерге бөлінеді, олар әрқайсысы һөз бетінше талқылау обьектісіне айналды. Осының барысында оларға берілген бағалауда алшақтық пайда болса, берілген ой желісіндегі қарама-қайшы пікірлер бөлігіне айналды, ой желісі оқушылар алдында сөйлеуден дәлелдеудіғ негізіболады, сондықтан дәлелдердің ақиқаттығын қарамы-қайшылықсыздығы , негіздеушісі ой желісінен бөлектігі, пікір айтуға қолданылатын түрлі ақыл қорытындылары (дедукция, индукция, салыстыру) дәлелділікті көрсету болып табылады. Қорытынды сәйкес ақыл тұжырымында ереже ретінжде сақтау дәлелдеудің логикалық дұрыстығын қамтамассыз етеді. Дәлелдеу тәсіліне сай тура және жанама турде болады. Тура дәлел қандай да бір болмысын қосымша құрылымдарсыз ой желісін шығаруға мүмкіндік беретін етіп дәлелді негідеу. Жанама дәлел ой желісіне қарама-қарсы пікірдің жалған екендігін көрсеіте отырып оны негіздеу.

Дәстүрлер (традиция)- ұзақуақыт бойына қоғамда адамдар арасындағы қатынасқа сақталып ұрпақтан*ұрпаққа берілетін әлеумттік және мәдени мұралардың құрыамды болігі. -

Ұлы педагогтардың еңбектері жайында қысқаша мәлімет

Джон Локк- "Тәрбие жөніндегі ойлар" және " Ақылды тәрбиелеу туралы"

деген еңбектерінде тәрбиенің психологиялық негіздеріне және адамгершілік қалыптастыру мәселесіне мән берді.

Жан - Жак Руссо - француз жазушысы, ағартушы-философы және педагогы. Ол баланы табиғаттан дарынды деп таныды.

Иоганн Генрих Песталоции -педагогикада алғашқылардың бірі болып тәрбие мекемелерінде теориялық қызмет пен тәрбие іс-әрекеті бірлігінің маңыздылығын көре білді.

Иоганн Гербарт - оқыту мен тәрбиенің психологиялық негіздерін жобалап берді, баладағы адамгершілік қасиетті қалыптастыру үшін оның саналылығын көтеріп, онымен сыйластық қатынас жасау қажеттігін жариялады.

Адольф Дистерверг - неміс педагогы. өзінің педагогикалық теориясын прогрестік демократиялық бағытта дамытқандардың бірі.

В.А. Сухомлинский - "Жастарды адамгершілікке" тәрбиелеудің проблемаларын зерттеді





  1. Дәріс материалдарының қысқаша мазмұндары



  1. Дене шынықтыру және спорт педагогикасының қазіргі педагогикалық әдіснамалық негіздері – 1 сағат

Курстың нысаны, пәні, мақсаты мен міндеттері. Спорттық педагогиканың негізгі категориялары: оның даму тарихындағы педагог-ғалымдардың еңбектерінің маңызы.

Дене шынықтыру және спорт педагогикасының басқа ғылымдармен байланысы. Зерттеу әдістері.

Спорт және дене шыңықтыру педагогикасының спорт саласы мамандарының кәсіби даярлауындағы орны мен маңызы; оның ХХІ ғасырдағы басым бағыттары және даму болашағы.

Дене шынықтыру және спорт педагогикасының қайнар көздері. Дене шынықтыру мен спорттың жалпы педагогикалық және арнаулы принциптері.

Спорт педагогикалы құбылыс ретінде. Спорттық-педагогикалық процестің ерекшеліктері.

Дене мәдениеті саласындағы ғылыми-педагогикалық зерттеулердің әдістері- 1 сағат

Педагогикалық процестің мәні, оның құрылымдық компонеттері. Біртұтас педагогикалық процестің ерекшелігі етінде оқу мен оқудан тыс қызметтің бірлігі. Жеке тұлғаның тұтастығғынан туындайтын біртұтас педагогикалық процестің үшжақты бірыңғай қызметі: оқыту, дамыту, тәрбиелеу.

Педагогикалық процестің қозғаушы күштері; тәрбие беру – білім беру механизмдері; жалпы заңдылықтары.

Спорттық қызметтегі педагогикалық процесті басқару мен бақылау кезінде қозғаушы күштер мен заңдылықтарды есепке алудың мәнісі.

Балалар-жасөспірімдер спорттық және жалпы білім беретін мектептердегі педагогикалық процесс – дене шынықтыру пәні мұғалімі мен спорт түрлері боынша жаттықтырушының кәсіби-педагогикалық қызметінің нысаны ретінде.

Білім беру мекемелеріндегі білім бері жүйесі, оның сипаттамасы- 1 сағат

Спорт саласындағы тәрбиелеу проблемалары; жаттықтырушының спотшылармен жүргізілетін тәрбие жұмысындағы құбылыстар мен қиыншылықтар.

Спорт жағдайындағы тәрбиелеу мәселелерінің түбегейлі шешімі ретіндегі тұлғаға бағытталған тәрбие идеясы.

Дене шынықтыру мен спорт жағдайындағы жан-жақты біртұтас дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеу ерекшеліктері.

Дене шынықтыру және спорт сабақтары – жеке тұлғаның дүниетанымын қалыптастыру құралы ретінде.

Дене шынықтыру және спорт - азаматтық тәрбиенің құралы.

Дене шынықтыру және спорт сабақтары – адамгершілік, эстетикалық және еңбек тәрбиесі құралы ретінде.

Тұлғаның өзін-өзі дамыту процесіндегі дене тәрбиесінің ролі, орны және маңызы.


2. Жеке тұлғаны қалыптастырудың, тәрбиелеудің, дамытудың жалпы заңдылықтары

Жеке тұлғаны дамыту процессі-1 сағат

Педагогикалық басқару туралы түсінік.

