Бағдарламасы негізінде дайындалған. Бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге Білім
жүктеу/скачать 0,93 Mb. Pdf көрінісі
|
!26-ОШ БЖБ Химия 8-сын қаз
| « Химиялық реакциядағы энергиямен танысу» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Көміртекті отындар жанғанда түзілетін оксидтерді және олардың қасиеттерін анықтайды Оксидтің формуласын табуда, көміртек моно, диоксидінің физикалық қасиеттерін сәйкестендіруде қиналады Оксидтің формуласын табуда/ көміртек монооксидінің/, диоксидінің физикалық қасиеттерін сәйкестендіруде қателіктер жібереді Оксидтің формуласын табады, көміртек моно, диоксидінің физикалық қасиеттерін сәйкестендіреді Парниктік эффектінің себептерін түсіндіреді, шешу жолдарын ұсынады Парниктік эффектінің себебін түсіндіруде, шешу жолдарын ұсынуда, мысал келтіруде қиналады Парниктік эффектінің себебін түсіндіруде / шешу жолдарын ұсынуда/мысал келтіруде қателіктер жібереді Парниктік эффектінің себебін түсіндіреді, шешу жолдарын ұсынады, мысал келтіреді Экзотермиялық және эндотермиялық реакцияларды ажыратады Экзотермиялық, эндотермиялық реакцияларды ажыратуда, қалдырып кеткен сөздерді жазып сөйлемді аяқтауда қиналады Экзотермиялық / эндотермиялық реакцияларды ажыратуда / қалдырып кеткен сөздерді жазып сөйлемді аяқтауда қателіктер жібереді Экзотермиялық, эндотермиялық реакцияларды ажыратады, қалдырып кеткен сөздерді жазып сөйлемді аяқтайды Энергия өзгерісін бөлшектердің кинетикалық теориясы тұрғысынан сипаттайды Судың термохимиялық теңдеуін жазуда және энергия тұрғысынан реакция типін анықтауда қиналады Судың термохимиялық теңдеуін жазуда/энергия тұрғысынан реакция типін анықтауда қателіктер жібереді Судың термохимиялық теңдеуін жазады және энергия тұрғысынан реакция типін анықтайды 23
8.2D « Сутек. Оттек және озон» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
8.4.2.1 Сутекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын зерттеу 8 .4.2.3 Оттекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын зерттеу 8.4.2.4 Оттектің аллотропиялық түр өзгерістерінің құрамы мен қасиеттерін салыстыру 8.4.2.5 Жер бетіндегі озон қабатының маңызын түсіндіру
• Сутекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды • Оттекті алудың реакция теңдеуін және оттектің қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды • Оттектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрамы мен қасиеттерін сәйкестендіреді • Озон қабатының маңызын түсіндіреді Ойлау дағдыларының деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары Орындалу уақыты 20
минут Тапсырма 1. Зертханада сутекті алуға болатын реакция: A) Na + ZnCI 2 → B) Mg + HCI → C) Cu + HCI → D) Na + CuCI 2 →
2. Суретте зертханада сутек газын алып, оның химиялық қасиетін зерттеуге арналған қондырғы көрсетілген. Мырыш пен сұйытылған тұз қышқылын әрекеттестіріп сутегі газын алады.
Суретте көрсетілген сутегі газының физикалық қасиеттерін жазыңыз. _____________________________________________________________________________
Жиналған газ сутегі газы екендігін дәлелдеңіз. _____________________________________________________________________________
𝐴 → H 2
+𝐶𝑢𝑂 �⎯⎯� B + H 2 O (i). Тізбектегі А затын анықтаңыз: (ii).
В затын анықтап, реакция теңдеуін толық жазыңыз. _____________________________________________________________________________
Сутектің қолданылуына мысал келтіріңіз. _____________________________________________________________________________ 24
3. Суретте оттекті зертханада алуға және (а) ауаны, (b) суды ығыстырып жинауға арналған қондырғы көрсетілген.
( а) Суретте оттегі газын жинау барысында оның қандай физикалық қасиеттеріне негізделгендігін жазыңыз. а-суреті:
б-суреті: (b) Зертханада калий перманганатын айырып оттекті алудың реакция теңдеуін жазыңыз. _____________________________________________________________________________
с) Металдарды дәнекерлеу барысында ацетилен газын қолданады. Ацетилен жанған кезде өте көп мөлшерде жылу және жарық бөлінеді. Ацетиленнің (С 2 Н
) жану реакция теңдеуін жазып, теңестіріңіз.