Мектептегі дене тәрбиесін басқару және оған жетекшілік ету маңыздылығы. Дене тәрбиесі мазмұны және оны ұйымдастыруды реттейтін құжаттар.

Мектепішілік дене тәрбиесі жұмысын ұйымдастыру бойынша мектеп директоры, оның орынбасарлары, мұғалімдер мен сынып жетекшілері арасындағы міндеттерді бөлу.



Балалардың жас мөлшері мен жеке дамуының ерекшеліктері- 1 сағат

Дене шынықтыру пәні мұғалімінің әлеуметтік ролі, педагогикалық мәртебесі мен атқаратын қызметі. Жаттықтырушы тұлғасына қойылатын талаптар. Дене шынықтыру пәні мұғалімі және спорт түрлері бойынша жаттықтырушының педагогикалық квалиметриясы.


3.Тұтас педагогикалық процесс-дене шынықтыру мен спорт саласындағы мамандардың кәсіби қызмет объектісі
Тұтас педагогикалық процестің мәні, педагогикалық шебелік - 1 сағат

Дене шынықтыру пәні мұғалімінің педагогикалық қызметінің өзіндік ерекшеліктері. Спорт түрлері бойынша мұғалім-жаттықтырушының қызметі. Бұқаралық дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарын және туризмді ұйымдастыру әдістері. Дене шынықтыру және спорт саласындағы педагогикалық менеджмент.



Тұтас педагогикалықпроцестің заңдылықтары мен принциптері – 1 сағат

Тұтас педагогикалық процестің негізгі заңдылықтары мен принциптері, оның сипаттамасы.

Спорттық қызметтегі педагогикалық процесті басқару мен бақылау кезіндегі қозғаушы күштермен заңдылықтарды есепке алудың мәнісі.

Балалар мен жасөспірімдер спорт мектептері мен ЖББМ педагогикалық процесс- дене шынықтыру пәні мұғалімі мен спорт түрлері бойынша жаттықтырушының кәсіби педагогикалық қызметінің ннысаны ретінде.



Тәрбиенің мақсаты және оның әлеументтік маңыздылығы- 1 сағат

Қазіргі кездегі мектеп жұмысы әдістмесінің негізгі міндеттері мен бағыттары.

Дене шынықтыру және спорт қызметінің тәрбиелік потенциалы. Дене шынықтыру және спорт құралдарымен тәрбиелеу проблемаларын шешу мүмкіндіктер.

Спорт саласындағы тәрбие жұмыстарының бастапқы түсініктері, жүйесі және кезеңдері.



Педагогикалық процестің құрылымындағы тәрбиелеу- 1 сағат

Тәрбие әдістерінің сипаттамасы. Жеке тұлғаны қалыптастыру әдістері: түсіндіру, әңгімелесу, сендіру, көзін жеткізу, мысал келтіру, т.б.

Оңтайлы тәжірибе мен тәртіп мәдениетін қалыптастыру әдістері: үйрету, жаттықтыру, тәрбие жағдайын жасау.

Ынталандыру әдістері: жазалау мен ынталандыру, оның түрлері. Оларды қолданудың педагогикалық шарттары. Бақылау және өзін-өзі бақылау әдістері. Тәрбие нәтижесін есепке алу және бағалау.

Спорт этикасы тәрбие құралдары мен мақсаты ретінде. Спорт этикасы нормаларын игерудің, адамгершілік көзқарас пен сенімді қалыптастырудың әдістері. Спорт секциалары, клубтар, оқу-жаттықтыру топтары бойынша берілетін қоғамдық тапсырмалар жүйесі.

Оқу-жаттықтыру, жарыс процестеріндегі және сабақтан тыс уақыттағы тәрбиелік-педагогикалық жағдайларды ұйымдастыру. Спортшылар тәрбиесіне қойылатын педагогикалық талаптар жүйесін жасау және олардың орындалуын қадағалау.

Дене шынықтыру және спортпен айналысатындарға қойылатын талаптардың бірыңғай мәні. Спорт этикасының нормаларына, ұйымдастырылған әрекетке, қиындықты жеңуге, дербестікке үйрету; жаттығулар мен жарыстар кезіндегі тәртіп тәжірибесін талдауға үйрету.

Дене шынықтыру – спорт қызметін ынталандыру; адамгершілік пен спорт этикаларына сәйкес тәртіп әдістері.



Тәрбиелеу әдістерінің, формаларының, құралдарының жүйесі- 1 сағат

Дене шынықтыру және спорт – жеке тұлғаның өзін-өзі жан-жақты және үйлесімді дамытуының маңызды механизмі ретінде. Спорттық қызметтегі жарыстық сипатқа байланысты арнаулы ерекшеліктерді есепке алу. Нақты спорт түрінің тәрбиелік мүмкіндігін есепке алу. Спорттағы тереңдетілген тәрбиелік жұмыстар мүмкіндіктері. Тәрбие міндеттерін шешудегі жаттықтырушы беделінің және спортшылардың белсенділіктерінің маңызы.

Спорттық қызметтегі тәрбие процесінің ерекшеліктері. Оқыту-жаттықтыру процесіндегі тәрбиелеудің мазмұны, формалары және оны жоспарлау.

Тәрбиенің мазмұны – 1сағат

Жасөспірім спортшылардың тәрбиелігін зерттеу әдістері: спортшылардың іс-әрекетін талдау, педагогикалық бақылау, сұхбаттасу әдісі, арнайы көзделген жағдайлар тұғызу әдісі.

Өзін-өзі тәрбиелеудің мәні. Спорттағы өзін-өзі тәрбиелеу бағыттары; өзін-өзі сендіру, өзін-өзі басқару, өзін-өзі бақылау, т.б. Жас спортшылардың өзін-өзі тәрбиелеуіне педагогикалық басшылық жасау.
4.Дене шынықтыру үрдісі құрылымындағы оқыту, мектеп және спорт мектептері
Оқыту процесінің мәні мен ерекшеліктері- 1 сағат

Ұжым туралы түсінік; ұжымның алуан түрлілігі. Спорттық ұжым ұжымның бір түрі ретінде. Спорттық ұжымның өзіне тән ерекшеліктері.