_____________________________________________________________________________ 4(a) Оттек және озонның қасиеттерін сәйкестендіріңіз. Қасиеттері Оттектің аллотропты түр өзгерістері 1. Тұрақты А) Оттек
В) Озон 2. Үш атомнан тұрады 3. УК сәулелерінен қорғайды 4. Фотосинтез нәтижесінде түзіледі А) __________________________ В) __________________________ (b) Оттектің қолданылуына мысал келтіріңіз. _____________________________________________________________________________
Озон қабатының маңызын түсіндіріңіз. _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 25
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Сутекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды 1, 2 зертханада сутекті қандай заттардан алуға болатынын анықтайды; 1 сутегі газының физикалық қасиеттерін жазады; 1 сутегін анықтау жолын жазады; 1 тізбектегі А затын анықтайды; 1 тізбектегі В затын анықтайды; 1 В заты түзілетін реакция теңдеуін жазады; 1 сутегі газының қолданылуына мысал келтіреді; 1 Оттекті алудың реакция теңдеуін және оттектің қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды 3 калий перманганатын айырып оттекті алудың реакция теңдеуін жазады;
1 оттегі газының физикалық қасиеттерін жазады; 1 ацетиленнің жану реакциясын жазып, теңестіреді; 1 Оттектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрамы мен қасиеттерін сәйкестендіреді 4 оттектің тұрақты және фотосинтез нәтижесінде түзілетінін анықтайды; 1 озонның үш атомнан тұратынын және УК сулелерінен қорғайтынын анықтайды; 1 Озон қабатының маңызын түсіндіреді 5 озон қабатының маңызын түсіндіреді. 1
13 26
« Сутек. Оттек және озон» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Сутекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды Зертханада сутекті алатын заттарды анықтауда , физикалық қасиеттерін жазуда, тізбектегі А, В заттарын анықтауда және оның қолдануына мысал келтіруде қиналады Зертханада сутекті алатын заттарды физикалық қасиеттерін жазуда/ тізбектегі А / В заттарын анықтауда / В затының түзілу реакция теңдеуін жазуда / сутектің қолдануына мысал келтіруде қателіктер жібереді Зертханада сутекті алатын заттарды анықтауда , физикалық қасиеттерін жазуда, тізбектегі А, В заттарын анықтауда және оның қолдануын жазады Оттекті алудың реакция теңдеуін және оттектің қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды Калий перманганатының айырылу реакциясын , оттегінің физикалық қасиеттерін, ацетиленнің жану реакциясын жазуда қиналады Калий перманганатының айырылу реакциясын / оттегінің физикалық қасиеттерін / ацетиленнің жану реакциясын жазуда қателіктер жібереді Калий перманганатының айырылу реакциясын , оттегінің физикалық қасиеттерін , ацетиленнің жану реакциясын жазады
Оттектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрамы мен қасиеттерін сәйкестендіреді Оттек және озонның қасиеттерін сәйкестендіруде, оттектің қолдануына мысал келтіруде қиналады Оттек , озонның қасиеттерін сәйкестендіруде /оттектің қолдануына мысал келтіруде қателіктер жібереді Оттек және озонның қасиеттерін сәйкестендіреді, оттектің қолдануына мысал келтіреді Озон қабатының маңызын түсіндіреді. Озон қабатының маңызын түсіндіруде қиналады Озон қабатының маңызын түсіндіруде қателіктер жібереді Озон қабатының маңызын түсіндіреді 27
3- ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 8.3A «Химиялық элементтердің периодтық жүйесі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
8.2.1.3 Топтар мен периодтарда элементтер қасиеттерінің заңдылықпен өзгеретінін түсіндіру 8.2.1.4 Периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық элементті сипаттау 8.2.1.6 Химиялық элементтердің табиғи ұяластарын білу және сілтілік металдар, галогендер, инертті элементтердің ұяластарына мысалдар келтіру 8 .2.1.7 Химиялық элементтің периодтық кестеде орналасуына сай қасиеттерін болжау Бағалау критерийі Білім алушы • Топтар мен периодтарда элементтер қасиеттерінің белгілі заңдылықпен өзгеретінін сипаттайды • Периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық элементті анықтайды • Химиялық элементтердің табиғи ұяластарын атайды және олардың таңбасын жазады • Металдар және бейметалдар қасиеттерін анықтайды Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну Қолдану
20
минут Тапсырма 1. Қалып қойған сөздерді бос орынға жазыңыз. Химиялық элементтер қасиеттерінің период, топ бойынша өзгеруі заңдылық. Әрбір период _______________________ басталып, _________________ аяқталады. Олардың период бойынша ___________________қасиеті кемиді, ___________________ қасиеті артады. Топ бойынша жоғарыдан төмен қарай металдардың ___________________ қасиеті кеміп, ___________________ қасиеті артады.
Химиялық элементтердің периодтық кестесін қолдана отырып, 3-периодта орналасқан сыртқы деңгейінде 3 электроны бар элементті атаңыз. ____________________________________________________________________________
ІІА топшасындағы элементтердің сыртқы деңгейдегі электрондар саны _________ тең
Сыртқы электрондық қабатында электрон саны бірдей элементтерді теріп жазыңыз. Li, C, O, Na, Al, P, K.
а) «Галогендер» табиғи ұяластарына жататын элементтердің тобы мен топшасын жазыңыз. 28
(b) Галогендер табиғи ұяластарына жататын элементтерді жазыңыз. ( с) Галогендердің сыртқы энергетикалық деңгейіндегі электрондар санын, сутекті қосылыстардағы валенттілігін көрсетіңіз. 4. ( а) Периодтық кестені қолдана отырып, Аl ,Na, Mg металдық қасиеттерінің арту ретімен орналастырыңыз.
Берілген элементтердің бейметалдық қасиетін салыстырыңыз ( өз жауабыңызды >, < белгісімен көрсетіңіз). (i). P N (ii). Si Cl 29
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Топтар мен периодтарда элементтер қасиеттерінің белгілі заңдылықпен өзгеретінін сипаттайды 1 периодтың анықтамасын жазады; 1 период бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазады; 1 топ бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазады; 1 Периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық элементті анықтайды 2 электрон саны бойынша элементті анықтайды; 1 элементтердің сыртқы энергетикалық деңгейіндегі электрон санын жазады; 1 сыртқы электрон қабатындағы электрон сандары бірдей элементтерді жазады; 1 Химиялық элементтердің табиғи ұяластарын атайды және олардың таңбасын жазады 3
1 табиғи ұяласқа жататын элементтерді жазады; 1 табиғи ұялас элементтердің ортақ қасиетін көрсетеді; 1 Металдар және бейметалдар қасиеттерін анықтайды 4 период бойынша металдарды қасиеттерінің арту ретімен орналастырады; 1 топ бойынша бейметалдық қасиетті салыстырады; 1 период бойынша бейметалдық қасиетті салыстырады. 1
12
30 «Химиялық элементтердің периодтық жүйесі» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Топтар мен периодтарда элементтер қасиеттерінің белгілі заңдылықпен өзгеретінін сипаттайды Периодтың анықтамасын жазуда, период бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазуда, топ бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазуда қиналады Периодтың анықтамасын жазуда / период бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазуда/ топ бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазуда қателіктер жібереді Периодтың анықтамасын жазады, период бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазады, топ бойынша металдық, бейметалдық қасиет өзгерісін жазады
Периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық элементті анықтайды Период және топ бойынша сыртқы қабаттағы электрондар санын, сипаттамасы бойынша элементті анықтауда қиналады Период / топ бойынша/ІІА топшасындағы сыртқы қабаттағы электрондар санын / элементті анықтауда/энергетикалық деңгей санын анықтауда қателіктер жібереді Период және топ бойынша сыртқы қабаттағы электрондар санын, сипаттамасы бойынша элементті анықтайды Химиялық элементтердің табиғи ұяластарын атайды және олардың таңбасын жазады
Табиғи ұяластарды анықтауда, элементтерді жазуда, ортақ қасиеттерін көрсетуде қиналады Табиғи ұяластарды анықтауда/ элементтерді жазуда/ ортақ қасиеттерін көрсетуде қателіктер жібереді Табиғи ұяластарды анықтайды, элементтерді жазады, ортақ қасиеттерін көрсетеді Металдар және бейметалдар қасиеттерін анықтайды
Период бойынша металдарды қасиеттерінің арту ретімен орналастыруда, топ /период бойынша бейметалдық қасиетті салыстыруда қиналады Период бойынша металдарды қасиеттерінің арту ретімен орналастыруда, топ / период бойынша бейметалдық қасиетті салыстыруда қателіктер жібереді Период бойынша металдарды қасиеттерінің арту ретімен орналастырады, топ және период бойынша бейметалдық және бейметалдық қасиеттерді салыстырады у у у 31
8.3B «Химиялық байланыс түрлері» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
8.1.4.1 Электртерістілік ұғымы негізінде атомдар арасындағы ковалентті байланыстың түзілуін түсіндіру 8.1.4.2 Иондық байланыстың түзілумеханизмін сипаттау және иондық қосылыстардың қасиеттерін болжау 8.1.4.3 Заттар қасиеттерінің кристалдық тор типтеріне тәуелділігін түсіндіру
Білім алушы • Периодтық кестеде период және топ бойынша электртерістіліктің өзгерісін анықтайды • Атомдар арасындағы ковалентті байланыстың түзілуін сипаттайды • Ковалентті және иондық байланысы бар қосылыстарды ажыратады • Иондық байланыстың түзілу
механизмін сипаттайды, иондық қосылыстардың қасиеттерін болжайды • Заттар қасиеттерінің кристалдық тор типтеріне тәуелділігін түсіндіреді
деңгейі Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары Орындалу уақыты 20
минут Тапсырма 1. Периодтық жүйеде период бойынша солдан оңға қарай, топ бойынша жоғарыдан төмен қарай химиялық элементтердің электртерістіктері қалай өзгереді? A)
өзгермейді B)
артады және артады C)
артады және кемиді D)
кемиді және кемиді
Ковалентті байланысы бар қосылыстар берілген Ғ 2 , НBr (а) Ковалентті байланыс түрлерін ажыратып жазыңыз.
(b) «Нүктелер мен айқыштар» (Льюистің диаграммасы) диаграммасын қолданып ковалентті байланыстардың түзілу механизмін түсіндіріңіз.
с) Электрон бұлттарының қаптасуы арқылы химиялық байланыстардың түзілу сызбасын сызыңыз.
32 3 .Заттың формуласы мен химиялық байланыс түрін сәйкестендіріңіз.
А) С (графит) 1) Ковалентті полярлы В) H
2 S 2) Иондық С) CsCl 3) Алып құрылымды ковалентті полярсыз D) S 8
А) ____ В) ____ С) ____ D) ____
Кальций оксидіндегі (СаО) байланыстың түзілуін Льюис диаграммасы бойынша «нүктелер және айқыштар» арқылы көрсетіңіз.
Кальций оксидіндегі байланыс түрін анықтаңыз. ______________________________________________________________________________ (c) Кальций оксидіндегі байланыстың түзілу механизмін сипаттаңыз.
Кальций оксидінің 2 қасиетін болжап жазыңыз. 1- қасиеті _______________________________________________________ 2- қасиеті______________________________________________________ 5. Берілген кристалл торы түріне қарап қосылыстағы химиялық байланыстарды анықтаңыз және қосылыстың қасиеттерін болжаңыз.