Ұжым дамуындағы жалпы заңдылықтардың спорттық ұжымға таратылуы. Оқыту-жаттықтыру және тәрбиелік қызметті өз дәрежесінде жүзеге асырудағы ұжымның маңызы.

Спорттық ұжымды қалыптастыру және дамыту әдістемесінің ерекшеліктері. Ұзақ мерзімдік мақсаттардың алға қойылуы. Құндылық бағдарлардың бірлігін, ұжым мүшелерінің қызметтік-ролдік үміттерінің бірлігі мен әрекеттік-топтық эмоционалдық идентификасиясын қалыптастыру – ұжымның мызғымас бірлігінің маңызды көрсеткіші ретінде.



Білім беру мазмұны -1 сағат

Ұжым арқылы жеке тұлғаға ықпал етудің әдістемесін іске асыру. Белсенділікті баулау. Ұжым ұйымшылдығындағы команда капитандарының ролі. Қоғамдық пікір мен ұжымдық дәстүрлер тәрбиелік процестің тиісті шарты ретінде. Жеке тұлғаға ұжымның ықпал ету әдістері мен тәсілдері.



Оқушылардың танымдық әрекетін белсенді ету және оларды оқыту әдістері- 1 сағат

Балалар-жасөспірімдер спорттық мектебінде іріктеуге қойылатынпедагогикалық талаптар. Жас спортшылардың тәрбиелілігінің бастапқы деңгейін анықтау. Тәрбие бағдарламасы мен жоспарын жасау.

Тәрбиелік жұмыс жоспары құрылымының алуан түрлілігі. Жас спортшылырдың оқуы мен тәртібін бақылау.

Балалар-жасөспірімдер спорттық мектебінде өткізілетін тәрбие жұмыстарына ата-аналарды тарту.

Жоғары көрсеткіштегі спорт жағдайындағы тәрбие поцесінің заңдылықтары. өте жоғары дене және психологиялық жүктемелер; олардың спортшыларды тәрбиелеу процесіне ықпалын есепке алу.

Спортшылар тәрбиесі процесіне спорттық әрекеттегі жарыстық сипаттың әсері. Спорттағы бәсекелестің кері ықпалдарын болдырмаудың жолдары (қақтығыстыр, менсінбеушіліктің бой көтеруі, менмендік, пасық бәсеке, т.б.). Спорттық қызметтің қоғамдық құнды белгілерінің қалыптасуы.

Споршылармен жеке жұмыстар жүргізуді жетілдіру мүмкндіктері.

Құрама командалардағы тәрбие жұмысының жоспарлануы.



Қазіргі оқыту технологиялары- 1 сағат

Педагогикалық білімнің бұқаоралық дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарын ұйымдастырудағы және жүргізудегі ролі. Бұқаралық спорт шараларына қатысушылардың жас шамасына қатысты және даралық ерекшеліктеріне есепке алудың мүскіндіктері мен жолдары.

Дене шынықтыру-сауықтыру жұмысы бұқаралық формаларының жетекшілерінің қызметі мен жеке тұлғаларға қойылатын педагогикалық талаптар.

Оқыту процесін ұйымдастыру формалары. Сабақты өткізудегі дене шынықтыру мұғалімінің орыны мен ролі- 3 сағат

Жаттықтырушы қызметінің ерекшеліктері. Педагогикалық әрекеттестік – дене шынықтыру мұғалімі қызметінің негізі. Қазіргі дене шынықтыру пәні мұғалімінің оқу-әдістемелік, тәрбиелік, ғылыми-зерттеу жұмыстары.

Педагогикалық мәдениет мұғалім-жаттықтырушының кәсіби іс-әрекетінің мәндік сипаты ретінде. Педагогикалық шеберлік туралы түсінік, оның құрылымдық элементтері.

Педагогикалық шеберлік – дене шынықтыру мен спорт саласындағы мамандардың сипаттамасы ретінде.




  1. Спорт және дене шынықтыру саласындағы дене тәрбиесі әдістемесінің ерекшеліктері


Мектептің тәрбие жұмыстарының негіздері -1 сағат

Тұлғаға бағытталған гуманистік оқу-тәрбие процесінің мәні. Жас спортшы мен жаттықтырушы спортсаласындағы біртұтасас процесі субъектілері ретінде.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушы тұлғасының гуманистік бағытталуы – педагогикалық шеберліктің бөлігі ретінде. Оқытушыға қойылатын тұлғалық талаптар. Мұғалім-жаттықтырушының гумандық педагогикалық позициясын қалыптастырудың жолдары мен құралдары.

Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысы – 1 сағат

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушыың білімдері – педагогикалық элементі ретінде.

Жаттықтырушы білімінің құрылымы. Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушының психологиялық-педагогикалық білімі мәні. Спорт түрлері бойынша жаттықтырушының арнаулы білімдері. Сабақ беру және оқыту жаттықтыру процесін ұйымдастыру әдістемесін игеру. Кәсіби мәселелерге шешім таба білу және педагогикалық жағдайларды талдау икемдері.
Жас спортшылардың өзін-өзі тәрбиелеулеріне жетекшілік жасау- 1 сағат

Педагогикалық қабілеттілік туралы түсінік.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушы қызметінің кәсіби тұрғыда маңызды тұлғалық қасиеттері.

Педагогикалық әдеп дене шынықтыру пәні және жаттықтырушы шеберлігінің көрсеткіші ретінде. Оқытушының педагогикалық әдептілігі мен толеранттығы. Жанжалды шеше білу мәдениеті. Дене шынықтыру пәні мұғалімі жаттықтырушының беделі.