Химиялық байланыс Кристалл торлары Заттың қасиеттері
33 Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Периодтық кестеде период және топ бойынша электртерістіліктің өзгерісін анықтайды 1 элементтердің электртерістілік өзгерісін период және топ бойынша анықтайды; 1 Атомдар арасындағы ковалентті байланыстың түзілуін сипаттайды 2 ковалентті байланыс түрлерін ажыратады; 1 Ғ 2
молекуласындағы ковалентті байланыстың түзілу механизмін жазады;
1 HBr
молекуласындағы ковалентті байланыстың түзілу механизмін жазады; 1 Ғ 2
молекуласындағы электрон бұлттарының қаптасуын көрсетеді; 1 HBr молекуласындағы электрон бұлттарының қаптасуын көрсетеді; 1 Ковалентті және иондық байланысы бар қосылыстарды ажыратады 3 иондық және ковалентті полярлы байланыс түрін формуламен сәйкестендіреді; 1 ковалентті полярсыз және алып құрылымды байланыстарды формуламен сәйкестендіреді; 1 Иондық байланыстың түзілу механизмін сипаттайды, иондық қосылыстардың қасиеттерін болжайды 4 кальций оксидіндегі химиялық байланыстың түзілуін жазады; 1 кальций оксидіндегі байланыс түрін анықтайды; 1 байланыстың түзілу механизмін сипаттайды; 1 кальций оксидінің 2 қасиетін болжайды; 1 Заттар қасиеттерінің кристалдық тор типтеріне тәуелділігін түсіндіреді 5 атомдық кристалл торға тән байланыс түрін анықтайды және қасиетін болжайды; 1 молекулалық кристалл торға тән байланыс түрін анықтайды және қасиетін болжайды; 1 иондық кристалл торға тән байланыс түрін анықтайды және қасиетін болжайды. 1
34
«Химиялық байланыс түрлері» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Периодтық кестеде период және топ бойынша
электртерістіліктің өзгерісін анықтайды Период және топ бойынша элементтердің электртерістілік өзгерісін анықтауда қиналады Период / топ бойынша элементтердің электртерістілік өзгерісін анықтауда қателіктер жібереді Период және топ бойынша элементтердің электртерістілік өзгерісін анықтайды Атомдар арасындағы ковалентті байланыстың түзілуін сипаттайды Ғ 2 , НBr байланыс түрін анықтауда, байланыстардың түзілу механизмін түсіндіріп жазуда және электрон бұлттарының қаптасуын көрсетуде қиналады Ғ 2
, НBr байланыс түрін анықтауда/ байланыстардың түзілу механизмін түсіндіріп жазуда / электрон бұлттарының қаптасуын көрсетуде қателіктер жібереді Ғ 2 , НBr байланыс түрін анықтайды , байланыстардың түзілу механизмін түсіндіреді және электрон бұлттарының қаптасуын көрсетеді Ковалентті және иондық байланысы бар қосылыстарды ажыратады Ковалентті және иондық байланыстарды заттың формуласымен сәйкестендіруде қиналады Ковалентті полярлы/ полярсыз/ алып құрылымды / иондық байланыстарды заттың формуласымен / сәйкестендіруде қателіктер жібереді Ковалентті және иондық байланыстарды заттың формуласымен сәйкестендіреді Иондық байланыстың түзілу механизмін сипаттайды, иондық қосылыстардың қасиеттерін болжайды Түзілу механизмін сипаттап иондық қосылыстардың қасиеттерін болжауда қиналады NaСІ «нүктелер және айқыштар» арқылы диаграмма сызуда/ механизмін сипаттауда /байланыс түрі/ иондық қосылыстардың қасиеттерін болжауда қателіктер жібереді Иондық байланыстың түзілу механизмін сипаттап иондық қосылыстардың қасиеттерін болжайды Заттар қасиеттерінің кристалдық тор типтеріне тәуелділігін түсіндіреді Кристалл торға тән байланыс түрін анықтауда және қасиетін болжауда қиналады Иондық/ молекулалық/ атомдық кристалл торға тән байланыс түрін анықтайды және иондық/ молекулалық/ атомдық қасиетін болжауда қателіктер жібереді Кристалл торға тән байланыс түрін анықтайды және қасиетін болжайды 35
8.3C «Ерітінділер және ерігіштік» бөлімі бойынша жиынтық бағалау .
8.3.4.3 Заттың ерігіштігіне температураның әсерін түсіндіру 8.3.4.4 Буландыру техникасын қолдана отырып, заттың 100 г судағы ерігіштігін есептеу, алынған нәтижелерді анықтамалық мәндермен салыстыру 8.3.4.5 Еріген заттың массалық үлесі мен ерітіндінің белгілі массасы бойынша еріген заттың массасын есептеу 8.3.4.6 Ерітіндідегі заттың молярлық концентрациясын есептеу
Бағалау критерийі Білім алушы • Заттың ерігіштігіне температураның әсерін сипаттайды • Заттың 100 г судағы ерігіштігін есептейді • Массалық үлесі мен ерітіндінің белгілі массасы бойынша еріген заттың массасын анықтайды • Ерітіндідегі заттың пайыздық және молярлық концентрациясын анықтайды
деңгейі Білу және түсіну Қолдану
20
минут Тапсырма
Суретте заттар ерігіштігінің температураға тәуелділік графигі көрсетілген. Графикті қолданып сұрақтарға жауап беріңіз.
Суреттегі графикті қолданып қатты заттардың судағы ерігіштігінің температураға тәуелділігін түсіндіріңіз. _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________
º С температурада мыс сульфаты кристаллогидратының (CuSO 4 •5 H
2 O)
ерігіштігін анықтаңыз. 36
(c) C уреттегі мыс сульфаты кристаллогидратының (CuSO 4 •5H
2 O) температурасын 80 º С- дан
20 º С- қа салқындатқанда қанша тұз кристалданатындығын есептеңіз. _______________________________________________________________________________ (d) 10 º С температурада калий нитратының (КNO 3 ) 100 г суда 20г ериді. Температураны 50 º С арттырса калий нитратының (КNO 3 ) 100г судағы ерігішітігін анықтаңыз. _______________________________________________________________________________
Тұздардың суда ерігіштігіне температураның әсерін түсіндіріңіз. _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________
Массасы
200 г 15%-дық ерітінді дайындау үшін қанша тұз және су алу керектігін есептеңіз.
3(a) Натрий гидроксидінің көлемі 2000 мл ерітіндісінде 16 г еріген зат болса, осы ерітіндінің молярлық концентрациясы қанша болатынын есептеңіз.
(b) Ерітіндідегі заттардың молярлық концентрациясы дегеніміз- _______________________________________________________________________________ __________________________________________________. Оның өлшем бірліктері _________________________________ арқылы белгіленеді
37 Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Заттың ерігіштігіне температураның әсерін сипаттайды 1(a, b) графикті қолданып заттардың судағы ерігіштігін түсіндіреді; 1 мыс сульфаты кристаллогидратының ерігіштігін анықтайды; 1 Заттың 100 г судағы ерігіштігін есептейді 1 (c, d, e) мыс сульфаты кристаллогидратының салқындатқандағы ерігіштігін анықтайды; 1 тұздардың суда ерігіштігіне температураның әсерін сипаттайды; 1 Массалық үлесі мен ерітіндінің белгілі массасы бойынша еріген заттың массасын анықтайды 2 ерітіндідегі еріген заттың массасын табуға арналған формуланы қолданады; 1 еріген заттың массасын табады; 1 судың массасын табады; 1 Ерітіндідегі заттың пайыздық және молярлық концентрациясын анықтайды 3 молярлық концентрацияны есептеуге арналған формуланы қолданады; 1 натрий гидроксидінің молекулалық массасын есептейді; 1 натрий гидроксидінің зат мөлшерін есептейді; 1 молярлық концентрациясын есептейді; 1 молярлық концентрацияның анықтамасын жазады. 1
12 38
«Ерітінділер және ерігіштік» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Заттың ерігіштігіне температураның әсерін сипаттайды Графикті қолданып заттардың суда ерігіштігін, (CuSO 4 ˟5 H
2 O)
ерігіштігін анықтауда қиналады Графикті қолданып заттардың суда ерігіштігін / (CuSO 4 ˟5 H 2 O)
ерігіштігін анықтауда қателіктер жібереді Графикті қолданып заттардың суда ерігіштігін, (CuSO 4 ˟5 H
2 O)
ерігіштігін анықтайды Заттың 100 г судағы ерігіштігін есептейді
Затты салқындатқандағы ерігіштігін анықтауда, ерігіштікке температураның әсерін түсіндіруде қиналады Затты салқындатқандағы ерігіштігін анықтауда / ерігіштікке температураның әсерін түсіндіруде қателіктер жібереді Затты салқындатқандағы ерігіштігін анықтайды, ерігіштікке температураның әсерін түсіндіреді Массалық үлесі мен ерітіндінің белгілі массасы бойынша еріген заттың массасын анықтайды Формуланы қолданып еріген заттың және судың массасын есептеуде қиналады Формуланы қолдануда / еріген заттың /және судың массасын есептеуде қателіктер жібереді Формуланы қолданып еріген заттың және судың массасын есептейді Ерітіндідегі заттың пайыздық және молярлық концентрациясын анықтайды Формуланы қолдануда NaOH молярлық массасы, зат мөлшерін, молярлық концентрациясын есептеуде, анықтамасын жазуда қиналады Формуланы қолдануда/ NaOH молярлық массасы/ зат мөлшерін/ молярлық концентрациясын есептеуде/ анықтамасын жазуда қателіктер жібереді Формуланы қолданып NaOH молярлық массасы, зат мөлшерін, молярлық концентрациясын есептейді, анықтамасын жазады 39
4- ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 8.4A «Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары. Генетикалық байланыс» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
8.3.4.7 Оксидтердің жіктелуін және қасиеттерін білу, олардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция
теңдеулерін құрастыру 8.3.4.8 Қышқылдардың жіктелуін, қасиеттерін білу және түсіну, олардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастыру 8.3.4.9 Негіздердің жіктелуі мен қасиеттерін білу және түсіну, олардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастыру 8.3.4.12 Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары арасындағы генетикалық байланысты зерттеу
• Оксидтердің, қышқылдардың және
негіздердің жіктелуін, қасиеттерін анықтайды, реакция теңдеулерін жазады •
арасындағы генетикалық байланысты анықтайды
деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары Орындалу уақыты 20
минут Тапсырма 1. Оксидтерді жіктеп, химиялық қасиетін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазыңыз. Тұз түзетін оксидтерді сәйкестендіріңіз. Оксид
Оксидтердің түрлері 1. Na
2 O 2. SO 2
3. P 2 O 5 4. CrO
3
5. AI 2 O 3 6. CaO
І. Негіздік
ІІ. Қышқылдық ІІІ. Амфотерлі І. ____________________ ІІ. ____________________ІІІ. ____________________
Берілген оксидтердің Na 2
2 O 5 , AI 2 O 3 химиялық қасиетін сипаттайтын реакция теңдеулерін сумен, сұйылтылған тұз қышқылымен, натрий гидроксиді ерітіндісімен жазыңыз. ( і)
реакция теңдеуі _______________________________________________________ (ii)
реакция теңдеуі _______________________________________________________ ( ііі) реакция теңдеуі ______________________________________________________ (iv) р еакция теңдеуі _______________________________________________________ (v)
реакция теңдеуі _______________________________________________________
(vi)
реакция теңдеуі_______________________________________________________
40
3(a) Сөйлемді толықтырыңыз. Қышқылдарды құрамындағы сутек атом санына байланысты: ___________ және _______________, ___________ деп, ал оттектің болу /болмауына байланысты: ____________ және ___________________ деп жіктейді. (b) Мына металдардың: Zn, Cu, Ag, қайсысы H 2 SO
ерітіндісімен әрекеттеседі, мүмкін болатын реакция теңдеуін жазып, теңестіріңіз. ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ 4(a) Суда еритін негіздерді (сілтілер) бөліп көрсетіңіз. Cu(OH) 2 , NaOH, Ba(OH) 2 , AI(OH)
3 . _____________________________________________________________________________ (b) Реакция теңдеуін аяқтап, түзілген тұзды атаңыз:
AI(OH) 3
+ HCI → 5. Оқушы сабақта төмендегідей тәжірибелер жасады. Мыс ұнтағын қыздырып қара түсті мыс оксидін алды. Осы қара түсті ұнтаққа күкірт қышқылын құйып, қыздырғанда көк түсті мыс сульфатының ерітіндісіне айналды. Бұл ерітіндіге калий гидроксидінің ерітіндісін құйғанда көк түсті мыс гидроксидінің тұнбасы түзілді. Осы түзілген тұнбаны қыздырып, қара түсті мыс оксидін алды. Оқушының іс- әрекетінде аталған заттардың химиялық формулаларын қолданып өзгерістерді жүзеге асыратын реакция теңдеулерін жазып, теңестіріңіз.