Спорттық ұжымды тәрбиелеу әдістемесі- 1 сағат

«Педагогикалық техника» түсінігіне анықтама. Жаттықтырушының жеке әсері, қарым-қатынас формалары, мінез-құлық стилі. Өз зейінін, эмоциясын, дауыс ырғағын басқара білуі.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушының тіл техникасының негіздері.
Балалар мен жасөспірімдер спорттық мектебіндегі тәрбиелік жұмыс жүйесі – 2 сағат

Жаттықтырушының педагогикалық шығармашылығының мәні.

Мұғалім-жаттықтырушының шығармашылық қызметінің балалар спорт ұжымының шығармашылық қызметімен арақатынасы – педагогикалық шығармашылықтың маңызды кәсіби-этикалық принципі.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушының шығармашылық көңіл-күйі.

Шығармашылық спорттағы жеке-дара еңбектің нәтижесі ретінде.

Озат оқушылардың тәжірибелерін зерттеп, жинақтау – мұғалім-жаттықтырушының педагогикалық шығармашылығының шарты ретінде.





  1. Дене шынықтыру мен спорт саласындағы педагогикалық басқару


Педагогикалық басқарудың мәні -1 сағат

«Педагогикалық қарым-қатынас» түсінігіне анықтама. Дене шынықтыру және спорт сабақтарындағы педагогикалық қарым-қатынас функционалды – ролді қарым-қатынас түрінде. Педагогикалық қарым-қатынас ережелері.

Спорттық жаттығулар және жарыстар процестегі педагогикалық қарым-қатынастың ерекшеліктері. Жаттықтырушының дене шынықтыру пәні мұғалімінің педагогикалық басқару стилі педагогикалық қарым-қатынастың маңызды сипаттамасы ретінде.

Дене шынықтыру және спорт мамандарының іскерлік қарым-қатынасы.



Дене шынықтыру және спорт мамандар қызметіндегі педагогикалық басқарулардың ерекшеліктері 1 сағат

Жоғары көрсеткіштегі спорт жағдайындағы тәрбие поцесінің заңдылықтары. өте жоғары дене және психологиялық жүктемелер; олардың спортшыларды тәрбиелеу процесіне ықпалын есепке алу.

Спортшылар тәрбиесі процесіне спорттық әрекеттегі жарыстық сипаттың әсері. Спорттағы бәсекелестің кері ықпалдарын болдырмаудың жолдары (қақтығыстыр, менсінбеушіліктің бой көтеруі, менмендік, пасық бәсеке, т.б.). Спорттық қызметтің қоғамдық құнды белгілерінің қалыптасуы.

Споршылармен жеке жұмыстар жүргізуді жетілдіру мүмкндіктері.

Құрама командалардағы тәрбие жұмысының жоспарлануы.
Педагогикалық білімнің бұқаоралық дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарын ұйымдастырудағы және жүргізудегі ролі. Бұқаралық спорт шараларына қатысушылардың жас шамасына қатысты және даралық ерекшеліктеріне есепке алудың мүскіндіктері мен жолдары.

Дене шынықтыру-сауықтыру жұмысы бұқаралық формаларының жетекшілерінің қызметі мен жеке тұлғаларға қойылатын педагогикалық талаптар.



Дене шынықтыру пәні мұғалімі және спорт түрлері бойынша жаттықтырушының педагогикалық шеберлігінің мәні-1 сағат

Жаттықтырушы қызметінің ерекшеліктері. Педагогикалық әрекеттестік – дене шынықтыру мұғалімі қызметінің негізі. Қазіргі дене шынықтыру пәні мұғалімінің оқу-әдістемелік, тәрбиелік, ғылыми-зерттеу жұмыстары.

Педагогикалық мәдениет мұғалім-жаттықтырушының кәсіби іс-әрекетінің мәндік сипаты ретінде. Педагогикалық шеберлік туралы түсінік, оның құрылымдық элементтері.

Педагогикалық шеберлік – дене шынықтыру мен спорт саласындағы мамандардың сипаттамасы ретінде.




  1. Спорттық педагогтың педагогикалық шеберлігінің негіздері


Педагогикалық техника- шеберліктің маңызды бөлігі -1 сағат

«Педагогикалық техника» түсінігіне анықтама. Жаттықтырушының жеке әсері, қарым-қатынас формалары, мінез-құлық стилі. Өз зейінін, эмоциясын, дауыс ырғағын басқара білуі.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушының тіл техникасының негіздері.

Тұлғаға бағытталған гуманистік оқу-тәрбие процесінің мәні. Жас спортшы мен жаттықтырушы спортсаласындағы біртұтасас процесі субъектілері ретінде.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушы тұлғасының гуманистік бағытталуы – педагогикалық шеберліктің бөлігі ретінде. Оқытушыға қойылатын тұлғалық талаптар. Мұғалім-жаттықтырушының гумандық педагогикалық позициясын қалыптастырудың жолдары мен құралдары.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушыың білімдері – педагогикалық элементі ретінде. Жаттықтырушы білімінің құрылымы. Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушының психологиялық-педагогикалық білімі мәні. Спорт түрлері бойынша жаттықтырушының арнаулы білімдері. Сабақ беру және оқыту жаттықтыру процесін ұйымдастыру әдістемесін игеру. Кәсіби мәселелерге шешім таба білу және педагогикалық жағдайларды талдау икемдері.

Педагогикалық қабілеттілік туралы түсінік.Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушы қызметінің кәсіби тұрғыда маңызды тұлғалық қасиеттері.Педагогикалық әдеп дене шынықтыру пәні және жаттықтырушы шеберлігінің көрсеткіші ретінде. Оқытушының педагогикалық әдептілігі мен толеранттығы. Жанжалды шеше білу мәдениеті. Дене шынықтыру пәні мұғалімі жаттықтырушының беделі.

Жаттықтырушының педагогикалық шығармашылығының мәні.