Сu
1 →.......… 2 → CuSO
4
3 →…… … 4 →СuO 1. ______________________________________________________________ 2. ______________________________________________________________ 3. ______________________________________________________________ 4. ______________________________________________________________
41
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Оксидтердің, қышқылдардың және негіздердің жіктелуін, қасиеттерін анықтайды, реакция теңдеулерін жазады 1-2
оксидтерді номенклатура бойынша жіктейді; 1 Na
O- нің сумен реакция теңдеуін жазады; 1 Na 2 O- нің сұйытылған тұз қышқылмен реакция теңдеуін жазады; 1 P 2 O 5 - нің натрий гидроксидімен реакция теңдеуін жазады; 1 P 2 O 5 - нің сумен реакция теңдеуін жазады; 1 AI 2 O 3 - нің сұйытылған тұз қышқылмен реакция теңдеуін жазады; 1 AI 2 O 3 - нің натрий гидроксидімен реакция теңдеуін жазады; 1 3 сөйлемді толықтырып аяқтайды; 1 мырышты күкірт қышқылымен реакция теңдеуін жазады; 1 4 суда еритін негіздерді ( сілтілерді) теріп жазады; 1 реакция теңдеуін аяқтап жазады, түзілген тұзды атайды; 1 Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары арасындағы генетикалық байланысты анықтайды 5 1-
1 2- реакция теңдеуін жазып, теңестіреді; 1 3- реакция теңдеуін жазып, теңестіреді; 1 4- реакция теңдеуін жазып, теңестіреді. 1 Барлығы 15 42
«Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары. Генетикалық байланыс» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Оксидтердің, қышқылдардың және негіздердің жіктелуін, қасиеттерін анықтайды, реакция теңдеулерін жазады Оксидтердің жіктелуін, химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазуда қиналады Оксидтердің жіктелуін /Na 2 O/ P
2 O 5 сумен /қышқылмен / негізбен AI 2 O 3
қышқылмен / негізбен қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазуда қателіктер жібереді Оксидтердің жіктелуін, химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазады Тиісті сөздерді орнына қойып сөйлемді аяқтауда, реакция теңдеуін жазуда қиналады Тиісті сөздерді орнына қойып сөйлемді аяқтауда / химиялық қасиетін сипаттайтын реакция теңдеуін жазуда қателіктер жібереді Тиісті сөздерді орнына қойып сөйлемді аяқтайды, реакция теңдеуін жазады Сілтілерді теріп жазуда, реакция теңдеуін аяқтауда және тұзды атауда қиналады Сілтілерді теріп жазуда / реакция теңдеуін аяқтауда/тұзды атауда қателіктер жібереді Сілтілерді теріп жазады, реакция теңдеуін аяқтайды және тұзды атайды
Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары арасындағы генетикалық байланысты анықтайды Генетикалық байланысты жүзеге асыратын реакция теңдеулерін құрастыруда қиналады Мыс оксидін алу/ оның қышқылмен әрекеттесу/ мыс сульфатының калий гидроксидімен реакциясының / мыс гидроксидінің ыдырау реакциясының теңдеулерін құрастыруда / теңестіруде қателіктер жібереді Генетикалық байланысты жүзеге асыратын реакция теңдеулерін құрастырады 43
8.4B «Көміртек және оның қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау .
8.4.3.1 Көміртек неліктен көптеген қосылыстарында төрт байланыс түзетінін түсіндіру 8.4.3.3 Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрылысын және қасиеттерін салыстыру 8.4.3.6 Көміртек жанған кезде көміртек диоксиді мен көміртек монооксидінің түзілу жағдайларын сипаттау және тірі ағзаларға иіс газының физиологиялық әсерін түсіндіру 8.4.3.7
Көмірқышқыл газын ала алу, оны анықтау және қасиеттерін зерттеу
• Көміртек көптеген қосылыстарында төрт байланыс түзетінін сипаттайды • Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрылысын және қасиеттерін салыстырады • Көміртек жанған кезде түзілген көміртек диоксиді мен көміртек монооксидінің қасиеттерін салыстырады, иіс газының физиологиялық әсерін сипаттайды • Зертханада көмірқышқыл газын алып, оны анықтайды және қасиеттерін зерттеп жазады
деңгейі Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей дағдылары Орындалу уақыты 20
минут Тапсырма
Көміртектің қосылыстарда төрт байланыс түзетінін атом құрылысы бойынша сипаттауға болады. Суретте көміртек атомының қалыпты күйдегі электрондарының энергетикалық деңгейде орналасуы көрсетілген. Қозған күйдегі электрондардың орналасуын сызып көрсетіңіз. (a) Көміртек атомының төрт байланыс түзетінін метанның (СН 4 ) мысалында көрсетіңіз. (b) Метанның (СН 4 )
44
2 .Төмендегі кестедегі көміртек аллотроптарының: кристалл торының пішінін, қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіріңіз.