Мұғалім-жаттықтырушының шығармашылық қызметінің балалар спорт ұжымының шығармашылық қызметімен арақатынасы – педагогикалық шығармашылықтың маңызды кәсіби-этикалық принципі.

Дене шынықтыру пәні мұғалімі және жаттықтырушының шығармашылық көңіл-күйі.

Шығармашылық спорттағы жеке-дара еңбектің нәтижесі ретінде.

Озат оқушылардың тәжірибелерін зерттеп, жинақтау – мұғалім-жаттықтырушының педагогикалық шығармашылығының шарты ретінде.


Дене шынықтыру және спорт сабақтарындағы педагогикалық қарым-қатынас- 1 сағат

«Педагогикалық қарым-қатынас» түсінігіне анықтама. Дене шынықтыру және спорт сабақтарындағы педагогикалық қарым-қатынас функционалды – ролді қарым-қатынас түрінде. Педагогикалық қарым-қатынас ережелері.

Спорттық жаттығулар және жарыстар процестегі педагогикалық қарым-қатынастың ерекшеліктері. Жаттықтырушының дене шынықтыру пәні мұғалімінің педагогикалық басқару стилі педагогикалық қарым-қатынастың маңызды сипаттамасы ретінде.

Дене шынықтыру және спорт мамандарының іскерлік қарым-қатынасы.





  1. Практикалық (семинарлық) және лабораториялық сабақтар тақырыптар тізбесі.




  1. Дене шынықтыру және спорт медагогикасының пәні мен міндеттері.

  2. Дене шынықтыру мен спорттың педагогикалық принциптері.

  3. Дене шынықтыружәне спорт педагогикасының зерттеу әдістері.

  4. Педагог-ғалымдар А.А.Тер-Ованесян, И.Н.Решетень, В.В. Белорусованың спорттық педагогикасының дамуындағы ролі.

  5. Дене шынықтыру және спорт педагогикасының жаңа мүмкіндіктері мен даму болашағы.

  6. Мектептегі дене тәрбиесі жұмысын басқарудың проблемалары.

  7. Педагогикалық процесті басқару жүйесіндегі мұғалім мен жаттықтырушы.

  8. Қазіргі білім мекемелеріндегі тәрбие жұмысның міндеттері мен басты бағыттары.

  9. Дене шынықтыру және спорт жағдайындағы тәрбие жұмысының мазмұны мен ерекшеліктері.

  10. Спортшылардың өзін-өзі тәрбиелеуін басқару.

  11. Оқыту-жаттықытур процессіндегі тәрбие мазмұны.

  12. Оқыту-жаттығу кезіндегі тәрбие жұмысының әдістері мен формалары.

  13. Спорттық ұжым жалпы бір түрі ретінде; оның ерекшелікреті мен түрлері.

  14. Спорттық ұжымдығы тәрбиелеу әдістемесі.

  15. Спорттық ұжымды дамытуда команда капитанының маңыздылығы.

  16. Жас спортының спорттық ұжымды тәрбиелеу әдістері.

  17. Спорттқ ұжым салттары мен дәстүрлерінің тәрбиелік маңызы.

  18. Балалар-жасөспірімдер спорттық мектебіндегі тәрбие жұмысының жүйесі.

  19. Жоғары дәрежелі спортшылармен жүргізілетін тәрбие жұмысының мазмұны.

  20. Спорт саласындағы жеке тәрбие жұмысының маңызы.

  21. Дене шыңықтыру мен спорт жағдайындағы тәрбие жұмысының жоспарлары.

  22. Дене шынықытру пәні мүғалімі мен жаттықытуршы педагогикалық шеберлігінің мәні.

  23. Дене шынықтыру пәні мүғалімі және жаттықтырушы түлғасының гуманистік бағытталуы – педагогикалық шеберліктің құрамдас бөлігі.

  24. Мұғалім-жаттықтырушының кәсіби білімдері.

  25. Жене шынықытур пәні мұғалімі және жаттықтырушының педагогикалық қабілеттілігі.

  26. Мұғалім-жаттықтырушының педагогикалық әдептілігі.

  27. Дене шынықытру пәні мұғалімі мен жаттықтырушының педагогикалық техникасы.

  28. Мұғалім-жаттықтырушының педагогикалық шығармашылығы.

  29. Дене шынықтыру және спорт сабақтарындағы педагогикалық қарым-қатынастың мәні.

  30. Спорт саласындағы мамандардың іскерлік қарым-қатынасы.

Курстық жұмыстар және рефераттардың тақырыптары



  1. Дене шынықытру және спорт педагогикасы педагогикалық білімнің саласы ретінде.

  2. Дене шынықытру және спорт педагогикасының теориялық-әдіснамалық негіздері.

  3. Біртұтас педагогикалық процесс- дене шынықытру мен спорт саласындағы мамандардың кәсіби-педагогикалық қызмет нысаны.

  4. Спорттық-педагогикалық процесстің ерекшеліктері.

  5. Спорттағы жеке тұлғаға бағытталған тәрбие идеялары.

  6. Дене шынықытру мен спорт жағдайында толық тұтастықтағы жеке тұлғаны тәрбиелеу ерекшеліктері.

  7. Спорттық қызметінң тәрбиелік потенциалы.

  8. Таңдаған спорт түрнің тәрбиелік мүмкіндіктері.

  9. Тәрбие міндеттерін шешудегі жаттықытрушының ролі.

  10. Бұқаралық дене шынықытру-сауықытур жұмыстарының педагогикалық негіздері.

  11. Жеке тұлғаны және спорттық ұжымды тәрбиелеу әдістемесі.

  12. Спорттық ұжым дәстүрлері – тәрбиелік процесс тиімділігінің маңызд белгісі ретінде.

  13. Балалар-жасөспірімдер спорт мектебінің спорттық-педагогикалық процесінің ерекшеліктері.

  14. Жоғары дәрежелі спорттағы тәрбие жұмысының проблемалары.