Көміртектің аллотропты түр өзгерістері Кристалдық торының
пішіні Қасиеттері Қолданылуы
І. Алмаз 1.
Қатты, қара түсті кристалды, қиын балқиды 1. Электротехникада жаңа материалдар алуда ІІ. Графит 2.
Өте қатты, бірақ морт, мөлдір, электр тогын өткізбейді 2. Фотоэлементтерде қолданылады ІІІ. Карбин
3.
3.
Металдық жылтыры бар, майлы сезіледі, электр тогын өткізеді
3.
Қатты тау жыныстарын бұрғылайтын құралдың ұшын қайрауда IV. Фуллерен 4.
Қара түсті ұсақ кристалды ұнтақ, жартылай өткізгіш 4.
Отқа төзімді ыдыстарды жасауда, электродтарды өндіруде І .________________ ІІ .________________ ІІІ ._______________ IV. _______________
Көміртек оксидтері: СО және СО 2
2 O, Na
2 O,
О 2 , CuO әрекеттесетіндігін көрсетіңіз. СО СО 2 1.
2. 3.
1. 2.
3. 4. Көміртекті отындар шала жанған кезде иіс газы түзіледі. Иіс газының адам ағзасына тигізетін физиологиялық әсеріне 2 мысал келтіріңіз.
мысал_______________________________________________ (b) 2- мысал _______________________________________________ 5. Суретте көмірқышқыл газын алуға арналған қондырғы көрсетілген. (a) Қатысатын реагенттердің атауын бос ұяшықтарға толықтырыңыз. 45
(b) Көмірқышқыл газының жиналғандығын дәлелдеңіз. ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ( с) Көмірқышқыл газына әк суымен жүргізілетін сапалық реакция теңдеуін жазыңыз. ______________________________________________________________________________ (d) Жинақталған көмірқышқыл газын дистилденген суда ерітіп, көк лакмус тамызатын болсақ түсі қалай өзгереді? ______________________________________________________________________________ 46
Бағалау критерийі Тапсы рма № Дескриптор Балл Білім алушы Көміртек көптеген қосылыстарында төрт байланыс түзетінін сипаттайды 1 көміртек атомының қозған күйдегі электрондарының орналасуын сызады; 1 метанның құрылысын сызады; 1 метан молекуласындағы байланыс типін анықтайды; 1 Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрылысын және қасиеттерін салыстырады 2 алмаздың кристалл торын, қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіреді; 1 графиттің кристалл торын, қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіреді; 1 карбиннің кристалл торын, қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіреді; 1 фуллереннің кристалл торын, қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіреді; 1 Көміртек жанған кезде түзілген көміртек диоксиді мен көміртек монооксидінің қасиеттерін салыстырады, иіс газының физиологиялық әсерін сипаттайды 3, 4
көміртек монооксиді әрекеттесе алатын заттарды көрсетеді; 1 көміртек диоксиді әрекеттесе алатын заттарды көрсетеді;
1 иіс газының адам ағзасына тигізетін әсеріне 1-мысал келтіреді; 1 иіс газының адам ағзасына тигізетін әсеріне 2-мысал келтіреді; 1 Зертханада көмірқышқыл газын алып, оны анықтайды және қасиеттерін зерттеп жазады 5
1 жинақталған көмірқышқыл газын тексеру жолын ұсынады; 1 көмірқышқыл газының әк суымен реакциясын жазады; 1 көмірқышқыл газының судағы ерітіндісінің ортасын анықтайды. 1
15 47
«Көміртек және оның қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Көміртек көптеген қосылыстарында төрт байланыс түзетінін сипаттайды Көміртек қосылыстарында төрт байланыс түзетінін метан молекуласы мысалында сызып көрсетуде қиналады Метанның қозған күйдегі злектрондарының орналасуын /метан молекуласының құрылысын/ байланыс типін анықтауда қателіктер жібереді Көміртек қосылыстарында төрт байланыс түзетінін метан молекуласы мысалында сызып көрсетеді Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрылысын және қасиеттерін салыстырады Аллотропиялық түрөзгерістерінің құрылысын және қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіруде қиналады Алмаз/ графит/ карбин/ фуллеренннің құрылысын және қасиеттерін, қолданылу аймағын сәйкестендіруде қателіктер жібереді Аллотропиялық түрөзгерістерінің құрылысын және қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіреді Көміртек жанған кезде түзілген көміртек диоксиді мен көміртек монооксидінің қасиеттерін салыстырады, иіс газының физиологиялық әсерін сипаттайды Көміртек оксидтері әрекеттесе алатын заттарды көрсетуде қиналады
Көміртек монооксиді/ диоксиді/ әрекеттесе алатын заттарды көрсетуде қателіктер жібереді Көміртек оксидтері әрекеттесе алатын заттарды көрсетеді Зертханада көмірқышқыл газын алып, оны анықтайды және қасиеттерін зерттеп жазады СО газының адам ағзасына әсерін сипаттауда, зертханада көмірқышқыл газын алуда, сапалық реакция теңдеуін жазуда қиналады
СО газының адам ағзасына әсерін сипаттауда / зертханада көмірқышқыл газын алуда/сапалық реакция теңдеуін жазуда қателіктер жібереді СО газының адам ағзасына әсерін сипаттайды, зертханада көмірқышқыл газын алады, сапалық реакция теңдеуін жазады 48
8.4C «Су» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
8.4.2.7 Судың табиғаттағы айналымын түсіндіру 8.4.2.8 Судың ластануының қауіптілігі мен себебін анықтау, суды тазарту әдістерін түсіндіру 8.4.2.9
Судың «кермектігін» анықтау және оны жою тәсілдерін түсіндіру 8.4.2.10 Суды сусыз мыс (ІІ) сульфатын қолданып анықтау тәсілін білу
• Судың табиғаттағы айналымын түсіндіреді • Судың ластануының қауіптілігі мен себебін анықтайды, суды тазарту әдістерін ұсынады • Судың «кермектігін» ажыратады, кермектілікті жою тәсілдерін сипаттайды • Суды сусыз мыс (ІІ) сульфатын қолданып анықтайды
деңгейі Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей дағдылары Орындалу уақыты 20
минут
1(a) Ауыз суының құрамында ерімейтін заттар, ауру тудыратын бактериялар болмауы керек. Ауыз суын тазарту жолдарын ұсыныңыз. (i)_______________________________________________ (ii)_______________________________________________ (iii)_______________________________________________
Жер бетіндегі суды ластаушы көздерді атаңыз. (i) _______________________________________________ (ii) _______________________________________________ (iii) _______________________________________________
Жерасты, теңіз сулары кермек болып келеді. Суретте табиғатта кермек судың түзілуі көрсетілген.