  15. Спорттағы жеке тәрбие жұмысты жетілдіру жолдары.

  16. Спортшы тұлғасын қалыптастырудағы спорт этикасының ролі мен маңыздылығы.

  17. Бұқаралық дене шынықытру-сауықытур жұмысын ұйымдастырудағы педагогикалық білімінң маңызы.

  18. Бітұтас педагогикалық процесті ұйымдастырушылардың педагогкиаылқ мәртебесі мен атқаратын қызметтері. Спорттағы педагогикалық менеджмент.

  19. Болашақ дене шынықытур және спорт мамандарының кәсіби-педагогикалық даярлығын қалыптастыру әдістері.

  20. Дене шынықытур пәні мұғалімі және спорт түрлері бойынша жаттықытрушының педагогикалық квалиметриясы.

  21. Спорттық жаттығулар мен жарыстар процесіндегі педагогикалық қарым-қатынастың еркешеліктері.

  22. Спортмамндарының іскерлік қарым-қатынасы.

  23. Дене шынықытру және спорт педагогикасының даму перспективалары.



  1. ДӘРІС ТАҚЫРЫПТАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ЖАЗУҒА ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ.

Дәрісті тыңдап жазуға әдістемелік нұсқау.

Мақсаты:студенттерді курс бойынша тиісті теориялық білімдерін қамтамасыз ету.

Міндеттері:



  • Әр тақырыпты меңгерту барысында жүйелі білім беру;

  • Әр тақырып бойынша негізгі ұғымдармен таныстыру және меңгерту;

  • Пәнге қызығушылығын арттыру және өздігінен жұмыс істей білуге үйрету.

Дәріс -жоғары оқу орындарындағы оқытуды ұйымдастырудың негізгі формасы.

Ол студенттерге олар үшін жаңа ақпараттарды беруге тиімді.

Дәріс студенттерге пәнге деген қызығушылығын арттырады, алынған білімді практикалық міндеттерді шешуде қолдануға көмектеседі.

Дәріс - студенттерге өздігінен терең білім алуға ізденіс туғызады.

Дәріс сабағын тыңдау және жазуға даярлық



  • Сабаққа кешікпеңіз;

  • Дәріс дәптеріңізді және қаламыңызды ұмытпаңыз.

  • Дәріс барысында мәтінді қалмай жазып отыруға талпыныңыз.



Дәріс тақырыптары және оның қысқаша мазмұны.
Тақырып 1 Кіріспе. Қазіргі педагогиканың әдіснамалық негіздеріДене шынықтыру және спорт педагогикасы – педаогикалық білімдер саласы және жалпы мәселелері

Мақсаты: педагогика ғылым туралы, мұғалімнің теориялық және праткикалық іс-әрекетін ұйымдастыруда дәіснаманың ролі туралы ұғамды қалыптастыру.

Міндеттері:

а) педагогика және оның категориялық аппараты туралы ұғым беру;

б) педагогикалық пәндердің мазмұнын ашып көрсету;

в) педагогиканың басқа ғылымдармен байланысын көрсету;

г) педагогиканың және педагогикалық пәндердің әдіснамалық мәнін ашып көрсету.

Педагогика тәрбие туралы ғылым. Педагогика өзінің атауын гректің «paidagogas» баланы жетектеуші сөзінен алған. Ең алғашқысында бұл сөз қожасвның баласын мектепке жетектеп апарушы дегенді білдірсе, кейін ол тәрбие туралы ғылымның аты ретінде қалды. Тәрбие – қоғамның кейінгі ұрпақтарда өзін қайта көрсетумен байланысты атқаратын негізгі қызметтерінің бірі. Әрбір келешек ұрпақтың қоғамдағы орнын табуы ең алдымен өткен ұрпақтардың жинаған әлеуметтік тәжірибесін меңгеру деген сөз. Адамзат есейген сайын, мазмұны жағынан әлеуметтік тәжірибеде күрделене түседі. Сондықтан уақыт өткен сайын еңбектің қоғамдық бөлінісінде қоғамның «тәрбиенің» қызметін жүзеге асырумен байланысты кәсіби іс-әрекет бөлініп шықты. Өсіп келе жатқан балалардың әлеуметтік тәжірибені игеруі үшін – делдал – ұстаз, мұғалім керек. педагогика басқа ғылымдар сияқты, белгілі бір ақиқат саласындағы білімдерді жүйеге келтіреді. Қандайда болса ғылымның дамуы ұғымдар жүйесі арқылы ғылыми білімнің тұрақтануымен байланысты. Ғылымның негізгі ұғымдары категориялар деп аталады. Педагогикада негізгі ұғымдар «категориялар) жүйесі жүзжылдық бойында қалыптасты. Ол кездейсоқ емес, өйткені алдымен педагогикалық білімдер философия төңірегінде жинақталған, педагогика философиядан бөлінуі педагогикалық ғылымның объектісінің (насынасынысң) анықталуымен байланысты.

Категориялар мазмұндарында объективті шындықтың маңызы жақтары бейнеленуі, яғни уақыт анықталған категорилар құрамы, ос ығылым зерттейтін, объектвиті шындықтың толық бағалы сипаттамасын жасауға мүмкіншілік береді. Бірақта бұл үшін зерттеліп отырған шындықтың шекарасын білу керек. ғылымдарды олардың нысанасы мен пәні бойынша ажыратау,а болады. Ғылымдарды олардың ақиқатының нақтылы сол ғылым зерттеуге латын саласы. Пән – бұл нақтылы ақиқаттың мәнін құрайтын негізі. Педагогика қоғамның тәрбиелік қызметін жүзеге асырумен байланысты ғылым. Демек, педагогикалық іс-әрекет іске асырылатын объективтік шындықтың жақтары, педагогиканың насынасы болады.