Кермек су дегеніміз не? __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ 49
(b) Кестені толтырыңыз. Кермектіліктің түрлері Су кермектілігін туғызатын катиондар Су кермектілігін туғызатын аиондар Қыздырған кезде кермектіліктің қай түрі жойылады (
белгісін қойыңыз) 3. Сусыз мыс сульфатына су тамызғанда түсі өзгереді: A) көкшіл B) жасыл C) қызыл D) сары
4. Суретте табиғаттағы су айналымы көрсетілген. ( а) Осы суреттегі: 1- процесті атаңыз_______________________________________________ 2- процесті атаңыз ______________________________________________
Табиғатта су айналымының бір процесін алып тастайтын болсақ, қоршаған ортада қандай өзгерістер байқалатындығын өз ойыңызбен жеткізіңіз. ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Судың ластануының қауіптілігі мен себебін анықтайды, суды тазарту әдістерін ұсынады 1 суды тазартудың бірінші жолын ұсынады; 1 суды тазартудың екінші жолын ұсынады; 1 суды тазартудың үшінші жолын ұсынады; 1 бірінші ластаушы көзді жазады; 1 екінші ластаушы көзді жазады; 1 үшінші ластаушы көзді жазады; 1 Судың «кермектігін» ажыратады, кермектілікті жою тәсілдерін сипаттайды 2 судың кермектелігіне анықтама жазады; 1 су кермектілігінің түрлерін жазады; 1 су кермектілігін тудыратын катиондарды жазады; 1 су кермектілігін тудыратын аниондарды жазады; 1 қайнатқанда жойылатын кермектілік түрін анықтайды; 1 Суды сусыз мыс (ІІ) сульфатын қолданып анықтайды 3 мыс сульфаты түсінің өзгеруін анықтайды; 1 Судың табиғаттағы айналымын түсіндіреді 4 су айналымы процестерін жазады; 1 табиғаттағы су айналымының біртұтас процесс екендігін түсіндіреді. 1
14 51
«Су» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орта Жоғары Суды сусыз мыс (ІІ) сульфатын қолданып анықтайды Мыс (ІІ) сульфатының суды сіңіріп көк түске айналатынын сипаттауда қиналады Мыс (ІІ) сульфатының суды сіңіріп көк түске айналатынын сипаттауда қателіктер жібереді Мыс (ІІ) сульфатының суды сіңіріп көк түске айналатынын сипаттайды Судың ластануының қауіптілігі мен себебін анықтайды, суды тазарту әдістерін ұсынады Ауыз суын тазарту жолдарын ұсыныуда, суды ластаушы көздерді атауда қиналады Ауыз суын тазарту жолдарын 1/2/3 ұсыныуда, суды ластаушы көздерді 1/2/3 атауда қателіктер жібереді Ауыз суын тазарту жолдарын ұсынады, суды ластаушы көздерді атайды Судың «кермектігін» ажыратады, кермектілікті жою тәсілдерін сипаттайды Судың кермектелігіне анықтама жазуда, су кермектілігінің түрлерін жазуда, су кермектілігін тудыратын катиондарды жазуда, су кермектілігін тудыратын аниондарды жазуда, қайнатқанда жойылатын кермектілік түрін анықтауда қиналады Судың кермектелігіне анықтама жазуда/ су кермектілігінің түрлерін жазуда/ су кермектілігін тудыратын катиондарды жазуда/су кермектілігін тудыратын аниондарды жазуда/қайнатқанда жойылатын кермектілік түрін анықтауда қателіктер жібереді Судың кермектелігіне анықтама жазады, су кермектілігінің түрлерін жазады, су кермектілігін тудыратын катиондарды жазады, су кермектілігін тудыратын аниондарды жазады, қайнатқанда жойылатын кермектілік түрін анықтайды Судың табиғаттағы айналымын түсіндіреді Табиғаттағы су айналымы процестерін жазуда, табиғаттағы су айналымының біртұтас процесс екендігін түсіндіруде қиналады Табиғаттағы су айналымы процестерін 1/2 жазуда, табиғаттағы су айналымының біртұтас процесс екендігін түсіндіруде қателіктер жібереді Табиғаттағы су айналымы процестерін жазады, табиғаттағы су айналымының біртұтас процесс екендігін түсіндіреді 52 Document Outline
жүктеу/скачать 0,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|