Ал педагогика пәні – индивидтің өткен ұрпақтардың әлеуметтік тәжірибесін меңгертетін оқу және оқудан тысуақыттың бірлігіндегі тұтас педагогикалық процесс болып табылады. Ұстаздар әлеуметтік тәжірибенің мазмұны мен оқушылар арасындағы келістіруші делдал болып табылады, тұлғаның қалыптасуы олардың белсенді қайта өзгерткіш әрекетіне байланысты.

Сонымен қатар, педагогикада жалпы ғылыми басқада адам туралы ғылымдар пайдаланатын ұғымдар пайдаланады.

- тұлға, іс-әрекет, даму, қалыптасу, педагогикалық болмысқа қатысты іс-әрекет мағналы болады, егерде ол табысты болса, өйткені осы жағдайда тұлға өзін-өзі ұйымдастыра алатын жүйе ретінде өмір сүре алады. Яғни іс-әрекет табыстылығы, қазіргі кезеңдегі білім берудің тұлғаға бағытталған парадигмасы тұрғысынан, педагогикалық негізгі категориялар құрамына кіретін ұғымға жатады.

Демек, педагогика теориясы педагогикалық шындықтың толық бағалы сипаттамасын жасау үшін «тәрбие», «білім беру», «педагогикалық процесс», «оқыту», «әлеуметтендіру», «іс-әрекет табысьтылығы» сияқты негізгі ұғымдарын «категорияларын») пайдалана алады, олар шындығында әртүрлі педагогикалық құбылыстарды танып білуде қолданылады.
Педагогиканың негізгі ұғымдары (категориялары) өзара тығыз байланысты – мазмұнды түрде бір-бірін өзара толықтырады, әртүрлі жақтарын бейнелейді. Толық бағалы теориялық білім дәл негізгі ұғымдар рақылы бекітіледі.

Педагогикалық ғылымдар және олардың мазмұны. ХІХ ғасырға дейін ғылыми ізденістердің пәндік саласын анықтауға байланысты ғылымдардың бөлінуі(даралануы) белсенді жүрып жатты. Сонымен бірге білімдер аумағының өсуі жеке пәндерінің бөлінуіне алып келеді, яғни пәннің өзінің ішінде бөлініп даралануы басталды. Педагогика да бірте – бірте жалпы пәнмен байланысты бола отыра, мақсатары, жаса ерекшеліктері, оқу-тәрбиелеу, оқу орындарындағы типтері бойынша ерекшелегі бар салалар айқындала түсті.

Педагогика ғылымдарының жүйесіне, жалпы педагогика, жас ерекшелік педагогикасы, мектепке дейінге педагогика, кәсіби педагогика, педагогика мен білім берудің тарихы, салалық педагогика, корекциялық педагогиика, салыстырмалы педагогика, жеке пәндер әдістемесі және т.б. жатады. Кейінгі кезде педагогикалық білімнің дербес салалары ретінде әлеуметтік педагогика және т.б. бөліне бастады.

Жалпы педагогика педагогиклық процесс пен білім берудің негізгі заңдылықтарын зерттейді.

Педагогика адам туралы ғылымдар жүйесінде. Педагогика білім беру, педагогикалық шындық туралы ғылым ретінде педагогикалық процестің дамуы мен қызмет етуінің заңдылықтарын зерттейді, теориялық білімдерді жинақтайды және жүйеге келтіреді, педагогоикалық шындық тәжірибесін зерттейді, яғни практика үшін педагогикалық шындықты қайта құру үшін негіз жасайды. Сондықтан осы саладағы ғылыми зерттеулер практикалық бағытталған сипатта болады. Міне осыдан педагогиканың гуманитарлық білімдер жүйесімен байланысы басталады. Педагогика адам туралы ғылымдар жүйесіне кіргеніне қарамастан, ол педагогикалық мақсаттылық және тұлғаның қалыптасуына педагогикалық басшылықты зерттейтін бірден бір ғылыми пән.

Педагогикалық ой алғашында жалпы философиялық білімдер жүйесінлде, діни ілімдерде, саясатануда, заңда, әдебиетте дамиды. Педагогиканың дербес ғылым ретінде бөлініп шығуы (дифференциалдануы) белгілі бір уақыт кезеңінде ішкі ғылыми дифференциалдануға,педагогика ғылымдары жүйесінің түзелуіне алып келді. Бірақ ХІХ- ХХ ғасырлардағы зерттеулер педагогиканың ғылым аралық байланыстарының жоғарыда мәні болғанын көрсетеді. Қазіргі замандағы педагогика психологиямен тығыз байланысты. Психология адам психикасының дамуының заңдарын, ал педагогика – тұлғаның дамуын басқаруды зерттейді. Ойлаудың, іс-әрекетті мақсаттылықпен өзгерту психологиялық білімдерсіз мүмкін емес. Мұндай білімдерсіз тұлғаның оқығанын және тәрбиелілігін бағалуға мүмкін болмайды. Сондықтан педагогикада психологиялық білімдер ғана емес сонымен бірге педагогиклық міндеттерді шешу үшін тұлғаны зерттеу әдістері (рейтинг, психометрия, жұптық слыстыру және тағы басқалар) пайдаланылады.

Педагогика ол ағзаның материалды-энергиялық түрлілігін ашып көрсететін физиологияға, соның ішінде жоғарғы нерв қызметінің заңдылықатырна (И.П.Павлов, П.К.Анохин) сүйенеді. Мұндай білімдерді меңгеру танымдық іс-әрекет және тұлғаның әлеуметтену процестері табиғатын терең түсінуге мүмкіндік береді.

Педагогиканың социологиямен жан-жақты байланысының өте маңыздылығы ол қоғам туралы біртұтас жүйе ретіндегі және оның бөліктерінен тұратын ғылым болып табылады. Міне осыдан, педагогикның социологияның білім социологиясы, студенттер социаологиясы және т.б. тарауларына деген қызығушылығы туған, себебі тек қана социологиялық зерттеулер арқасында педагогтар, ұстаздар және қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, құқықтық, демографиялық және мәдени ортаның жағдайы туралы біле алады.

Педагогикалық зерттеулердің әдіснамасы. «Әдіснама» грек тілінен аударғанда «әдіс туралы ғылым» деген мағынаны береді. «Метод» «әдіс» термині тікелей нақты бір нәрсеге деген жол ретінде анықталады, яғни методология мағынасы жағынан бір нәрсені тану туралы ғылым болады. Сондықтан әдіснама – зерттеу процесі туралы ілім ретінде де түсіндіріледі. Бұл ілім жалпы әдіснама, ғылыми ұғымның, теориялық нгізі, ретінде дамуы мүмкін. Сонда бұл нақтылы философиялық жүйемен байланысты. Ғылыми әдіснаманы жетілдірудің бастамасын және негізін Гегель салды, ол өз назарын бірінші болып философиялық әдістің ерекшелік сипатына, оның нақтылы ғылымдар әдістерінен айырмашылығына және әдіснаманың олармен үйлесімсіздігі назар аударды. Гегель әдіс дегеніміз мазмұның қозғалысы, құбылыстың мәнін ашып көрсету және оның мазмұнынан тыс жасалмайтындығын баса көрсетті.

Материалистік диалектика объективті шындықты тану әдістері негізінде табтғат, қоғам және адам ойлауының заңдары жатқанын негізге алады. Таным әдісі табиғат пен қоғамның объективті заңдарын көрсеткнеде ғана ғылыми бола алады. Сондықтан ғылыми танымның принциптері, оның категориялары мен ұғымдары адамның ақылымен жасалған кездейсоқ ережелерінің қосныдысыемес, ол табиғат, адам және қоғам заңдылықтарының бейнесі болып табылады.

Педагогикадағы жалпы теориялық зертетулерге педагогикалық процестің мәнін, заңдылықтарын, биологиялық пен әлеуметтіктің ра қатынасын; педагогикалық процесте тұлғаны қалыптастыру; тұлға және ұжым; ұжым тұлғаны қалыптастырудың әлеуметтік ортасы ретінде; педагогиклық процестің принциптері, оны ұйымдастырудың формалары мен әдістері және т.б. жатады.

Әрине, қазіргі педагогиканың кең көлемдегі сұрақтары пәнаралық және ғылым аралық байланыстарын дифференциаландыру мен интеграцияландыру негізінде педагог – зертетушілер мен праткиктардың зерттеу процесін ұйымдастырудағы дайындыығна байланысты тиімді жасалуы мүмкін.

Қандай да салада болмасын ғылыми таным, таным субъектісі (зерттеуші) зерттеу процесінің барлық элементтерін білуін талап етеді;

  • тақырыпты үйлестірудегі және оның көкейкестілігін дәлелдей білуді;

  • ғылымдағы тақырыптың зерттелу жағдайын дәне пайда болған қайшылықатрын анықтай білуді;

  • зерттеу мәселесін үйлестіре білуді (яғни жауапты талап ететін сұрақты);

  • мақсат (қандай нәтиже алуға болатындығын) нысана және зерттеу пәнін анықтай алуды.

Ғлыми зерттеуге тән нәрсе, сол мәселеде үйлестірілген сұрақ және болжамды белгілін бір жобаланған жауап ретінде бейнеленеді. Осыдан зерттеудің міндеттері шығады: зерттеу пәнінің теориясын негіздеу (теориялық сипаттама) және зерттеудің теориялық моделін жасау, эмпирикалық тәжірибені меңгеруді анықтаушы эксперимент және пелагогикалық шындықты қайта құруды қамтамасыз ету қлыптастырушы эксперимент.

Қойылған міндеттерді шешу зерттеушінің соған сай ғылыми әдічтерді қолдауын талап етеді. Теориялық және теориялық қолданбалы міндеттерді шешу үшін – теориялық деңгейдегі әдістер (теориялық және салыстырмалы талдау, нақтыдан абстрактылық және абстралылықтан нақтылыққа көтерілу, моделдеу, ойша эксперимент) қолданылады. Теориялық қолданбалы және қолданбалы сипаттағы міндеттерді шешу үшін: бақылау, әңгімелесеу, анкеталық педагогикалық құжаттарды оқып танысу, эксперимент қолданылады.

Ғылыми зерттеулердің басты белгісі қолдантын терминдердің біртектілігі (бір мағыналылығы) болып табылады, себебі басынан бастап, басты ұғымға қандай мағына мән берілетіндігі, не туралы екендгі айқын болуы керек.

Бір терминді (сөзді) бірнеше мағынада қолдануға болмайды. Бұның маңыздылығы сонда, зерттеу пәнінің ұғымдық сиапттамасы зерттейтін құбылыстың мәнін мазмұнды ашып көрсетудің оның теориялық моделін жасаудың кепілі болады.

Соңғысы арқылы зерттеу құбылытарының нақытлы педагогикалық шындықтағы жағдайын және практикалық іс-әректетер үшін берілетін нұсқаулардың тиімділігі бағаланады, олар праткика үшін қажетті әдістемелік материалдар мен нұсқаулар пакеті ретінде болашақ педагогикалық іс-әректетер жобасыда қаланады.
Тақырып 2. Дене мәдениеті саласындағы ғылыми-педагогикалық зерттеулердің әдістері
Мақсаты: болмысты ғылыми тану тәсілдері туралы түсінікті ќалыптастыру, ғылыми-педагогикалық ойлауды дамыту.

Міндеттері:

а) «Ғылыми зерттеу әдісі» ұғымының мәнін ашу.

ә) Болмысты ғылыми таңудың әр түрлі әдістерін көрсету.

б) Зерттеудің эксперименталды-эмпирикалық және теориялық деңгейлері әдістерінің мәні мен мазмұнын ашу.

в) Ғылыми зерттеу әдістерінің таным объектісінің ерекшелігіне тәуелділігін сипаттау.




Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет